A grey background indicates that citations were written by Māori.

Exact match(es)

Ta Sir (n)

Ko to tatou hoa atawhai a Ta Hori Kerei no konei. (MM2 1:1 1855,p.15)

I te whaikorero a Ta Tanara Makarini i te tina i hoatu ki a ia, i konei i te 10, o nga ra o te marama nei. (Wan.1 1:10 1874,p.57)

Ta tar (n)

Me pani hoki a roto a waho ki te ta. (Syd.4 1833,p.9)

Kiki tonu te kohanga i te mahi a te poti nohinohi, he poti pani ki te ta, he kotahi anake te tangata e eke ki aua poti. (Wilber.1 1850,p.7)

Extended match(es)

aata altar (n)

Kaua e wakatokia e koe tetahi nehenehe rakau aha ranei aha ranei ki te taha o te aata o Ihowa o tou Atua, e hanga ana e koe mau. (Pai.15 1840,p.100)

Me tango ia e koe i taku aata, kia mate ai ia. (Maun.14 1844,p.2)

Ka hanga a Noa i tetahi aata ma Ihowa. (CMS 2 1845,p.16)

I oho to ratou nuinga, i mea, hei aata karakia; na ka mea ratou, Kahore. (Maun.12(iii) 1846,p.1)

No reira ano hoki te aata i hanga e nga iwi o te taha ki te rawhiti o Horano. (Maun.12(iii) 1846,p.1)

E tahi aata o nga tupuna, he mea hanga ki te kohatu. (CM1 1847,p.14)

Te wahi hei tahunga mo enei whakahere, ko te aata. (CM1 1847,p.14)

Ka hanga e Aperahama he aata ki reira, a, ka whakapapa i nga wahie i runga i te aata. (Kareti 6 1852,p.16)

aâta altar (n)

Me ka tae te tangata ki aua rua, e kite ano ia i nga wahi whakinga me nga aâta mo te Miha. (Pom.9 1894,p.83)

Ahutata August (n)

Akuhata August (n)

Ko Akuhata, e toru tekau ma tahi o ona ra. (Pai.18 1840,p.10)

Ko te pukapuka tenei o te parekura i te 18 o nga ra o Akuhata, 1857. (MM2 4:10 1857,p.9)

Katahi nei ka mau te rongo, i te 27 o Akuhata, 1859 o nga tau o to tatou Ariki a Ihu Karaiti. (MM2 6:18 1859,p.2)

Amarehita Amalekites (n)

Kua piri hoki te kingi o nga Amarehita ki a ratou. (Pom.3 1860,p.72)

ametihita amethyst (n)

Ko to ngahuru he karihoparaha; ko te tekau ma tahi he uakinitina; ko te tekau ma rua he ametihita. (Pai.3 1837,p.355)

Anatema Maranata Anathema Maran-atha. (Aram. or Syr., meaning 'Our Lord has/will come'. The emphatic assertion of the apostle Paul.) (phr)

anatemata to anathematise (= to curse) (vi)

Engari kia tino wakarihariha atu koe, kia tino wakapairua atu; ta te mea hoki kua oti ia te anatemata. (Pai.14a 1840,p.76)

anatematanga anathema (n)

A tenei ake, kei tana rongonga i nga kupu a tenei anatematanga, na ka wakapai ia i a ia ano i roto i tona ngakau. (Pai.15a 1840,p.121)

Anatima Maranata Anathema Maran-atha. (Aram. or Syr., meaning 'Our Lord has/will come'. The emphatic assertion of the apostle Paul.) (phr)

apatakihana abduction (n)

Apatakihana, (Tango pokanoa i te Kotiro). (Auck.6 1858,p.1)

apihatanga office (n)

Ko te Apiha ka tono he i te moni i te rawa kia homai e tetahi tangata i runga i te tikanga o taua apihatanga. (Auck.6 1858,p.13)

apotata apostate (n)

Ko nga Heretiki, ko nga Himatiki, ko nga Ekomunikati me nga Apotata. (Pom.8 1847,p.222)

Apotata. He tangata i whakarere i te Hahi pono, ina oti tana iriiringa. (Pom.5 1893,p.210)

apotata apostatical (= apostatic) (adj)

Te otinga ano o tana hara apotata, tau ana te pawerawera i roto i a ia, ka ripeneta ki te aroaro o nga Ariki. (Pom.9 1894,p.129)

apotata to apostatise (vi)

Ka apotata rawa ratou, a ko nga tangata kihai i pai ki te whakarere ki te kai-hanga o ratou, kia whakamatea katoatia ratou. (Pom.6 1879,p.431)

apotorikatanga apostolicity (n)

E wha ana tohu nui, ko te Kotahitanga, ko te Tapunga, ko te Katorikatanga, ko te Apotorikatanga. (Pom.8 1847,p.219)

E wha ana tonu nui, ko te Ko tahitanga, ko te Tapunga, ko te Katorikatanga, ko te Apotorikatanga. (Pom.6 1879,p.277)

apotorotanga apostleship (n)

Kia ango ai ia i te tahi wahi o tenei mahi ako, me te apotorotanga i wakahekia e Hura, kia haere ai ia ki tona kainga. (Syd.4 1833,p.92)

Nana matou i wiwi ai ki te kaha, me te apotorotanga. (Syd.4 1833,p.134)

apotorotanga apostolate (n)

E mea ana ia ki tana apotorotanga kia wakaakona tikatia nga iwi katoa. (Pom.1 1842,p.11)

E tango tahi ana i ana ritenga mo te ora tapu, a e wakarongo tahi ki te apotorotanga tikanga. (Pom.1 1842,p.6)

Ka ho atu hoki pea tetahi kaha e te Atua ki te apotorotanga o te Hahi Katorika Romana. (Pom.1 1842,p.41)

Kia wakarongo nga tangata katoa ki te ako o te apotorotanga o te hahi. (Pom.1 1842,p.12)

Koia ka nui te kupu nei na Hehu Kerito ki te apotorotanga o tana hahi. (Pom.1 1842,p.9)

Ko tana apotorotanga hoki te take o tana ako. (Pom.1 1842,p.10)

Ko te ako o te apotorotanga te ako o te hahi. (Pom.1 1842,p.10)

Ko wai te ingoa o te Hahi o Hehu Kerito, i tukua mai ki tona apotorotanga?. (Pom.1 1842,p.35)

Na reira e pono, e kore te apotorotanga o te hahi e ahei te wakaako i te he, i te kino. (Pom.1 1842,p.8)

Na reira hoki e kore rawa e tika kia mahuetia te hahi o te apotorotanga e nga tangata. (Pom.1 1842,p.9)

Na te mea e wakaako ana ia e wakarite hoki i nga mea tapu, ma tana apotorotanga. (Pom.1 1842,p.8)

aputa ambush (= ambuscade) (n)

Tenei te whakatauki a o matou nei tupuna, ara, ko te Aputa ki Wairau. (MM2 3a:8 1863,p.5)

arapata alabaster (adj)

Ka tae mai ki a ia te tahi wahine me te ipu arapata o te mea kakara pai rawa. (Pom.8 1847,p.148)

araruta arrowroot (n)

Erangi kei nga wahi maroke, ko te kawhi, ko te huka-keni, ko nga rakau katene, ko te kokonata, ko te araruta. (Kareti 10 1856,p.6)

aromata Fr. aromate (= spice) (n)

I te ata o te ra tapu e haere ana a Maria Makarena me era atu wahine i aroha ki nga mamae o Hehu, e kawe aromata ana ki te urupa. (Pom.9 1894,p.33)

ata altar (n)

Ka hanga a Noa i te tahi ata mo Ihowa. (Syd.4 1833,p.11)

Ko ratou hoki e noho ana ki te ata, e tango tahi ana me te ata?. (Syd.7 1833,p.26)

No te toto o Epera, tae noa ki te toto o Hakaraia i patua i te takiwa o te ata o te temepara. (Pai.2 1835,p.35)

Kua patu ratou i ou poropiti, kua whakahoroa ou ata. (Wes.2 1847,p.29)

Aukuta August (n)

Aotea, Aukuta 16, 1843. (KNT 2:10 1843,p.42)

Eparatanga Empire (n)

I muri tata iho o te karakiatanga nui i te whare Karakia o te Epera, ka whakapuaretia nga tatau o reira, ki te ruma anga ki te torona, a, ka haere atu te hapu o te mea tatata ki te Eparatanga. (MM2 1:2 1855,p.18)

Poto ake nei te eparatanga o taua tangata. (MM2 3a:6 1863,p.7)

epata Gk. ephphatha (= 'be opened') (vi)

Ka titiro atu ki te rangi, ka mihi, ka mea atu ki a ia, Epata, ko ia ra kia wakapuaretia. (Pai.3 1837,p.58)

epitari epistle (= letter) (n)

Epitari. Tuhituhinga tapu a Ho. Paora, a HHo Pita, Herni, Hoani. (Pom.5 1893,p.210)

epitari Epistle (= part of the Mass) (n)

I te Epitari. (Pom.8 1847,p.396)

I te Epitari. (Me panui). (Pom.7 1889,p.18)

erapanita elephant (n)

Ko te ivory he niho no te erapanita. Ko nga niho roroa e puta ana ki waho. (MM2 1:3 1855,p.42)

erata errata (n)

eremita Fr. ermite (= hermit) (n)

E nga hato Monaka me nga hato Eremita, inoi.... (Pom.8 1847,p.521)

H.Pauro, ko te eremita tuatahi. (Pom.8 1847,p.6a)

I pera ano nga Itinia me nga Natari e korerotia na i te Karaipiture: ko enei nga Eremita me nga Monaki o te ture tawhito. (Pom.9 1894,p.173)

etenita Fr. éternité (= eternal) (adj)

Ka kaha ia ki te mau marire i nga mamae o te matenga rawa, a kua whiwhi ai ia ki te kororia etenita. (Pom.3 1860,p.142)

etita editor (n)

Na te Etita o te Wananga. (Wan.1 1:10 1874,p.61)

Kaore au e whakahoki i a Te Etita o Te Wananga. (Wan.1 3:37 1876,p.388)

haata halter (n)

Na, i te mea e kai ana ia i ana kaanga, hei reira ka ata tirohia e koe te pai o te haata, ara, o te taura. (MM2 6:2 1859,p.4)

haata hart (n)

Ko Ihowa ko toku Ariki toku kaha, ka meinga ano e ia oku waewae kia rite ki o te haata. (Kareti 12 1856,p.542)

Hahi o Katarangi Church of Scotland (n)

He whakapuaki i nga tikanga o te katikihama o te Hahi o Ingarani (Te Rua o nga Wahi). (MM2 1:3 1855,p.25)

Hahi Paratitana Protestant Church (n)

Nga Kai kauwhau o nga Hahi Paratitana me nga whare Karakia i te Pa o Akarana me nga Wahi tutata. (MM2 1:3 1855,p.26)

hakapata sackbut (n)

Hei te taima e rongo ai koutou ki te tangi o te korenete, o te putorino, o te hapa, o te hakapata. (Pai.12 1840,p.11)

Ka rangona e koutou te tangihanga o te...hakapata. (Pai.12 1840,p.12)

hakaputa sackbut (n)

I te wa e rongo ai koutou i te tangi o te tetere o te putorino, o te hapa, o te hakaputa, o te hatere, o te taratimere, o nga mea tangi katoa. (Kareti 12 1856,p.453)

hakarameta sacrament (n)

E hia nga hakarameta i meinga ai e te Karaiti i tana hahi?. (Syd.7 1833,p.74)

Kia tika ai to ratou meatanga i au Hakarameta tapu. (Syd.7 1833,p.27)

Kia tika ai to ratou meatanga i au Hakarameta tapu. (Syd.7 1833,p.27)

Ko te pukapuka inoinga me nga karakia hakarameta. (Syd.7 1833,title page)

Ko te pukapuka inoinga me nga karakia hakarameta. (Syd.7 1833,title page)

Ki ta Paora ko te aha te kainga ana e tatou, ina kai hakarameta?. (Maun.7 1844,p.8)

E rua nga Hakarameta: ko te Iriiri, ko te Hapa tapu. (Maun.12(viii) 1846,p.3)

He mea whakarite mai nana nga Hakarameta. (Maun.12(viii) 1846,p.2)

I pai hoki a te Karaiti ki enei mea hei whakaatu mai i nga pai e riro mai i te tangata i roto i taua Hakarameta. (Maun.12(viii) 1846,p.5)

Kahore ano a Paora kia pa noa ki ena Hakarameta. (Maun.12(viii) 1846,p.6)

Me a tatou meatanga ano hoki i nga Hakarameta. (Maun.12(viii) 1846,p.1)

No te reo Ratini ano te take o tenei kupu o te Hakarameta. (Wes.2 1847,p.9)

Ehia nga Hakarameta?. (Kareti 2 1850,p.21)

Hei aha te Hakarameta o te Hapa a te Ariki?. (Kareti 2 1850,p.24)

Ko te Kupu a te Atua, ko te Inoi, ko nga Hakarameta tapu. (Wilber.1 1850,p.22)

Na wai nga Hakarameta?. (Kareti 2 1850,p.21)

Me e o tatou huihui mo te hakarameta, ka karangatia e te Minita, kei Whanganui te hui, hui katoa mai nga tangata o Otaki tae noa ki Porirua. (MM2 7:14 1860,p.60)

hakarameta sacramental (adj)

E noho ana ia ki te ritenga o nga tinana kua whakakororiatia, ki te ritenga Hakarameta. (Pom.6 1879,p.311)

hakarameta to receive the Sacrament (vi)

E noho ana Ngapuhi, e hui ana ki te Hakarameta. (MM2 3a:6 1863,p.18)

hakarameta to sanctify (vi)

Kaua e kotahitia tenei runanga, me kura tonu me hakarameta tonu. (MM2 7:14 1860,p.59)

hakarametaria sacramental (n)

He aha nga Hakarametaria? Ko etahi atu ritenga tapu o te Hahi Katorika, he mea hanga hei whakawehi atu i a Hatana, hei muru i nga hara iti, hei whakanui i te keratia o te Atua i roto i a tatou. (Pom.5 1893,p.146)

hakerameta Fr. sacrement (n)

Ka wakapai ia ki a ratou ma tana ako kotahi, ma ana hakerameta tahi. (Pom.1 1842,p.5)

Kia tangohia tikatia nga hakerameta o Hehu Kerito. (Pom.1 1842,p.41)

Kia tango ia i nga hakerameta e tika nei mona. (Pom.1 1842,p.36)

Ko te Hakerameta tuatahi ia e wakakahore ana i te hara orihinare me nga hara katoa o te tangata. (Pom.1 1842,p.43)

Ko te inoinga, ko nga hakerameta me nga mahinga pai. (Pom.1 1842,p.42)

Te Kowiremahio ko te Hakerameta e ho mai ana ki te keritiano i te Wairua Tapu. (Pom.1 1842,p.44)

Hamaritai Samaritans (n)

Kaua ano hoki e tomo ki te tahi pa o nga Hamaritai. (Syd.4 1833,p.23)

Hamaritana Samaritans (n)

Kaua e haere ki te huarahi o nga tauiwi, kaua ano hoki e tomo ki tetahi pa o nga Hamaritana. (Pai.3 1837,p.14)

Hamaritani Samaritans (n)

Aua ra hoki e tomo atu ki nga pa o nga Hamaritani. (Pom.8 1847,p.47)

hanereta hundredweight (n)

Hopi, 40s. mo te hanereta. (MM2 2:4 1856,p.16)

Hapata Sebat (n)

I te rua tekau ma wha o nga ra o te tekau ma tahi o nga marama, ara, o te marama Hapata, i te rua o nga tau o Tariuha. (Kareti 12 1856,p.552)

hararuta arrowroot (n)

Ko nga rakau katene, ko te kokonata, ko te hararuta. (MM2 1:2 1855,p.22)

hariata chariot (n)

I a ia e hoki ana, e noho ana ki runga ki tona hariata, korero ana i te pukapuka o te poropiti a Ihaia. (Syd.4 1833,p.103)

E iwa rau ana hariata, he mea whakanoho ki te rino. (CM1 1847,p.20)

Ko te poropiti i tangohia atu ki te rangi i runga i te hariata kapua. (Kareti 3 1849,p.15)

I tetahi rangi ka whakaomaoma hariata nga tangata o Teharonika. (Martin 3 1863,p.53)

Ko te haerenga ake o etahi rangatira i runga i te hariata, tangohia ake ana ki runga. (Martin 3 1863,p.14)

hariota chariot (n)

Ka haere nga hariota kawe i te tane marena me ona matua. (MM2 5:11 1858,p.2)

hariota tima steam chariot (n)

Ka haere nga hariota kawe i te tane marena me ona matua. (Whiteley 1847,p.34)

hata hart (n)

Me kai te tangata poke raua ko te tangata ma i tena mea, kia rite ki te aneterope me te hata e kainga ana. (Pai.14a 1840,p.88)

He hata kua tukua kia haere a Napatari: e homai ana e ia nga kupu papai. (CMS 2 1845,p.119)

hata holy (adj)

E hata Maria, te matua wahine o Hehu Kerito to tatou Atua. (Pom.1 1842,p.46)

E penei te kupu hata Treinita me tenei kupu maori, ko te kotahitokotorutanga tapu. (Pom.1 1842,p.32)

E te hata takakau o nga takakau, Inoi mo matou. (Pom.1 1842,p.52)

E te matua wahine hata rawa o Hehu Kerito to tatou Atua, tangohia matou i tou kaha. (Pom.1 1842,p.48)

Ko Hehu Kerito te hunga tuarua o te hata Terinita. (Pom.1 1842,p.4)

Ko to te hata Terinita hunga tuarua ia kua wakatangatatia nei hei wakaora i te ao. (Pom.1 1842,p.34)

E inoi ana ahau ki a koe, e te matua wahine hata rawa o te Atua. (Pom.6 1879,p.66)

hata saint (fem.) (n)

Hata Henowepa, takakau. (Pom.8 1847,p.6a)

hata shirt (n)

Apitikia mai hoki ko nga kakahu moku, ko nga Hata, ko nga Tarau, ko nga Tokena. (Govt.16 1852,p.154)

He Paraikete, he Hata, he Kiapa. (Auck.3 1864,p.43)

Hatarei Saturday (n)

Me haere atu ki taua whare i nga Hatarei katoa i te haora te tekau ma rua. (Bud.1 1847,p.12)

hauta south (adj)

A pa rekareka ana te hau hauta. (Syd.4 1833,p.131)

A ka kite i te hau hauta e pupuhi ana, ka mea koutou, Meake ko te werawera. (Pai.2 1835,p.38)

hauta south (n)

Ko te kuini o te hauta e wakatika a te wakawakanga ki tenei wakapapanga. (Syd.4 1833,p.27)

Wakatika, haere ki te hauta, ki te ara e maro atu ana no Iruharama ki Keiha. (Syd.4 1833,p.103)

Ka haere mai ratou i te ita, i te weta, i te nota, i te hauta, ka noho i te rangatiratanga o te Atua. (Pai.2 1835,p.41)

Ka wakatika te kuini o te hauta i te wakawakanga ki nga tangata o tenei wakapaparanga. (Pai.2 1835,p.34)

No te nota ki te hauta, otiia ko ta matou whakawhirinakitanga kei a Ihowa. (Hoki 1:15 1863,p.2)

hauta weta south-west (n)

He kokorutanga ia no Kariti, e anga anga ana ki te hauta weta, me te nota weta. (Syd.4 1833,p.131)

hawe taima half time (n)

Ka wai rangimarietanga i te rangi kotahi hawe haora. (Pai.3 1837,p.346)

Hekereta Fr. Secret (n)

I te Hekereta. (Pom.8 1847,p.401)

I te Hekereta. (Pom.7 1889,p.21)

Hekereta. Inoinga puku. (Pom.5 1893,p.210)

hekeretare secretary (n)

Ka whakaritea tetahi, hei kai tuhituhi, hei Hekeretare. (Whiteley 1847,p.34)

hekeretari secretary (n)

E pai ana kia ahu ki te Tari o te Hekeretari Maori, kia ata whakaaturina ai nga tikanga o te hoko whenua. (MM2 4:10 1857,p.6)

Ko Te Harete, te kai-tuhituhi, Hekeretari o Te Kawanatanga. (Wan.1 2:14 1875,p.124)

heparatanga 'guidance' (n)

Na Hehu Kerito ano i mea hoki ai: ko ia e noho i tona tino Heparatanga i nga ra katoa tae noa ki te mutunga o te ao. (Pom.3 1860,p.174)

Na to tatou Hepara tapu i whakatau kia penei. (Pom.3 1860,p.162)

Tena hoki ko te heparatanga o te Hahi te tino ako, ko te Pukapuka tapu ora. (Pom.3 1860,p.169)

Tenei te ingoa mo ratou, na, ko nga heretiki me nga kimatiki, ara, he hunga turi ratou ki te mana ako o te Hahi, ki tona heparatanga ranei, ki te ako ano o te whakapono ranei. (Pom.3 1860,p.171)

I a ia e tuku ana i ana reme me ana hipi ki te heparatanga o tana Apotoro nui. (Pom.9 1894,p.44)

hepeta sceptre (n)

He hepeta o te tikanga te hepeta o tou rangatiratanga. (Pai.3 1837,p.297)

He hepeta o te tikanga te hepeta o tou rangatiratanga. (Wes.2 1847,p.5)

Na, e mea ana ahau kia tino rapua e matou te tino tikanga o te hepeta o Kuini Wikitoria: ki te kahore e kitea e Niu Tirani taua hepeta, ka pena o matou whakaaro me te koura kua pau i te waikura. (MM2 7:15 1860,p.41)

heretikitanga heresy (n)

He kaikohuru hoki te Tiaporo no te timatanga; ko te matua o te teka, o te heretikitanga, ko te rangatira o te ao pouri. (Po.8 1847,p.184)

hinota synod (n)

Ka tu te Hinota Nui ki Naihi. (Martin 3 1863,p.88)

Ko te tangata i tino marama te korero i tenei Hinota ko Atanasiu. (Martin 3 1863,p.42)

No A.D. 325 i tu ai taua Hinota Nui ki Naihi ki Pitinia. (Martin 3 1863,p.41)

hipopotama hippopotamus (n)

Ko te Hipopotama. Ko te ingoa tenei o tetahi kararehe whakahara. (MM2 2a:15 1862,p.25)

hita cedar (n)

Rite tahi ano ki nga kari i te taha o te awa, ki nga aroe i whakatokia e Ihowa, ki nga hita i te taha o nga wai. (Maun.14b 1844,p.209)

No Repanona nga rakau, he hita. (CM1 1847,p.44)

Hitaite Hittite (n)

I hokona e Aperahama, me te mara katoa ki a Eporona te Hitaite, he whenua tanumanga. (Mang.1 1840,p.46)

hoiho tariona stallion (n)

He hoiho tariona. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

Te Hoiho Tariona, he kuao, he tu a whero. (Wan.1 2:13 1875,p.118)

hoiho to kata draught horse(cart horse) (n)

Hoiho to Kata...80 0 0 mo te kuri 1. (MM2 1:4 1855, p.16)

hoiho too kaata draught horse(cart horse) (n)

He Hoiho too kaata. (Wan.1 2:27 1875,p.341)

hoiho too tarapu trap horse (n)

Ahakoa, hei hoiho ekeeke noa ma te tangata, hoiho too tarapu ranei. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

honorekoretanga dishonour (n)

Meinga kia ngaro pu i te taunutanga i te honorekoretanga a ratou e rapu ana ki toku waka matenga. (Pai.9b 1840,p.200b)

Ko te takahoatanga a nga Pakeha raua ko nga Maori i Mahurangi hei whakakoakoa i o ratou hoa, a hei whakairi hoki i te honoretanga ki runga ki nga Pakeha, ki nga Maori. (MM2 3a:7 1863,p.6)

horohauta holocaust (n)

Ka wakaeke ai ki runga i tena mea i nga horohauta ma Ihowa ma to Atua. (Pai.15a 1840,p.112)

horokauta holocaust (n)

A ka mea atu a Mohi, Me homai ano e koe ki a matou nga patunga tapu, me nga horokauta, hei mahinga ma matou ki a Ihowa, ki to matou Atua. (Pai.14 1840,p.27)

Me kawe mai ano hoki ki reira a koutou horokauta, me a koutou patunga tapu. (Pai.14a 1840,p.86)

horokota Fr. holocauste (n)

Me he mea i pirangi koe ki te tahi hakiriwhi, kua ho atu e ahau: otira e kore e ahuareka ki a koe nga horokota. (Pom.8 1847,p.429)

E kore e ahuareka ki a koe nga horokota. (Pom.6 1879,p.50)

Me he mea i pirangi koe ki tetahi patunga tapu, kua ho atu e ahau: otira e kore e ahuareka ki a koe nga horokota. (Pom.5 1893,p.48)

hota shot (adj)

Nga Takawe hota. (KNT 1:8 1842,p.34)

hota shot (n)

Ehia wanui o te awa ka tae nga hota ki te manu?. (Will.1844,p.176)

Ka tono mai ki au ki nga Pu, ki nga Paura, ki nga Hota kia utaina hei pupuhi manu. (Govt.16 1852,p.10)

Haere noa atu te tangata ki nga kai hoko whai-pukapuka o te Kawanatanga hoko ai i te paura, i te hota, i nga tingara, hei mea pupuhi manu mana. (MM2 4:5 1857,p.2)

He tono atu tenei i etahi paura, hota, kia whakapuaretia. (MM2 7:15 1860,p.34)

Ko taku e korero ake nei ko aku hota, ko aku paura, ko aku tingara kia puta. (MM2 7:17 1860,p.17)

He tutua ahau; ko te Ture, whakapuaretia he Paura, he Hota, hei pupuhi manu, ka mate ahau i te kawa. (MM2 2a:2 1862,p.15)

humirita Fr. humilité (adj)

E ho mai ana i tou keratia ki nga hunga humirita. (Pom.8 1847,p.503)

E taku Atua, e inoi humirita ana ahau ki a koe kia whakakahoretia e koe aku hara katoa. (Pom.8 1847,p.xvii)

Ka hipokina tona matenga ki te kakahu humirita. (Pom.3 1860,p.19)

E inoi ana matou ki a koe i te ngakau humirita. (Pom.7 1889,p.17)

humirita Fr. humilité (adv)

Kua whakaae Humirita koe Ki te kupu nui A Kaperiere. (Pom.7 1889,p.120)

humirita Fr. humilité (n)

I noho huna ia i te humirita i te rawakore i nga tau e toru tekau. (Pom.8 1847,p.iv)

Ko Hehu Kerito i ora hei tauira pu o nga wiritute katoa, ara, o te humirita, o te atawhai, te mariretanga, o te pahinehia. (Pom.3 1860,p.162)

Humirita. Ngakau whakaiti, rangimarietanga. (Pom.5 1893,p.210)

humirita Fr. humilité (vt)

E Hehu i marie i humirita i te ngakau. (Pom.8 1847,p.xxiv)

Kia tino humirita tatou ki te aroaro o te Atua ko ia to tatou tino rangatira. (Pom.8 1847,p.232)

E Hehu Kerito, ko koe i marire i humirita i te ngakau, meatia kia rite toku ngakau ki tou!. (Pom.7 1889,p.10)

hurameta Fr. serment (n)

Aua koe e hurameta teka: engari kia whakaritea ki te Ariki ou hurameta. (Pom.8 1847,p.21)

Kia whakahuatia i te honore te ingoa o te Atua, kia whakarerea nga parapemia me nga hurameta. (Pom.8 1847,p.vii)

Hurameta. Oati ki te aroaro o te Kaiwhakawa. (Pom.5 1893,p.210)

hurameta Fr. serment (vt)

Aua koe e hurameta noa ki te ingoa o te Atua, ki te tahi mea ke atu hoki. (Pom.8 1847,p.xx)

Aua koe e hurameta teka: engari kia whakaritea ki te Ariki ou hurameta. (Pom.8 1847,p.21)

Aua koe e hurameta noa ki te ingoa o te Atua, ki te tahi mea ke atu hoki. (Pom.7 1889,p.5)

Kua hurameta te Ariki, a e kore e ripeneta. (Pom.7 1889,p.38)

hurametatia Fr. serment (vt)

Kua hurameta te Ariki, a e kore e ripeneta. (Pom.8 1847,p.237)

Huritana Sultan (n)

Ko te ingoa o te tino rangatira o Takei, ko te Huritana. (MM2 1:1 1855,p.18)

Hutari Shuthalhites (n)

Na Hutera, ko te hapu o nga Hutari. (Maun.14b 1844,p.215)

inihi tatau whare door hinge (n)

E rima te kau tana inihi tatau whare. (Wan.1 3:32 1876,p.341)

inihi tatau whare inch (n)

Ko te ahua o taua hoia koia tenei, e rima putu e ono inihi te roa, i tu a nui, i poto te kaki, i kino te ahua. (KNT 3:2 1844,p.12)

E rua putu e rua nga inihi, te roa o te poka. (Martin 1 1845,p.13)

12 Inihi...1 Putu. (Purewa 1 1847,p.8)

Ko te utu mo te panui, erua hereni mo te inihi kotahi e noho ai nga kupu o te Panui. (Wan.1 2:14 1875,p.125)

inihuatanga insurance (n)

He tini ko nga whare papa ki Akarana, na reira ka whakanuia nga utu tau mo te inihuatanga. (MM2 5:14 1858,p.8)

iota jot (n)

Kiano te rangi me te whenua i memeha, e kore te tahi iota, te tahi pakuriki ranei e pahure i te ture, kia whakaritea ano nga mea katoa. (Pom.8 1847,p.18)

ita east (adj)

Ka pupuhi whakaharahara te hau ita i taua po katoa. (Mang.1 1840,p.52)

ita east (n)

A 'wakatokia ana e Ihowa te Atua he mara ki te ita ki Irena. (Syd.1 1827,p.5)

A wakaturia ana e Ia ki te ita o te mara o Irena e tahi kerupima. (Syd.1 1827,p.11)

Ko ia e haere atu ana ki te ita o A'hiria. (Syd.1 1827, p.6)

Haere mai ana e tahi Maki, no te ita, ki Iruharama. (Syd.2 1830,p.9)

Ka mea atu a hau ki a koutou, he tokomaha te haere mai i te ita, i te weta. (Syd.2 1830,p.24)

Me te uira hoki e puta mai ana i te ita, a tiaho tonu te weta ra ano, e pena ano hoki te haerenga mai o te Tama a te tangata. (Syd.4 1833,p.46)

Ka haere mai ratou i te ita, i te weta, i te nota, i te hauta, ka noho i te rangatiratanga o te Atua. (Pai.2 1835,p.41)

Ka meinga e te Atua he hau wai kaha no te ita. (Pai.12 1840,p.32)

Ka noho iho ki te taha ita o te pa. (Pai.12 1840,p.32)

itanati eternity (n)

No tua iho! No tua iho! No Itanati ano. (Mang.5 1845,p.29)

itaneti eternity (n)

Ko Itaneti. (Mang.3 1838)

No mua rawa ia, no tua iho, no tua iho, no Itaneti hoki; kahore ona timatanga. (Wes.11 1838,p.1)

itaniti eternity (n)

Kia noho i te ra o Itaniti i te aroaro o Ihu. (Mang.5 1845,p.91)

Itaraki Italian (adj)

He keneturio no te pu i huaina, ko te pu Itaraki. (Syd.4 1833,p.105)

itareti interest (n)

Kua heke haere te itareti ki te £100 o nga moni tahua. (Misc.5 1899)

Itariona Italian (adj)

Erua kauwhautanga i te rangi i puare ai, kotahi i te reo Wiwi, kotahi i te reo Itariona. (MM2 1:3 1855,p.50)

Itariona Italians (n)

Ekore e whai kupu kino nga Itariona whakaaro, na kite ratou i te tino pauaua o te Ingarihi ki te pupuri i nga mea e tika ana ki ana whakaaro ake. (MM2 1:7 1855,p.22)

kaata cart (adj)

Hanga he ara kaata ki nga awa katoa, ki Waihou, ki Waikato, ki Te Awa-a-te-Atua. (MM2 4:1 1857,p.5)

Kua riro mai nga kohatu me nga rino mo te Mira, i runga i nga kaata wira i hanga nei na te Maori. (MM2 4:6 1857, p.4)

Kia mohio ai nga tangata Maori, tenei te Hea Hoiho, te Paraire, te Hanehe Kaata, Hanehe Parau hoki. (MM2 2a:14 1862,p.20)

kaata cart (n)

E ono nga kaata whai taupoki, ko tahi tekau ma rua nga kau. (Maun.14b 1844,p.158)

Kawea atu etahi kaata ma koutou i e whenua o Ihipa mo a koutou tamariki. (CMS 2 1845,p.109)

Me te whai ano nga kau e to ana i te kaata. (CM1 1847, p.38)

Titiro ki ona kaipuke tima - ki ona kaata tima. (Whiteley 1847,p.30)

Whakanohoia ana ki runga ki te kaata. (CM1 1847,p.38)

No te kitenga i nga kaata a Hohepa hei tiki mai i a ia, katahi ka whakaae he tika. (Kareti 6 1852,p.29)

Ko te pikaunga tino taumaha kua mama i te kaata. (MM2 3:4 1857,p.5)

Muri iho ka tangohia e ratou te kaata. (MM2 7:17 1860, p.16)

Ka utaina mai ki te kaata, ka kawea mai ki tona kainga ki Moutoti. (MM2 2a:12 1862,p.9)

Ko te wehi tenei kei haere te kaata ke, te kaata wehi. (MM2 2a:5 1862,p.14)

I te whakapai hoki e tetahi rori hei haerenga mo nga kaata, kei pakaru i nga haere ki Nepia. (Wan.1 1:5 1874,p.18)

kaatatia to cart (vt)

Kahore e kaatatia te utanga o nga taonga ki tenei whare, ki tenei whare. Erangi he poti nga kaata. (Kareti 10 1856,p.17)

kaata tima steam cart (n)

I te whakapai hoki e tetahi rori hei haerenga mo nga kaata, kei pakaru i nga haere ki Nepia. (MM2 1:4 1855,p.14)

Ehara i te tima kaipuke nei. Engari he kaata tima, ko nga haerenga o ona wira kei runga i nga rino. (Kareti 10 1856,p.16)

kahitita chaste (adj)

Tahuna ki te kapura o te Wairua tapu taku hope me taku ngakau kia mahi pononga ahau ki a koe i te tinana kahitita. (Pom.8 1847,p.502)

E te Matua kahitita rawa, E te Matua takakau tonu, E te Matua hara kore. (Pom.7 1889,p.123)

kahitita chastity (n)

E Hehu, e te kaiaroha o te kahitita. (Pom.8 1847,p.xxiv)

He kahitita ano mo te hunga takakau, mo nga pouaru; he kahitita ano mo te hunga marena. (Pom.8 1847,p.246)

Hei whakahonore i te Whakaahuatanga Harakoretanga o Hata Maria, kia tukua mai ai e te Atua te kahitita o te tinana me te wairua. (Pom.7 1889,p.8)

Kahitita. Ngakau takakau ahakoa i te Marenatanga. (Pom. 5 1893,p.211)

kahitita to be chaste (vi)

Ko koe i pai, i kahitita, i ma, i noho hara kore tonu. (Pom.8 1847,p.466)

kai kawenata testator (n)

I te mea hoki ka wai kawenata, e korerotia hoki te mate o te kai kawenata. (Pai.3 1837,p.304)

kai noho taone citizen (n)

Ka whiriwhiria nga tangata mo te runanga, i runga i te mahi mahaki, hei ahuareka pea mei kitea e nga kai noho taone o Akarana. (MM2 2a: 6 1862,p.6)

kai patu taramu drummer (n)

Kei mua, ko nga kai patu taramu, me nga kai whakatangi tetere. (MM2 5:11 1858,p.3)

kai peita whare house painter (n)

He kai Peita whare, he kai mahi Karaihe ki nga Wini. (Wan.1 2:13 1875,p.121)

kai rukauta lookout (n)

Ka noho ko ia ki uta ko au ki runga ki te kaipuke hei kai rukauta. (Govt.16 1852,p.10)

kai ta nuipepa printer (n)

Ka hoatu ki te kai ta Nuipepa mana e ta ki te 'Karere'. (KNT 1:1 1842,p.3)

E hoa e te kaita nuipepa o te Hokioi. (Hoki 6:15 1862,p.1)

kai ta nupepa editor/publisher (n)

Ma nga Kai ta Nupepa e perehi mai te matenga o tenei o matou matua. (MM2 5:3 1858,p.6)

He mahi hoki tena kua whanua kia mahia a koe e te kai ta Nupepa. (Wan.1 3:37 1876,p.388)

kai ta pukapuka editor (n)

E hoa e te kai ta pukapuka o te perehi, tena koe; e hoa, taia iho enei kupu. (MM2 7:3 1860,p.6)

kai tiaki peke takotoranga moni banker (n)

Penei tonu te mahi a nga kai hoko taonga, nga kai tiaki peke takotoranga moni. (MM2 4:15 1857,p.1)

kai tiaki potapeta Postmaster (n)

A e homai ana nga reta Maori i reira i aua whare Poohi kia kite aua Maori, hua noa aua kai tiaki Potapeta e kore e mahia (?-)karautia aua tangata e tono ra i te reta. (Wan.1 2:21 1875,p.238)

kai tuhituhi reta correspondent (n)

He iti no te waahi o te Nupepa, ma nga kai-tuhituhi Reta. (Wan.1 2:14 1875,p.130)

kai tuhituhi reta letter (n)

Te ringa maui, he wahine me nga reta B.R. kei runga, he mea ta. (KNT 3:6 1844,p.32)

Kia akona ki nga Reta, ki te Inoi; ko te panui hoki. (Col.3 1848,p.2)

Kia tu nga Karaihe katoa; otira, mo te wakamaoritanga, mo te Tuhituhi, mo te wika, mo nga Reta, me noho ki raro. (Col.3 1848,p.4)

Me tohe kia ririte ai nga Reta ki o te Tauira, me ka Tuhituhi. (Col.3 1848,p.3)

Ko te rua, mo taua reo ana, engari he reta Kariki. (Martin 3 1863,p.25)

Kowai ranei matou ka mohio ki te titiro reta pakeha. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

kai wakatakoto ture ? (n)

Na te tino Kai Wakatakoto Ture. Na te Kawana i mea kia taia. (KNT 3:11 1844,p.58)

kai wakatangi hapa harpist (n)

A heoi ano rongonga i roto i a koe ki te reo o te ai wakatangi hapa, ki to te hunga muhika. (Pai.3 1837,p.351)

kai wakatangi hapa supper (n)

A no ka mutu te hapa ka tango ia i te kapa, a ka oti te wakawetai. (Syd.7 1833,p.32)

Ko te karakia mo te hapa o te Ariki. (Syd.7 1833,p.23)

I te mea ka taka koe i te tina i te hapa ranei, kaua e karangatia ou hoa. (Pai.2 1835,p.42)

Mo te hapa o te Ariki. (Pai.9a 1840,p.1)

Hei aha te hapa tapu?. (Maun.7 1844,p.7)

He mea pai ranei kia noho atu nga tangata ki te hapa tapu?. (Maun.7 1844,p.8)

He aha nga pai o te Hapa a te Ariki ka riro nei i te tangata e kai tika ana?. (Kareti 2 1850,p.25)

He aha te tohu o waho i te Hapa a te Ariki?. (Kareti 2 1850,p.24)

Hei aha te Hakarameta o te Hapa a te Ariki?. (Kareti 2 1850,p.24)

Ko te aha atu kia rapua e te hunga e haere mai ana ki te Hapa a te Ariki?. (Kareti 2 1850,p.26)

No tehea takiwa i takoto ai te Hapa?. (Kareti 2 1850,p.24)

No reira matou i huihui atu ai ki te kai Hapa. (MM2 4:9 1857,p.8)

Kaua e tukua mai kia kai tahi i te Hapa. (Martin 3 1863,p.54)

kai whakatakoto ture lawgiver (n)

Ko Mohi te kai-whakatakoto ture nui o te iwi o Iharaira. (MM2 1:2 1855,p.23)

kaiwhakatangi hâpa harp-player (n)

Piki atu ana a Nero ki te ahurewa o tana whare, ratou tahi ko ana hoa puremu me ana kaiwhakatangi hâpa. (Pom.9 1894,p.77)

kai whiu hariata charioteer (n)

I tetahi rangi ka whakaomaoma hariata nga tangata o Teharonika. (MM2 1:1 1855,p.17)

Kamutana 'Humpback' (n)

Kotahi te witi e ngakia ana e nga Maori, i tu-a-whero nei te kara, he Kamutana te ingoa o tenei witi ki nga Maori. (MM2 4:12 1857,p.6)

kapata cupboard (n)

Kua riro etahi pu e rua, he mea puru i runga i te kapata. (Martin 1 1845,p.12)

kapetana captain (n)

E mohio ana hoki ahau ki te tikanga o te apiha; he mea utu e nga kapetana, e nga kanara, to ratou tapokoranga ki te mahi hoia. (MM2 7:17 1860,p.23)

kapitana captain (n)

He Kapitana i te Roiara Nawi, hei Kawana mo nga wahi katoa o Nu Tirani. (KNT 1:2 1842, p.7)

kapitara capital (adj)

Ko te tangata ka wahi mai ka puta ki waho i te Whareherehere, i te mea e mau ana mo te hara e whakamatea ai te tangata, mo te hara-kapitara. (Auck.5 1858,p.12)

Kapitari Capitulary (n)

Kapitari. (Pom.8 1847,p.419)

Ko te Kapitari. (Pom.7 1889,p.41)

kaptan captain (n)

karaunatanga crowning (n)

He parani kei te peke maui, i rite ki te karauna te ahua. (MM2 3a:6 1863,p.7)

Ko te Karaunatanga i a hehu Karaiti ki te potae tatara moa. (Pom.5 1893,p.39)

karetari calendar (n)

karihorita chrysolyte (n)

Ko te tuarima he hararonika; ko te tuaono he harariu; ko te tuawitu he karihorita. (Pai.3 1837,p.355)

kata cart (adj)

Ka ahu ki te Whakarua i runga i te ara kata, ka tae ki Pukeruru. (MM2 7:14 1860,p.49)

kata cart (n)

Kahore, ko nga to kata, ko nga kuru kohatu o nga huarahi. (MM2 1:3 1855,p.54)

Haere ake nga kata me nga weikena, e toru tekau. (MM2 3:2 1857,p.14)

Ko to maua haerenga nei, i haere ma uta; i ma te hoiho, i ma te Kata, i ma te weikena hoki. (MM2 3:2 1857, p.13)

Whakanohoia ana e ratou te aaka a Ihowa ki runga ki te kata me te pouaka. (Pom.6 1879,p.387)

kata cutter (nautical vessel) (n)

Ko te ahua o taua poti koia tenei. He kata, ara he rakautahi, i tua ma te peita. (KNT 3:11 1844,p.58)

Ko te kata Piwara, 60 tana. (MM2 2:9 1856,p.15)

katamauhe customhouse (n)

Mea ana a te Kawana ki a Pomare ka wakakahoretia eia te Katamauhe. (KNT 3:10 1844, p.52)

kata-roira castor oil (n)

Tetahi atu rongoa tika hei hokonga ma koutou, he Kata-Roira. (Martin 4 1869,p.4)

katatanga cartage (n)

Haunga te katatanga o nga rakau, i taiepatia tetahi mara, a ruia ana, whakatokia ana ki te tini o nga hua whenua hei kai. (MM2 3a:4 1863,p.14)

katatia to cart (vi)

Te take i whakamahia ai ratou, he ahua kino no te pamu, he pakarukaru no nga taiepa, a na te 4 maero, e 5 ranei, te mamao o nga rakau ina katatia mai, hore he arawhata o nga awa, o nga repo. (MM2 3a:4 1863, p.14)

katekita Fr. catéchiste (n)

Ko te ritenga mo te tanumanga i nga tupapaku kaumatua e nga Katekita. (Pom.8 1847,p.3a)

Kia tupato nga katekita kei mate kuware nga tamariki nohinohi i te iriiringa kore. (Pom.6 1879,p.95)

E takoto ana nga Upoko apiti e toru mo nga Katekita me nga tangata katoa. (Pom.5 1893,p.x)

Katorikatanga Catholicism/Catholicity (n)

E wha ana tohu nui, ko te Kotahitanga, ko te Tapunga, ko te Katorikatanga, ko te Apotorikatanga. (Pom.8 1847,p.219)

E wha ana tohu nui, ko te Kotahitanga, ko te Tapunga, ko te Katorikatanga, ko te Apotorikatanga. (Pom.6 1879,p.277)

kawanata Bible (n)

Poto katoa nga whakamaoritanga o te Kawanata Tawhito. (Martin 3 1863,p.25)

kawanata covenant (n)

Ko aku toto enei o te kawanata hou. (Syd.7 1833,p.32)

Ko aku toto hoki enei, ko to te kawanata hou e wakahekea ana mo te tini, hei muru i te hara. (Syd.4 1833,p.50)

kawanatanga government (adj)

Ahakoa iwi hauhau, iwi Kawanatanga, He maori katoa tatou. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

He tika ano ranei, kia mahia nga matauranga a nga tangata Kawanatanga, hei whakaranea moni ma ratou. (Wan.1 2:25 1875,p.302)

kawanatanga government (n)

Kaua hei tenei ra matou e tukua ki te hara, ki te kino, oti ko a matou hanga katoa kia waka tikaia ki tou kawanatanga. (Syd.2 1830,p.63)

Ina oti te wakangaro te kawanatanga katoa te mana katoa me te kaha. (Syd.7 1833,p.53)

Muri iho i nga tau e rua ka tukua mai a Pohia Petaha ki to Pirika kawanatanga. (Syd.4 1833,p.128)

Muri iho i tena nga merekara, me i reira nga homaitanga wakaoranga, nga wakakahanga, nga kawanatanga, nga tininga reo. (Syd.4 1833,p.164)

I runga i te kawanatanga katoa, i te mana, i te kaha. (Pai.1 1835,p.4)

Ekore e tukua e matou te wakarite ture ki tetahi hunga ke atu, me tetahi Kawanatanga hoki. (Pai.22 1837)

Ka wakanuia a Hataraka, a Mehaka, a Aperaneko, e te kingi, i roto i te kawanatanga o Paurona. (Pai.12 1840, p.14)

Ki runga ake i te kawanatanga katoa o Papurona. (Pai.12 1840,p.10)

Ka kitea te Painga o tau Kawanatanga, te pai o nga ture o te Kuini, ka tahi pea, ka wakarerea o ratou ritenga maori. (KNT 3:1 1844,p.3)

Kia pai to Kawanatanga kia aroha tetahi, ki tetahi. (KNT 3:2 1844,p.11)

I muri i a Hohua kihai i ata takoto he tikanga mo te kawana tanga o Iharaira. (CM1 1847,p.19)

Ka tika ai te Kawanatanga o to koutou motu. (Whiteley 1847,p.38)

Ko nga moni o taua whare tohu me waiho iho ki te Kawana tanga. (Bud.1 1847,p.12)

Me whakaae koutou ki te Kawanatanga o te Pakeha. (Whiteley 1847,p.38)

I a ia te Kawanatanga o tenei kainga, i mua atu o tona taenga mai ki Niu Tireni. (MM2 1:1 1855,p.15)

Kia penatia me ta te Kawanatanga e whakaritea nei. (MM2 4:13 1857,p.13)

Kia whakaae tatou ki ta te tokomaha kia kotahi ai tatou ki te Kawanatanga. (MM2 4:11 1857,p.3)

Ko nga whenua pea kua hokona atu ki te Kawanatanga ko nga whenua ranei kahore ano i hokona atu. (MM2 4:15 1857,p.4)

Tukua ki te Kawanatanga te ritenga mo tatou inaianei. (MM2 5:11 1858,p.4)

E tohe ana au ki te Kawanatanga kia whakaaetia e ratou tetahi whare mo matou i Poneke. (MM2 7:15 1860, p.21)

Haere ra, e to matou pukapuka, ki te Tari o te Kawana tanga. (MM2 7:1-2 1860,p.10)

Koia i mea ai taku whakaaro ma tatou tetahi taha o te Kawanatanga ma te Pakeha tetahi. (MM2 7:15 1860, p.3)

Kua tomo ahau ki te Kuinitanga, ki te Kawanatanga, ki te whakapono hoki. (MM2 7:13 1860,p.19)

Haere mai kia kite koe i te iwi kua oti mai ano imua hei tamariki mo te Kawanatanga, mo te Kuini hoki. (MM2 8:2 1861,p.9)

Kua kite hoki matou i roto i nga 'Karere Maori' i te rironga o te whenua i te Kawanatanga i mua. (MM2 8:1 1861,p.3)

21 o Maehe ka tae mai nga karere o te Kawanatanga ki a matou. (MM2 2a:9 1862,p.16)

Ko toku pai ko te ora i te Kawanatanga hei matua moku. (MM2 2a:2 1862,p.17)

No konei ka mahara matou kua he tenei whakaatu mai a te kawanatanga ki a matou. (Hoki 12:8 1862,p.2)

I tu ai hoki te kawanatanga o to tatou kingi. (Martin 3 1863,p.31)

E hiahia ana te Kawanatanga, ki te hanga i etahi tikanga mo te ako i nga tamariki a nga rangatira o te iwi Maori. (Wan.1 1:10 1874,p.59)

kawenata covenant (n)

Kia maharatia ai tana kawenata tapu. (Syd.7 1833,p.7)

Ko koutou nga tamariki o nga poropiti, me o te kawenata i meinga e te Atua ki o tatou tupuna. (Syd.4 1833,p.95)

Oti ra ka mau taku kawenata ki a koe. (Syd.4 1833,p.9)

I tauhou hoki koutou ki nga kawenata o te korero oha, kahore a koutou awangawanga, kahore a koutou Atua i te ao. (Pai.1 1835,p.5)

Kia wakaritea ai te mahi tohu i korerotia ki o tatou matua, kia maharatia ai tana kawenata tapu. (Pai.2 1835,p.6)

He kawenata ano hoki te marena. (Maun.12(viii) 1846,p.2)

He kawenata ano tera a te Atua ki a Noa. (Maun.12(viii) 1846,p.2)

He kawenata tena na te Atua ki a Aperahama. (Maun.12(viii) 1846,p.2)

He whakariteritenga korero tenei mea te kawenata - he whakaaetanga atu, he whakaaetanga mai. (Maun.12(viii) 1846,p.2)

Ko te mowhiti hei tohu mo taua Kawenata. (Maun.12(viii) 1846,p.3)

Ko te tohu o taua kawenata ko nga mea i patua, i tapahia e Aperahama. (Maun.12(viii) 1846,p.2)

Ko te tohu o taua kawenata ko te aniwaniwa e koro whitiwhiti nei i runga i te rangi. (Maun.12(viii) 1846,p.2)

Kaua e whakaritea he kawenata ki a ratou. (CM1 1847, p.17)

Te hokinga mai o Mohi, me nga papa e rua o te kawenata i tona ringa. (CM1 1847,p.13)

Ko te Kawenata kua whakaritea ki a Te Rangitake, ekore au e pai, engari, ko te Kawenata kua whakaritea imua ki au, ka pai au ki tena (Te Ture o te Atua me te Ture o Te Kuini). (MM2 7:11-12 1860,p.14)

No te Kawenata ranei o Waitangi, nohea ranei tenei ture?. (MM2 7:15 1860,p.9)

Tenei taku ki a koutou, he kupu mo te Tiriti ki Waitangi, mo te kawenata e korerotia nei. (MM2 7:15 1860,p.4)

Whakakotahitia te Kawenata ki te Pakeha. (MM2 7:17 1860,p.16)

I tu ano te kupu ki Waitangi, hei reira nga runanga, hei te wahi ano i tuhituhia ai te Kawenata, i whakatuturumautia ai nga ture. (MM2 8:2 1861,p.10)

He utu hoki ma te Kawanatanga mo te korenga kihai i Mahia e ratou te Kura, Hohipera mo Ngaitahu pera me nga ritenga, kia rite ai ki nga tikanga o te Kawenata. (Wan.1 2:13 1875,p.112)

kawenata to make a covenant? (vi)

Kei waenga nei ia i a tatou, hei tuku mai i tana i kawenata ai, hei whakamana i a tatou inoi. (Maun.12(iii) 1846,p.7)

kawenatanga covenant (n)

Ka huihuia mai e Horomona nga kaumatua o Iharaira ratou ko nga rangatira katoa o te iwi, ki te kawe atu i te Aaka o te kawenatanga i roto i te pa o Rawiri. (Pom.6 1879,p.402)

kawenatatanga covenant (n)

Te Kai wawao mo tatou i te Kawenatatanga houtanga nei. (Mang.5 1845,p.68)

kawenatatanga testament (n)

Ko tenei kapa te kawenata hou i aku toto e ringihia ana mo koutou. (Pai.2 1835,p.59)

He Kawenata tau?. (Will.1844,p.190)

Ka kihitia e ia te Kawenata, hei tohu mona e wehi ana i te Atua. (Martin 1 1845,p.11)

Katoa nga mea o te Kawenata tawhito, o te Kawenata hou, kua taea e ratou te whakapono. (Wes.1 1846,p.10)

I motuhia mai hoki mo te karaihe korero kawenata e uiuia nei. (Col.4 1847,p.1)

Ko te Kawenata Tawhito, ko te Kawenata hou. (CM1 1847, p.3)

Ko te reo hoki tena i orokotuhia ai te kawenata hou. (Wes.2 1847,p.3)

Kia tangohia tikatia ano nga upoko o te Kawenata, me timata ki ta Matiu. (Col.3 1848,p.3)

He tahae ranei noku i te taonga o te Kooti i whakahau ai kia hopukia te wahine e korero nei hoki te Kawenata o te Oati. (Wan.1 1:4 1874,p.17)

kawenatatia to covenant (vt)

He whakawhiwhinga mai i te tangata ki nga mea i kawenatatia e te Karaiti kia homai. (Maun.12(viii) 1846,p.5)

kaweneta covenant (n)

He mea whakarite aua mea: ko nga kaweneta e rua hoki enei. (Pom.6 1879,p.155)

kerewata ? (n)

Me ngaki i te puka, i te kereti, i te pi, i te kerewata, i te keha. (KNT 3:6 1844,p.26)

kingi-takaro King Movement (n)

Ko tenei Kingi-tanga he take raruraru. He kino tenei ka toia mai nei ki nga iwi Maori. (MM2 7:13 1860,p.36)

Mehemea i tika ka tu ahau ki te kingitanga. (MM2 7:14 1860,p.25)

He tukunga atu tenei na matou i o matou whenua ki raro i tou kingitanga. (Hoki 6:15 1862,p.4)

kingi-takaro play-king (n)

E koe, e te kingi, na, kua hoatu tetahi kingi-tanga e te Atua nui rawa ki a Nepukaneha tou matua. (Pai.12 1840,p.20)

E kore rawa nga tohunga katoa o toku kingi-tanga. (Pai.12 1840,p.16)

E wai rangatira ana ano te Nui Rawa ki roto i te kingitanga o nga tangata. (Pai.12 1840,p.15)

He kingitanga mutunga kore tana kingitanga, a ko tana mana no tenei wakatupuranga puta noa ki tera atu. (Pai.12 1840,p.14)

I pai ano a Raraiuha kia wakamea i nga piriniha kotahi rau e rua tekau ki runga ake i te kingitanga o Papurona. (Pai.12 1840,p.22)

Ka hoatu ki a ia te mana, me te kororia, me te kingitanga. (Pai.12 1840,p.26)

Ko ia ano te Atua ora, a, e pumau tonu ano ake ake ake, ko tona kingitanga e kore e wakangaromia. (Pai.12 1840,p.25)

Ko ia ano te meinga ko te rangatira tuatoru i te kingitanga nei. (Pai.12 1840,p.19)

Ko tana kingitanga he kingitanga mau tonu. (Pai.12 1840, p.27)

Kua taua e te Atua tou kingitanga, a kua wakamutua ano. (Pai.12 1840,p.21)

Me tana kingitanga no tenei wakatupuranga ki tera wakatupuranga atu. (Pai.12 1840,p.18)

Tae noa tana matauranga ki ta te Atua nui rawa wai rangatiratanga i roto i te kingitanga o te tangata. (Pai.12 1840,p.21)

Tenei ano he tangata, kei tou Kingitanga nei, a kei roto i a ia te wairua o nga atua tapu. (Pai.12 1840,p.19)

I whai kia whakataka a Rawiri kia riro mai ai te kingitanga i a ia. (CM1 1847,p.41)

Ka haea atu hoki te kingitanga i roto i tou ringa. (CM1 1847,p.37)

Ka riro mai tona kingitanga i tana tamaiti i a Horomona. (CM1 1847,p.42)

Ka takoto kau a Rawiri i te whawhai a ka pumau tona kingitanga. (CM1 1847,p.38)

Otiia e kore e tangohia katoatia atu e ahau te kingitanga. (CM1 1847,p.45)

Rere, he karauna mo ratou, he kingitanga, he Rangatiratanga ora tonu. (Whiteley 1847,p.47)

Tika tonu tana mahi i te timatatanga o tona kingitanga. (CM1 1847,p.42)

Ka kite koutou he tikanga kuare tenei kingi-takaro, he mahi tamariki hoki ia. (MM2 7:11-12 1860,p.6)

He ritenga pai ano a taua Iwi i kimi ai mo te Kingitanga o Potatau. (Hoki 12:8 1862,p.2)

I to koutou huihuinga ki a Kawana ka puta ta koutou kupu ki a ia, ka ki koutou ma Niu Tireni katoa te kingitanga. (MM2 2a:9 1862,p.16)

I kitea nuitia ano hoki tau takahanga i nga atua me nga ture o tenei kingitanga. (Martin 3 1863,p.30)

Ka pa ano he tukinotanga ki nga Karaitiana, i te kingitanga o Desiu. (Martin 3 1863,p.25)

Ka wehewehea e ia te kingitanga o Roma. (Martin 3 1863, p.35)

Nei nga korero mo nga nama, i nama ai nga Kingitanga o te ao nei. (Wan.1 2:21 1875,p.240)

koata quarter (adj)

Pukapuka mo nga Maori e takoto ana i te Poutapeta ki Akarana, i te koata tau, i te 31 o Maehe, 1862. (MM2 2a:11 1862,p.16)

koata quarter (n)

Na te kore koata i te Ra, hei tirohanga kia tika atu ai te rere ki reira kihai hoki i taea te whai noa atu. (Govt.16 1852,p.14)

kohupetari Fr. consubstantiel? (adj)

I whakawhanautia, kihai i hanga; he mea kohupetari ki te Matua; kua meatia mana nga mea katoa. (Pom.8 1847,p.398)

I whakawhanautia, kihai i hanga; he mea kohupetari ki te Matua; nana nga mea katoa i hanga. (Pom.7 1889,p.31)

Kohupetari. He ahuatanga kotahitanga. (Pom.5 1893, p.211)

koko-nata coconut (n)

Na utanga, he panana, he orini, he koko-nata, he ararutu. (MM2 4:7 1857,p.7)

kokonata coconut (adj)

Hanga ana e te rangatira tetahi weti hei pauna i nga kai; he mata pitara te weti, he kopaki kokonata te pauna. (MM2 4:3 1857,p.5)

kokonata coconut (n)

Ko nga rakau katene, ko te kokonata, ko te hararuta. (MM2 1:2 1855,p.22)

Erangi kei nga wahi maroke, ko te kawhi, ko te huka-keni, ko nga rakau katene, ko te kokonata, ko te araruta. (Kareti 10 1856,p.6)

kokonauta coconut (n)

He maha nga kai reka o reira, he kawhe, he huka, he kokonauta. (MM2 1:7 1855,p.6)

He maha nga kai reka o reira, he kawhe, he huka, he kokonauta. (Kareti 10 1856,p.28)

komititanga committee (n)

Ekore e tika ki tetahi kaainga kua hokoa ki te Pakeha i mua te kaainga kua wakaaetia e te Kai Komiti kaainga. (KNT 1:4 1842, p.16)

E rua komititanga whakaaetanga, etoru rau i hui-hui ai ki te komiti. (MM2 Misc.1858,p.10)

I roto ano i te Komititanga ka hurihurihia nga wharangi o te Ture Taiepa. (MM2 2a:14 1862,p.8)

koronatanga coroner (n)

Tenei ano tetahi Apiha, Kai-whaka haere i te Ture; ko te Korona tona ingoa. (Auck.6 1858, p.vi)

koronatanga Fr. couronne (n)

I runga i tona matenga ko nga whetu kotahi tekau mar rua hei korona. (Pom.8 1847,p.380)

Ko te Koronatanga o Hehu Karaiti ki nga tataramoa. (Pom.6 1879,p.83)

koronatanga Koran (n)

I mea hoki ia ko te Korona, ara ko te pukapuka tapu o Mahometa, anake ano te pukapuka kia korerotia. (MM2 3:1 1857,p.14)

Koronia Hekeretari Colonial Secretary (n)

Ko Kanara Winiata, C.B. Rangatira o nga Hoia, ko te Koronia Hekeretari, ko te Atoni Henera, me nga tino apiha o te Kawanatanga, apiha hoia hoki. (MM2 4:10 1857,p.4)

kororiatanga glorious (adj)

Ki tou tanumanga, ki tou aranga kororiatanga mai i te ana, ki tou kakenga ki runga. (Mang.6 1839,p.9)

kororiatanga glory (n)

A wakakite katoa ana i nga rangatiratanga o te ao, mete kororiatanga hoki o aua mea ki a ia. (Syd.2 1830,p.13)

I te wakapehapeha, i te kororiatanga teka, i te hangarau. (Syd.2 1830,p.64)

Kihai hoki a Horormona i tana kororiatanga katoa i kakahuria me te tahi o enei. (Syd.2 1830,p.20)

Ka matau hoki ratou ki te Atua, kihai ratou i wakakororia ki to te Atua kororiatanga. (Syd.4 1833,p.135)

Kia nui haere ai to koutou kororiatanga i a Karaiti Ihu. (Pai.1 1835,p.12)

E whakakite ana i te kororiatanga o ta Te Karaiti hahi. (Wes.2 1847,p.30)

Ko te kororiatanga o te hahi o Ihu Karaiti. (Wes.2 1847, p.28)

kota coat (n)

He kurahi pakeke i nga kota hei kakahu mo tona uma. (Pom.3 1860,p.84)

kowhehiotanga Lat. confessio (= confession) (n)

Ka haere te tangata ki te whaki i ana hara ki te Pirihi kia korerotia te Kowhehio. (Pom.8 1847, p.xxi)

Kia kowhehio koe i ou hara, kei pahure te tau i te kowhehiotanga kore. (Pom.7 1889,p.6)

kuata quart (n)

6 hanaraweti heri, 200 kuata kupere. (MM2 5:25 1858,p.8)

kuata quarter (adj)

Kua ekaekahia nga wahi o te taone, ki tena tangata tona kuata eka ki tena tangata tona kuata eka. (MM2 7:15 1860,p.20)

kuata quarter (n)

He kuata witi mo te pene, etoru kuata pare mo te pene. (Pai.3 1837,p.340)

5 kau, 40 kuata piwhi 2 hipi. (MM2 6:12 1859,p.7)

kuata quarterly (adj)

Me whakakite mai ki te Kai-tiaki moni o te Koroni i nga takanga kuata o te Tau. (MM2 5:22 1858,p.2)

kuatamata quartermaster (n)

Ko nga taonga e mau i raro nei ki riro te hoko, me he mea e haere ana ki te Kuatamata o te hapu hoia 58 ui ai. (MM2 5:6 1858,p.5)

kuinitanga (?) (n)

Ko enei hapu e toru nga iwi e pai ana ki te Kuini, ki te Kai-whakawa, kia marama hoki koutou ki a matou whakaaro mo to matou Kuinitanga. (MM2 2a:15 1862,p.15)

kuinitanga n. (queenliness?) (1)

I puta noa mai a te Kuini, kahore i whakaahua ke, pera me nga ritenga nui o tona kuinitanga, no reira ka pohehe ia. (MM2 2:11 1856, p.10)

kupita cubit (n)

Ko wai oti o koutou e ahei ma te whakaaro te hono ki tona roanga kia ko tahi kupita?. (Pom.8 1847,p.28)

Ko wai oti o koutou e ahei ma te whakaaro te hono ki tona roanga kia ko tahi kupita?. (Pom.6 1879, p.208)

Maharata Maharatta (n)

Pera hoki me taua Mokuru Nui i rapu mai ki Ingarani hei whakaora i a ia, kei mate rawa ia i a Hinia ratou ko taua iwi, ko te Maharata. (MM2 5:13 1858,p.5)

Mahometa Mahometans (n)

He mea wiriwiri no roto no nga Tauiwi, no nga Mahometa, no era atu hoki. (Col.5 1850, p.3)

Mahometana Mohammedans (n)

Mo nga tangata parapemia, mo nga mahometana kino, mo nga hurai me nga tangata karakia ki nga Atua teka. (Pom.8 1847,p.477)

Tangohia ana ko etahi o nga Hiniru o nga Mahometana, whakahoiatia ana hei hoia. (MM2 5:13 1858,p.5)

Ka meinga a Mahometa i a ia ano hei kingi mo Arapia. Ko ia te matua o nga Mahometana. (Pom.6 1879,p.444)

makarita Gk. margarites (n)

Aua e ho atu e koutou te mea tapu ki nga kuri, aua hoki e panga i o koutou makarita ki te aroaro o nga poaka. (Pom.8 1847,p.30)

Tenei ake e rite ana te rangatiratanga o te rangi ki te tangata hoko, e rapu ana i nga makarita pai. Ano ka kitea ko tahi makarita pai rawa, ka haere, ka hoko atu i nga mea katoa i a ia, a hoko ana i taua makarita. (Pom.6 1879, p.241)

maketetanga sale (n)

Ka hokona i te makete Akihana i roto i nga wiki e rua ki te mea ia e kore e tikina mai. (MM2 4:10 1857,p.5)

Ki te kaore e taea taua utu, me pupuri te whenua mo tetahi atu maketetanga. (Martin 2 1872,p.5)

Ko te ritenga o te Maketetanga kia rite ki nga tikanga kua tuhia ki raro nei. (Martin 2 1872,p.4)

manetareke mandrake (n)

Tera ano etahi kai a ratou, he piki, he kukuma, he pamekaranete, he naiti, he aramona, he manetareke. (Kareti 9 1849,p.5)

manitareki mandrake (n)

Ka haere a Reupena i nga ra i otia ai te witi, a ka kitea e ia e tahi manitareki i te koraha. (CMS 2 1845,p.67)

marenatanga marriage (adj)

Ko te karakia marenatanga. (Syd.7 1833,p.46)

Whakakakahuria ia ki te kakahu marenatanga o te aroha. (Pom.8 1847,p.456)

Whakakakahuria ia ki te kakahu marenatanga o te aroha. (Pom.6 1879,p.62)

marenatanga marriage (n)

A tonoa atu ana pononga hei karanga i te hunga i meinga ki te marenatanga. (Syd.4 1833,p.42)

Me korero ake hoki au mo tetahi o nga kupu a Urupeni e ki nei, ko toku marena kei te here i oku whenua. (Syd.7 1833,p.47)

A kia penei koutou me nga tangata e tatari ana ki to ratou rangatira, i tona hokinga mai i te marenatanga. (Pai.2 1835,p.37)

Aua koe e hinengaro ki te mahi o te kikokiko i mua i te marenatanga. (Pom.1 1842,p.36)

He aha te Hakerameta o te Marenatanga?. (Pom.1 1842, p.44)

Ka marara ratou, puta noa ki tenei hakari ki tera marena tanga ranei. (Wilber.2 1843,p.4)

O te marenatanga o te hunga whakaaro ki te hunga whakaaro kore. (CM1 1847,p.5)

Te marenatanga ki tana wahine, ka haere mai e tahi tangata o te iwi o te wahine. (CM1 1847,p.24)

Te tahi o ona he ko tana marenatanga ki te tamahine a Parao. (CM1 1847,p.45)

I te marenatanga ka whakaae atu te kingi tona hoa kia kawea mai he minita i tona kainga ki Ingarani hei kai karakia mona. (Kareti 5 1851,p.7)

Kihai i taro, kua kitea te he o tera mahi, o te marenatanga o te hunga whakaaro ki te hunga Atua-kore. (Kareti 6 1852,p.9)

marenatanga kore (unmarried state?) (n)

Aua koe e hiahia ki te mahi o te kikokiko i te marenatanga kore. (Pom.8 1847,p.250)

marita myrtle (n)

Na ka oho mai te tangata i tu i roto i nga marita, a ka mea, Enei he mea unga atu e Ihowa kia haereere i te whenua. (Kareti 12 1856,p.552)

mata mother (n)

I reira hoki a Mata Hemara me nga tamariki. (KNT 1:6 1842,p.25)

Tena ra koutou, a Mata Pitiroe me o tamariki. (KNT 3:2 1844,p.11)

Haere atu ra e Te Ianga e Mata, koutou ko a korua tamariki. (MM2 1:9 1855,p.16)

Me aha e Mata i te roa O te whenua, penei e reia Ana. (MM2 1:9 1855,p.16)

Na te Turuari Rangatira o te Manuao 'Panetora' ratou tahi ko Mata Paraone, me tana kaituhituhi me Kapene Tuari, i hoe mai ki uta i runga i tana poti. (MM2 1:7 1855,p.1)

E tai e Mata Warihi, tena koutou ko o tamariki. (MM2 3a:5 1863,p.8)

Haere ra e Mata, e! Haere i runga i te rangimarie, waiho iho nga hipi o to kahui i konei. (MM2 3a:5 1863,p.7)

Matana Mandans (n)

I te tau 1837, i pai ai taua mate, tona orokoputanga kei te kainga o nga Matana, kei rarotata i tetahi pa o nga Merikana. (MM2 6:9 1859,p.2)

Matianita Midianites (n)

Kua whakatoia nga Hiperu e nga Matianita, a inoi ana ratou ki te Atua. (Pom.3 1860, p.71)

meneta mint (n)

Ka ho atu hoki e koutou te wahi tuangahuru o te meneta o te ru o te otaota katoa. (Pai.2 1835,p.34)

meta Fr. menthe (n)

E ho atu ana i te wahi tuangahuru o nga otaota noa o te meta, o te aneti, o te kumine, a ka mahue i a koutou nga mea nunui o te ture. (Pom.8 1847,p.130)

metara medal (n)

Ko te Metara Merekara. (Pom.7 1889, p.80)

metitahio meditation (n)

I mua i te metitahio, e pai ana kia korerotia te inoinga 'haere mai, e te Wairua tapu'. (Pom.8 1847,p.xxviii)

Ka mutu te Ako o te Katikihama, te Metitahio ranei, me waiata tetahi Himene. (Pom.7 1889,p.8)

Metitahio. He Whakaaro tapu, he inoinga puku. (Pom.5 1893,p.211)

metitahio to meditate (vt)

Ka mutu te inoinga o te ata, he mea pai kia metitahio nga tangata ki te tahi o nga kupu, o nga akoranga ranei o te karakia. (Pom.8 1847,p.xxviii)

minita minister (n)

E wakakaha nga Pihopa me nga Minita katoa. (Syd.7 1833,p.27)

Ka kauwautia e te minita ki nga kupu o te rongo pai. (Syd.7 1833,p.36)

Ko ia hoki te minita o te Atua mou, mo te pai. (Syd.4 1833,p.148)

Ko te minita i matau nei ki nga karaipiture i tana nohinohinga. (Syd.7 1833,p.71)

I meinga a hau he minita o taua rongo pai, rite tonu ki te homaitanga o te atawai o te Atua i ho mai ki hau. (Pai.1 1835,p.5)

Ko nga minita ia o te kupu i ho mai ki a tatou. (Pai.2 1835,p.3)

Te minita pono i te Ariki. (Pai.1 1835,p.10)

Me koropiko te Minita me nga tangata katoa, ka mea ai. (Pai.9a 1840,p.1)

E mahi tapu ana ma ana minita tapu hei kai tiaki hoa mahi mona. (Pom.1 1842,p.6)

Kia waiho ratou hei kai tiaki, hei minita nui nona mo te ora tapu o nga tangata o te ao. (Pom.1 1842,p.5)

Ko ahau te tino minita o Hehu Kerito me te waha o te Hahi Matua. (Pom.1 1842,p.20)

Ko ratou hoki ana minita nui hei minita o Hehu Kerito. (Pom.1 1842,p.16)

Ka tohungia ra te tohu o te ripeka e te minita ki te rae o te tamaiti. (Wilber.2 1843,p.13)

Ma nga minita anake te waina?. (Maun.7 1844,p.8)

A whakaritea ana e ia ko matou ko ana minita - hei aha? - hei kai-tohe mana ki te tangata. (Maun.12(iv) 1846,p.6)

He mahi aha ta nga minita. (Maun.12(iv) 1846,p.1)

He pera ano nga apotoro me nga minita a te Karaiti. (Maun.12(iv) 1846,p.2)

Ko ana minita ka waiho e ia hei kai-tohe mana ki nga tangata. (Maun.12(iv) 1846,p.4)

Kua tukua e ia te tikanga ki ana minita. (Maun.12(viii) 1846,p.4)

Otiia he karere nga minita katoa na te Karaiti. (Maun. 12(iv) 1846,p.4)

Kahore hoki o te minita tino rangatira i tenei ao. (Wes.2 1847,p.12)

Ko nga minita o te hahi a Ihu Karaiti. (Wes.2 1847 p.11)

Ko te minita i matau nei i nga Karaipiture no tona tamarikitanga. (Kareti 3 1849,p.19)

Ko te Ariki ra ko Ihu, i mea nei kia whakatupato ana minita i te tangata 'kia oma i te riri meake nei puta'. (Wilber.1 1850,p.22)

I te marenatanga ka whakaae atu te kingi tona hoa kia kawea mai he minita i tona kainga ki ngarani hei kai karakia mona. (Kareti 5 1851,p.7)

Kahore he minita, kahore he kai-whakawa. (MM2 1:8 1855,p.7)

I konei hoki koe e korero ana, me Te Wiremu, Minita, me Te Pirihi, Katoriki, ko Rene te ingoa. (MM2 4:10 1857, p.8)

Ko tetahi, he minita no nga mea o tenei ao; ko tetahi, he minita no nga mea o te ao mea ake nei pura mai. (MM2 3:2 1857,p.11)

Kua rite hoki a reira i a te Paraone raua ko te Peneha, he Minita hoki raua no enei iwi. (MM2 4:9 1857,p.8)

Ka rere mai ko nga minita, no te rangi tana ture hei oranga mo te wairua. (MM2 7:11-12 1860,p.12)

Na te Kuini nga minita i tuku mai, tae mai ana ki Niu Tirani. (MM2 7:13 1860,p.22)

Ka puta ano tana kupu mo nga pakeha e noho nei i ona rohe, ahakoa Minita, pakeha noa iho ranei. (Hoki 12:8 1862,p.2)

Kihai i roa ka tae mai te pukapuka o te Kawana, he mea kihai ia i pai, he arai nana i taku Minita. (MM2 2a:5 1862,p.23)

Ko te Minita i a ia te karakia i te tanumanga a ko Riwai Te Ahu. (MM2 2a:11 1862,p.15)

Tuatahi, nga Minita o te Atua. 2. Te Kawanatanga hei tiaki mo nga iwi erua. (MM2 2a:9 1862,p.17)

Ko a matou Minita ehara i te hunga whai-taonga. (Martin 3 1863,p.22)

minita ministering (adj)

Kia pai ai taku mahi minita ki te hunga tapu. (Syd.4 1833,p.151)

Kaha tonu tana mahi minita, kihai i mangere, kihai i wehi i te tangata. (Martin 3 1863,p.61)

minita to minister (vt)

Ka haere atu nei a hau ki Iruharama, ki te minita atu ki te hunga tapu. (Syd.4 1833,p.150)

A i a ia e minita ana ki te aroaro o te Atua, i te takanga o tona wiki. (Pai.2 1835,p.3)

E whakakitea ana hoki ko koutou te pukapuka o te Karaiti, he mea minita na matou. (Wes.2 1847,p.16)

Me te Tama hoki a te tangata kihai haere mai kia minitatia he mea mana, oti kia minita ia, a, kia ho atu tona oranga hei utu mo te tokomaha. (Wes.2 1847,p.12)

minitanga ministry (n)

Hei reira ia tukua ai ki te minitanga 'me te whakapanga o nga ringaringa o ga kaumatua'. (Wes.2 1847,p.16)

Ka tahi ka tino rite tona minitanga. (Wes.2 1847,p.16)

minitatanga ministry (n)

Ka tahi ka tino rite tona minitanga. (Syd.4 1833, p.164)

A ka meaano, ka rite nga ra o tana minitatanga, ka hoki atu ia ki tana ware. (Pai.2 1835,p.4)

E ata whakaaro marire ana ia ki te tikanga o tenei minita tanga. (Wes.2 1847,p.15)

Mo te whakakahanga o te hunga tapu, mo te mahi o te minitatanga, mo te hanganga ake i te tinana o te Karaiti. (Wes.2 1847,p.11)

Ka tukua o matou tamariki ki te kura; ka tukua mai ko te Minitatanga. (MM2 7:15 1860,p.6)

minitatia to become a minister (vi)

Tenei hoki etahi o matou kua minitatia, ko etahi kua kai-whakawatia. (MM2 7:18 1860,p.46)

Tokorua nga Mema kua Minitatia. (Wan.1 1:4 1874,p.14)

minitatia to minister (vi)

Kei reira ano hoki nga hakarameta e minitatia tikatia ana. (Wes.2 1847,p.9)

Me te Tama hoki a te tangata kihai haere mai kia minitatia he mea mana, oti kia minita ia, a, kia ho atu tona oranga hei utu mo te tokomaha. (Wes.2 1847,p.12)

mita minister? (n)

Mei a Manihera mita i tohe ano hoki kia tukua mai te tima. (Hoki 12:8 1862,p.1)

mita mister (n)

Ka wakaoati ano a Mita Karaa, koia te Kai Wakamaori i nga korero. (KNT 1:4 1842,p.13)

Akuanei, no te rironga o Mita Hamiora Te Wiremu ki Tauranga ki te tiki i te Whaea, ka mahi uiui tonu a Maihi ki te wa e u mai ai te kaipuke. (Auck.8 1854,p.15)

Kua oti nei te Tumuaki Pakeha, a Mitaro, mo to matou wahi mo Taupo. (MM2 2a:9 1862,p.19)

E whakapai ana ratou ki to ratou hoa ki a Mita Ro, e whakapai ana hoki ki ona tikanga mo te taha Maori. (MM2 3a:3 1863,p.16)

I mea a Mita Kuwia ki tetahi tamaiti, 'kia Potane', te tikanga ranei a Kuwia, mo taua kupu, a tonoa ana te tamaiti ra kia haere ki te ngaki i te kaari. (Wan.1 1:10 1874,p.56)

mitara measles (n)

Kua pa te mate mitara ki nga Maori, a ko Takuta Karora te kai tiaki. (Wan.1 2:21 1875,p.239)

moata mortar (n)

Me tiki ano e ia he moata ke, ka pani atu ai ki te whare. (Maun.14a 1844,p.95)

Ka meinga e ratounga pereke hei kohatu, me te uku ano hoki hei moata ma ratou. (CMS 2 1845,p.21)

monita monitor (n)

Ma te monita e panga te patai, ka oho Maori mai ai te karaihe; ko reira te monita mea ai, 'Tena koa te kupu'. (Maun.7 1844,p.1)

Tenei te tikanga i wakaritea ai te kura nei hei wakaako i etahi o nga monita nga Hahi ki nga tikanga o te rongo pai. (KNT 4:4 1845,p.16)

Hei te wa e ngaro aite Monita, ka tu ai te upoko o te Karaihe hei utu mona. (Col.3 1848,p.4)

Kaua he tangata haere e tukua ki te Karaihe tuatahi, engari he Kai karakia he Monita ranei ka tukua. (Col.3 1848, p.3)

Ka patai a More Watihora, he monita no te Hahi Weteriana. (MM2 6:18 1859,p.2)

Ko aku monita ano hoki e huihui tonu ana i nga ata katoa i te tekau o nga haora o te ata. (Hoki 1:15 1863,p.3)

moretare mortal (adj)

Ka tukua e ia ki nga mamae tonu ki nga mamae nui whakaharahara nga tangata i mate ki runga ki te hara moretare. (Pom.8 1847,p.vi)

E hia nga ahua o te hara Aketuare? - E rua, ko te hara Moretare, ko te hara Weniare. (Pom.7 1889,p.132)

Ko te hara moretare, ara, ko te hara nui, ko te hara weniare, ara, ko te hara iti. (Pom.5 1893,p.109)

mota mortar (n)

Ka tino whaka mamaetia ratou ki te mahi whakauaua i te mota, i te pereki, i nga mahi katoa i te mara. (Mang.1 1840,p.47)

naita knight (n)

Ko taua tama ona i karangatia hei Naita, he tohu honore nui tera i taua takiwa. (MM2 3:3 1857, p.9)

nata nut (n)

Tetahi pama, tetahi honi, nga mea kakara, tetahi mora, nga nata, me nga amona. (Mang.1 1840, p.38)

Natari Nazarites (n)

E whakamotuhake te tangata te wahine ranei i a ia, e puaki i a ia te ki taurangi, ta te Natari, mona kia whaka-motuhaketia ma Ihowa. (Maun. 14b 1844,p.155)

Neamataite Naamathite (n)

Ko Iraipaha te Timanaite, ko Pirirara te Huhaite, Ko Howhara te Neamataite, kua mea hoki ratou kia haere ki te tangi ki a ia. (Wes.10 1843, p.3)

Ngapuritana Neapolitan (n)

Kotahi wiki e wha ra e rere ana, ka tu ki Meteria, ko Ngapuritana te ingoa o taua iwi. (MM2 7: 1-2 1860,p.9)

Nikoraitai Nicolaitanes (n)

Otira tenei ano tau, e kino ana koe ki nga hanga a nga Nikoraitai, e kino nei hoki a hau. (Pai.3 1837,p.336)

nota north (adj)

Na, kia taea te ono o nga marama o tana haere tonu, ia ra ia ra, ka tahi ka tae ki tetahi pito, ki te taha nota. (MM2 5:13 1858,p.3)

nota north (n)

Ka haere mai ratou i te ita, i te weta, i te nota, i te hauta, ka noho i te rangatiratanga o te Atua. (Pai. 2 1835,p.41)

He mania te pito ki te nota. (CM1 1847,p.38)

Ka heke ki te taha ki te nota. (CM1 1847,p.7)

No te taha ki te nota enei hoa riri. (CM1 1847,p.20)

Tera ano he iwi e noho ana ki te pito ki te nota o te motu. (Kareti 5 1851,p.3)

Ko tenei iwi e noha ana ano i te taha ki te Nota o te Danube. (Martin 3 1863,p.32)

He poto pea tona nohoanga i te tino Taone o te Nota. (Wan.1 1:10 1874,p.56)

nota weta north-west (n)

He kokorutanga ia no Kariti, e anga anga ana ki te hauta weta, me te nota weta. (Syd.4 1833,p.131)

oatitanga oath (n)

Ka tae tata atu ano a hau ki a koutou ki te wakawa: a hei kai wakapono hohoro a hau ki nga tangata makutu, ki nga tangata puremu, ki nga kai oati teka. (Pai.14a 1840,p.72)

Kia mahara ki o pononga, ki a Aperahama, ki a Ihaka, ki a Iharaira, ki tau oatitanga hoki i a koe ki a ratou. (Maun.14 1844,p.32)

E mau i raro iho nei nga korero o to matou oatitanga, o te runanga o Huiterangiora raua ko te pono. (MM2 6:18 1859,p.4)

Heoi piri ana a te Arawa ki te Kawanatanga, tana Oatitanga mo tana rohe. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

Oketawa Octave (n)

Kia noho aroha nui tatou ki te Miha, ki nga Penetihio, ki nga Porohehio e meatia ana i nga ra o te oketawa. (Pom.8 1847,p.372)

Oketawa. Ko nga ra e waru i muri mai o etahi Haringa nui. (Pom.5 1893,p.211)

okihetari occidental (adj)

He mea ta i te perehi o te Wikariatu Apotoriko o te Oheania Okihetari, i te marama Okotopa. (Pom.1 1842,title page)

otitanga oath (n)

Ko toku whenua ka hoatu pai e au ki te Kuini, a tae atu ana taku otitanga ki te Atua. (MM2 7:18 1860,p.47)

Owhetario Offertory (n)

I te Owhetario. (Pom.8 1847,p.399)

I te Owhetario. (Pom.7 1889,p.19)

paata pot (n)

Hurihia ana e ratou ki nga mira, i tukia ranei ki te kumete, a tunua ana e ratou ki nga paata, hanga ana hoki hei keke. (Maun.14b 1844,p.172)

Kahore ana mea; ko tetahi paata hinu anake. (Kareti 9 1849,p.19)

Ka tahi a Eraiha ka mea atu kia ringitia te hinu ki roto ki aua paata. (Kareti 9 1849,p.19)

Ka rite ano hoki nga paata i roto i te whare o Ihowa ki nga peiehi i mua i te aata. (Kareti 12 1856,p.570)

He Pekene, he Aporo maroke, he Ika maroke, he Ika kohi ki te Paata. (Wan.1 2:31 1875,p.411)

pairata pilot (adj)

Taro, pairata...2 0 0 te rau. (MM2 1:1 1855,p.12)

pairata pilot (n)

Kaua koe e wehi ki te kaiwaka, ma te Pairata te whakaaro ki tena. (MM2 1:8 1855,p.7)

Paoratanga (Paul's claim?) (n)

Ki au ia kua riro Taurarua ki te Kuini; na konei au i mea ai kahore he Paoratanga i runga i taua whenua. (MM2 7:14 1860,p.14)

paparakauta public house (n)

Ko te Hakaritanga o aua tangata i tu ki roto i te Paparakauta i Otaki. (Wan.1 2:35 1875,p.454)

papatai'ho to baptise (vt)

E papatai'ho ana koe ki te aha, mehemea ra e hara koe i te Karaiti, e hara i a Iráia, e hara i te poropiti. (Syd.1 1827,p.14)

I meatia enei mea ki Pitapara ki tawahi atu o Iorano, ki te wahi i papatai'ho a Ioani. (Syd.1 1827,p.14)

Ka mea, e papatai'ho ana a hau ki te wai. (Syd.1 1827, p.14)

Koia hau i haere mai ai, a e papatai'ho nei hau ki te wai. (Syd.1 1827,p.14)

Ko ia tenei e papatai'ho ana ki te Wairua tapu. (Syd.1 1827,p.15)

papataiho to baptise (vt)

Na ko ia i tono mai ki a hau kia papataiho ki te wai. (Syd.1 1827,p.15)

Papita Baptist (n)

H. Whanautanga o Hoani Papita. (Pom.6 1879,p.7)

paraiweta (to remain private?) (vt)

Kua herea te takiwa o te Arawa e te mate, kua paraiweta rawa i nga takiwa o te motu nei. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

parakimeta blacksmith (n)

Kia whiwhi hoki matou ki tetahi parakimeta, hei whakaora i te pakarutanga o a matou kaata me nga parau. (MM2 7:19 1860,p.15)

parata brother (n)

Ka maua mai e ia a te Wiremu Parata, e noho mai nei i to matou kainga. (MM2 7:14 1860,p.29)

Ko Eriehera hoki i kawe ai ki nga parata me te matua wahine o Repeka i nga aroha papai hoki. (Pom.3 1860, p.18)

Rongo ana a Rapano te parata o Repeka, i nga korero nana. (Pom.3 1860,p.17)

Kahore, ra o Hura Makape me ona parata i whakamaimoa ki te nuinga o a ratou hoa riri. (Pom.6 1879,p.433)

Na kei te rere ke rawa te kaha i whakawiri-naki ai a Hura Makape me ona parata, no reira i kaha ai te toko iti ki te tokomaha. (Pom.6 1879,p.432)

parautanga furrow (n)

I parautia toku tuara e nga kai parau: heoi te roroa o nga parautanga. (Pai.9 1840,p.111)

Kahore ra i tika i to te wahi tapu anganga, he mea takoto noa i waenga ngakinga, he mea kite noa i te parautanga ranei, i te aha ranei. (KNT 1:2 1842,p.6)

Ka huihui mai ano hoki nga iwi ki te whawhai ki a ratou, i te mea ka herea ratou ki a ratou parautanga e rua. (Kareti 12 1856,p.493)

paremata parliament (n)

Kua whai runanga te iwi i konei - ko te Paremata ra hoki kua kiia atu ra. (MM2 2:12 1856, p.11)

Ina hoki ka rua-tekau-ma-tahi tau i tu ai te Paremata. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

E rite ana ki nga kupu inoi e kawea atu nei e nga iwi ki nga mema o nga Paremata. (Pom.5 1893,p.172)

paremata parliamentary (adj)

I te wa i ngaro ai a Te Hiana Roia ki tana mahi Paremata. (Wan.1 3:32 1876,p.338)

paremata plymouth? (adj)

paremeta parliament (n)

Kia whakaaetia e te Runanga nui o Niu Tireni i tona huihuinga i roto i te Paremeta. (Govt.17 1862,p.2)

parimaneta parliament (n)

Ko te Parimaneta te ingoa o tenei tu runanga, a nui atu to whakapai o nga iwi o Ingarangi katoa ki tenei tu huihui. (MM2 2:12 1856,p.8)

parimata parliament (n)

Ka mate te Kingi, karangatia ana e te runanga te Parimata ki te oati tika ki to ratou Piriniha. (MM2 2:12 1856,p.8)

pata butter (n)

I te pata o te kau, i te waiu o nga hipi, me te ngako hoki o nga reme. (Pai.15a 1840,p.129)

Ekore ia e kite i nga awa, i nga waipuke, i nga awa o te honi me te pata. (Wes.10 1843,p.22)

Kua kurukuruwhatutia ahau, ano he pata pakeke. (Wes.10 1843,p.11)

Katahi ratou ka mohio ki te mahi waiu-kau, hei pata, hei tiihi. (Kareti 8 1850,p.12)

pata to become butter (vi)

Ekore e roa ko te nuinga kua pata, ko te waiu e toe ana, hei kai tena ma nga poaka. (Martin 4 1869,p.23)

patama fathom (n)

pata pakeke cheese (n)

Katahi ratou ka mohio ki te mahi waiu-kau, hei pata, hei tiihi. (MM2 2:4 1856,p.14)

pata pakeke pot (n)

He maha hoki era atu mea kua riro mai kia puritia e ratou, nga horoinga kapa, pata, me nga mea parahi, me nga nohoanga. (Pai.3 1837,p.56)

E tatangi ana nga pata i roto i te kaho. (Will.1844, p.133)

Tae atu ia ki te puna, ka ka ia i tona pata ki te wai. (Pom.3 1860,p.16)

patara bottle (n)

I te tuatahi ano ka whakakiia ko te Patara wai, ka waiho i te taha pu o taku moenga takoto ai. (Govt.16 1852,p.50)

pauna-taimaha pound (n)

Ka hokona i te taiepa o te Pauna i te 2 o Oketopa, ki te mea ia e kore e tikina mai. (Wan.1 2:21 1875,p.243)

pauna-taimaha poundweight (n)

Kei he ta koutou whakahaere ina whakarite i te whakawa, i te ruri ranei, i te pauna-taimaha ranei, i te mehua ranei. (Maun.14a 1844,p.109)

paunatanga scales/balance (n)

Mehemea i tino paunatia taku tangi, me toku pouritanga kia hapainga tahitia ki te paunatanga!. (Wes.10 1843,p.6)

He tahae puku te huna ki nga hoko, mo te paunatanga, mo te nuinga, mo te ahua o te mea e hokona ana. (Pom.8 1847,p.247)

Kua whakaae koutou ki te tika o ta matou paunatanga i nga witi, i nga taewa, i nga mea katoa. (MM2 7:18 1860, p.32)

peeita to paint (vt)

He mea peeita ano hoki e ia, a he utu tika tana utu e tono ai mo ana mahi. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

pehemota behemoth (n)

Na, Titiro ki te pehemota i hanga e ahau; e kai ana i te tarutaru, ano he okiha. (Wes.10 1843,p.45)

peita paint (n)

He kata, ara he rakautahi, i tua ma te peita. (KNT 3:11 1844,p.58)

Na nga tangata Maori i whakaara te whare mo te Mira, whakapiri rawa nga toetoe, nga papa, waru rawa, peita hoki. (MM2 4:6 1857,p.3)

Kei Koangatoke kua rahuitia mo Arama Karaka, he mea pani ki te peita whero i runga i te mapi. (MM2 6:14 1859,p.3)

He peita mo te mekameka, hei panipani kia ora ai. (MM2 7:18 1860,p.15)

He Peita ma, He Hinu, he Pepa-whare, kei a raua mo te utu iti. (Wan.1 2:13 1875,p.121)

peramata parliament (n)

Kia Pootitia atu he Mema maori, mehemea e whai tikanga ana te Peramata ki tenei tikanga. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

Perehetahio Presentation (n)

He aha te Perehetahio o Hehu Kerito? Ko tona mauranga ki te Temepara o Hiruharama kia kawea ia ki te Atua. (Pom.8 1847,p.355)

Perehetahio o Hata Maria Takakau. (Pom.8 1847,p.20a)

Perehetahio. Ko te ra o te Whakaurunga atu o Meri ki te Temepara. 21 o Nowema. (Pom.5 1893,p.213)

perehitanga printing (n)

Ka pana atu e matou nga korero noa o tenei takiwa, ka whakapuare nui i te Nupepa ki nga korero o tenei runanga, kia poto katoa ki roto taea noatia te ra o tenei perehitanga. (MM2 7:13 1860,p.1)

Kei mahue ki muri o te ra, hei tirotirohanga ma matou i o koutou whakaaro, ara, te 25 o nga ra o Tihema, mo matou tena ra, hei Perehitanga nga ra whakamutunga. (Wan.1 1:5 1874,p.18)

perehi ta pukapuka printing press (n)

Ka mau ki te Perehi ta pukapuka, nga reta katoa, me era atu mea. (MM2 3a:3 1863,p.4)

Petakoha Pentecost (n)

Ka noho a hau ki Epeha, taea noatia te Petakoha. (Syd.4 1833,p.169)

pihopatanga bishopric (n)

Ka mate te Popi o Roma, a, ka karangatia a 'Kerekore' ki te tino pihopatanga; a, ka waiho ia, hei Popi. (KNT 4:8 1845,p.30)

E toru nga turanga Ariki i hanga e Hehu Kerito hei pupuri i nga ritenga o tana Hahi: ko te Popatanga, ko te Pihopatanga, ko te Pirihitanga. (Pom.9 1894,p.44)

Ki nga Iwi Maori katoa o te Pihopatanga o Waiapu. (Misc.5 1899)

pikopotanga Catholicism (n)

Ka noho noa iho ahau i runga i te aroha, i te whakapono, i te pikopo-tanga. (MM2 7:14 1860,p.26)

pikopotanga Lat. episcopus (= 'Bishop') (n)

Ko te kupu tenei o ta Pikopo: - Kaua e haere te Katorika ki te whawhai ki Taranaki. (MM2 3a:8 1863,p.11)

pikopotanga Lat. episcopus (= 'Catholic') (n)

He aha te putake 0 te korero a nga Pikopo, ko Roma te take 0 te Hahi? (Lond.4 1852,p.5)

Kei te matapo nga kanohi o nga Pikopo, kaore ano ratou i kite noa i te tikanga o taua kupu. (Auck.8 1854,p.8)

Pirihitaine Philistines (n)

Kihai te Atua i arahi i a ratou ra te whenua o nga Pirihitaine, ahakoa tata tera. (Mang.1 1840, p.51)

pirihitanga priesthood (n)

E toru nga turanga Ariki i hanga e Hehu Kerito hei pupuri i nga ritenga o tana Hahi: ko te Popatanga, ko te Pihopatanga, ko te Pirihitanga. (Pom.9 1894,p.44)

Pirimita 'Primitives' (= Primitive Methodist Society) (n)

piringa kaata spring cart (n)

Mo te Piringa Kaata kotahi hoiho e toru herengi. (Wan.1 2:31 1875,p.411)

piringi kaata spring cart (n)

Mo te Hanihi Paki, Kiki, Toki Kaata, Piringi Kaata, Terei, Parau hoki, Peke Tera hoki. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

Piritaina Philistines (n)

No tona kaha ka whakaorangia nga Hurai i te ringa o nga Piritaina. (MM2 1:7 1855,p.23)

pita bit (n)

He mea pupuri nei o raua mangai ki te pita ki te paraire, kei tata mai ki a koe. (Pai.9 1840,p.23)

pitara pistol (adj)

Hanga ana e te rangatira tetahi weti hei pauna i nga kai; he mata pitara te weti, he kopaki kokonata te pauna. (MM2 4:3 1857,p.5)

pitara pistol (n)

Tomo atu ana tetahi o ratou ki roto ki te whare, e hongi ana raua, ka unuhia te pitara a tenei, ka puha, mate tonu iho a Hone. (MM2 6:20 1859,p.2)

poaratanga poverty (n)

Ka pai ia ki te poaratanga, ki nga mea e pakeke ki te tinana. (Pom.3 1860,p.163)

pomanatanga 'poverty'? (n)

Ka riro te pakeha heoi ano, ka hoki to koutou whenua ki tona rawakoretanga ki tona taurekarekatanga, ki tona pomanatanga. (KNT 3:9 1844, p.49)

Poohi Tapeta Post Office (n)

Kei nga Poohi Tapeta, e kore e tukua kia haere, kahore hoki he Heti e ahei ai kia tukua ki te Meera. (Wan.1 1:5 1874,p.19)

pootitanga vote/voting (n)

I nui ai te amuamu o nga Iwi ki o ratou Mema mo te urunga o ratou Mema ki te pootitanga o aua moni. (Wan.1 1:4 1874,p.16)

Ko te mea tuatahi hei Pootitanga, ko te Komiti. (Wan.1 1:5 1874,p.19)

Popatanga Papacy (n)

E toru nga turanga Ariki i hanga e Hehu Kerito hei pupuri i nga ritenga o tana Hahi: ko te Popatanga, ko te Pihopatanga, ko te Pirihitanga. (Pom.9 1894,p.44)

porohetetanga prophecy (n)

Ka rite nei i a ratou te porohetetanga o Ihaia. (Pom.8 1847,p.68)

Porohitani Protestants (n)

Ko te noho ki nga waiata ki te karakia ranei o nga Porohitani, o nga Hauhau, o nga Momona, otira o nga hahi he katoa. (Pom.7 1889,p.53)

poropititanga prophecy (n)

Ka rite i a ratou te poropititanga o Ihaia. (Syd.4 1833,p.28)

Ahakoa kei ahau te poropititanga e kitea ana e ahau nga mea ngaro katoa me te matauranga katoa. (Wes.2 1847,p.14)

Pai rawa te poropititanga a Ihaia mo koutou, mo te hunga ngutu kau, me ta te tuhituhi. (Wes.2 1847,p.21)

potane botany (n)

I mea a Mita Kuwia ki tetahi tamaiti, 'kia Potane', te tikanga ranei a Kuwia, mo taua kupu, a tonoa ana te tamaiti ra kia haere ki te ngaki i te kaari. (Wan.1 1:10 1874,p.56)

potapeta post office (n)

Me tuhi te ingoa o tana kainga me te ingoa ano hoki o te potapeta e tutata ana ki taua kainga ki roto ki tana pukapuka. (Govt.10 1879)

potawhe post office (n)

I tawahi ake o te Potawhe i Nepia. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

poti kata cutter (n)

Ka ki atu a te Commodore Burnett kia tkutukua te poti kata. (MM2 3a:2 1863,p.14)

Poutapeta Post office (n)

Pukapuka mo nga Maori e takoto ana i te Poutapeta, ki Akarana, i te koata tau, i te 31 o Maehe, 1862. (MM2 2a:11 1862,p.16)

pureitanga 'sport' (n)

He mea makâ etahi ki nga raiona me nga taika hei purei whakamatakitaki mo te iwi. (Pom.9 1894,p.78)

pureitanga sport/match (n)

Katahi au ka kite atu e tangohia ana tona koti e te Pakeha hei utu mo ta raua purei. (MM2 3:1 1857,p.2)

Kua maha nga pureitanga parau o reira; a kitea ana i reira te tohunga o te kai parau, me te pai o tana mahi. (MM2 4:2 1857,p.3)

puta foot (n)

He kuri kaha. Ko te teitei, 10 nga puta. (MM2 1:7 1855,p.7)

putu Wereta foot/feet (n)

E rua putu e rua inihi, te roa o te poka. (Martin 1 1845, p.13)

3 Putu...1 Iari. (Purewa 1 1847,p.8)

E ono putu aku te mamao mai ia Te Kopi. (MM2 1:4 1855, p.4)

He hori te ki ko taua taiepa te 10 nei putu te roa, i kiia ai he paamu. (MM2 2a:6 1862,p.9)

Ko te roroa eono tekau putu. (Martin 3 1863,p.34)

E wha putu te hohonu o te Wai. (Wan.1 2:35 1875,p.454)

putu Wereta Wellington Boots (n)

Putu Wereta...1 12 0 mo nga putu kotahi pea. (MM2 1:4 1855,p.16)

Rahita Leicester (n)

Mo te rau mo Te Marina £1 10 0, Mo te rau mo Te Rahita 2 0 0, Mo te rau mo Te Rikini 2 0 0. (Wan.1 2:13 1875,p.117)

raiota riot (n)

Ko te tangata ka tu, ka mea kia kaua e puta te panuitanga mo te Tutu-raiota kia mutu. (Auck.6 1858, p.27)

rama hapakatanai Aram. lama sabachthani (= why hast thou forsaken me?) (phr)

rama hapakatani Aram. lama sabachthani (= why hast thou forsaken me?) (phr)

rama hapatani Aram. lama sabachthani (phr)

A i te iwa pea o nga haora ka karanga a Hehu ki te reo nui, ka mea: Eri, Eri, rama hapatani? ara: E taku Atua, e taku Atua, he aha i whakarere ai koe i au?. (Pom.8 1847,p.166)

rata lath (n)

16 tana pou whare, 11,000 rata, 2260 pou me nga kaho taiepa. (MM2 6:17 1859,p.7)

Ratakia Latakia (n)

He mea tapatapahi aua tu tupeka nei e te Paraiti, i penei te ahua me te tupeka Ratakia o tawaahi. (Wan.1 2:19 1875,p.208)

ratanama laudanum (n)

Ko te tangata ka kape i ta te Ture, ka whangai i tetahi atu tangata ki te rongoa Kororohama, Ratanama ranei. (Auck.6 1858,p.11)

ratari letter(s) (n)

Ka karanga ia ki nga tamariki, kua mau ki te ratari, wakararangitia ana ratou ka tahi ia ka wakaari atu i te ratari ki a ratou. (KNT 1:5 1842,p.21)

Reeta Leicester (n)

He Rikona, He Reeta, He Kotiwera, He Marino. (Wan.1 2:13 1875,p.118)

rehinata resident (n)

Me korero e ahau nga mahi a te Piri tohi Rehinata i mua. Ka noho ko te Poihipi, a ka mahia te Tiriti ki Waitangi, hei whakaora mo matou. (MM2 2a:2 1862,p.17)

rehita register (adj)

I tuhituhia nga ingoa ki te pukapuka rehita ki runga ki tenei tepu. (MM2 5:11 1858,p.2)

rehita register (n)

Me mahi he Rehita hei tuhituhi i nga korero mo nga whenua katoa i roto i te Takiwa o taua Runanga. (MM2 2a:7 1862,p.3)

rehita registrar (n)

Ka tuhituhia e te Rehita, Kai-tuhituhi o te Kooti, o ratou ingoa ki nga pukapuka e toru tekau ma ono, ka maka ki roto ki tetahi pouaka. (Auck.6 1858,p.vii)

Reihi o Tapii The Derby (n)

Koia to hoiho tuarua i te Reihi o Tapii, a i aia to £2000 pauna i Ingarangi. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

reihi peke taiepa steeplechase (n)

Reihi Peke Taiepa:- E rua maero e oma ai, e ono nga taiepa e peke ai nga hoiho. (Wan.1 2:31 1875,p.411)

reparatanga leprosy (n)

A wakatorona atu ana e Ihu tona ringa, wakapa atu ana ki a ia, ka mea, E pai ana a hau; kia ma koe. A ma iho ana i reira tana reparatanga. (Pai.3 1837,p.11)

repata leopard (n)

Ko nga tane i haehaea e nga repata e nga pea. (Martin 3 1863,p.21)

reperatanga leprosy (n)

Kei te piri tonu tetahi wahi o te reperatanga; ka kitea ano nga pukupuku, e tipu ake ana. (Tract 2v 1879,p.3)

reperetanga leprosy (n)

Ki te ritenga tawhito, ko nga tohunga karakia anake i whakaritea hei titiro ki te panga me te karanga o te reperetanga, ko ia te tohu o te hara. (Pom.6 1879,p.323)

reta letter (n)

Ka kite koutou i te maha o nga reta kua tuhituhia e a hau ki a koutou ki taku ringaringa ano. (Pai.3 1837,p.259)

He korero ke tenei wahi o te reta. (KNT 1:12a 1842, p.52)

Maku ano e tuhituhi atu ki te reta kia korero ki te Kawana. (KNT 1:6 1842,p.26)

Haere, e taku reta, kawea atu toku aroha kia Te Makarini. (MM2 4:7 1857,p.6)

Mau e tuku atu te reta mo Te Kawana Paraone, me nga Nupepa nei. (MM2 4:13 1857,p.13)

Nau mai ra, haere ra, e taku reta, ki Akarana, kia Te Kawana, kia Te Makarini. (MM2 4:10 1857,p.8)

Na ka noho au ka tuhituhi i taku reta. (MM2 7:15 1860, p.22)

Na te reta a te Kawana ahau i haere mai i toku whare. (MM2 7:13 1860,p.21)

Kua ahatia e koe taku reta o te 4 o nga ra o Hepetema, 1860?. (MM2 8:2 1861,p.10)

Haere ra e taku reta ki nga Uri o Mahinarangi kia te Heuheu kia te Wherowhero. (Hoki 6:15 1862,p.2)

Kua tae atu hoki a matou reta whakakahore kingi. (MM2 2a:9 1862,p.13)

Ki te kore tona ingoa e tuhia ki tana reta. (Martin 3 1863,p.9)

Tenei ano tetahi reta a te kingi nei, ana ake, ki Asasiu ki te tino tohunga o Karatia. (Martin 3 1863,p.48)

Tukua atu he reta mau ki taku matua i Whangarei. (MM2 3a:7 1863,p.4)

Kua tae mai kia matou nga reta a Henare Terererawaho, Renata, Paraire. (Wan.1 1:10 1874,p.54)

rewaiatana leviathan (n)

E ahei ranei koe te huti i rewaiatana ki te matau?. (Wes.10 1843,p.46)

rewiatana leviathan (n)

Ko koe hei wahi i nga matenga o rewiatana, a e hoatu ana i a ia hei kai ma te iwi e noho ana i te koraha. (Pai.9 1840,p.60)

riparatanga leprosy (n)

Kia ma koe; a ma iho ana i reira tana riparatanga. (Syd.2 1830,p.23)

Ko te pononga korero teka o te poropiti, a wakapangia ana ia ki te riparatanga, kihai rawa nei i taea te rongoa. (Syd.7 1833,p.69)

ripenenetanga repentance (n)

He aha koia te ripenenetanga?. (Mang.7 1840,p.3)

ripeneta repentance (n)

Kihai hoki hau i haere mai ki te karanga i te hunga tika, oti ra ko te hunga hara ki te ripeneta. (Syd.2 1830,p.26)

Kua oti ia te wakanoho e te Atua ki tona ringaringa matau, hei piriniha, hei kaiwakaora, kia hoatu i te ripeneta i te murunga hara ki Iharaita. (Syd.4 1833,p.98)

Kauwau ana i te iriiringa o te ripeneta hei murunga hara. (Pai.2 1835,p.9)

Ho mai te keratia kia wakarite ahau ki taku hiahia ngakau mo te ripeneta a kei mahi kino ahau ake ake. (Pom.1 1842,p.56)

Mou e pai ana tona takanga i te ripeneta kei mate ia i tou tikanga wakamatakutia. (Pom.1 1842,p.50)

E anga ai ia ki te Ripeneta, ki te Whakapono, ki te Aroha, ki te Pai. (Maun.12(ii) 1846,p.3)

I te koraha a Hoani e iririri ana, a e kauwhau ana i te iriiringa o te ripeneta mo te whaka-ngaromanga o nga hara. (Wes.2 1847,p.23)

Kia pai koe ki te tuku mai i te tino ripeneta. (Kareti 1 1849,p.16)

Ko ia hei homai i te ripeneta i te murunga hara. (Kareti 1 1849,p.13)

He aha te ripeneta?. (Kareti 2 1850,p.23)

He aha te tohu o te ripeneta tika?. (Kareti 2 1850,p.26)

Kia inoi tatou kia tukua mai te tino ripeneta pono. (Kareti 2 1850,p.23)

Korerotia mai etahi o nga hua o te ripeneta. (Kareti 2 1850,p.23)

Me rapu te aha o te ripeneta?. (Kareti 2 1850,p.26)

A muri iho ka kitea tona ripeneta he tika, ka whakahokia mai ano ki roto ki te Hahi. (Kareti 5 1851,p.13)

Ka kawhautia te ripeneta, ka tahi ka mohiotia he tika, he he. (MM2 7:15 1860,p.6)

ripeneta repentant (adj)

Ekore koe e wakakino ki te mihi o te ngakau ripeneta. (Syd.2 1830,p.70)

Ki te ngakau koingo, ripeneta, e te Atua, e kore koe e wakakino. (Syd.2 1830,p.74)

Ki te ngakau koingo, ripeneta, e te Atua, e kore koe e wakakino. (Syd.2 1830,p.53)

Waihoki kia waki ki te ngakau ripeneta ki te ngakau rongo. (Syd.2 1830,p.54)

Kia tino ripeneta ra ia te ngakau. (Syd.7 1833,p.29)

Hei utu ripeneta mo aku hara. (Pom.1 1842,p.45)

He hunga ripeneta katoa ratou o te hahi pono a Ihu Karaiti. (Wes.2 1847,p.24)

Ka pehea ta te Atua korero mo te tangata ripeneta?. (Kareti 2 1850,p.23)

Me aha ka riro mai ai te ngakau ripeneta?. (Kareti 2 1850,p.23)

ripeneta to repent (vi/vt)

A mea ana, ripeneta koutou, kua tata ke hoki te rangatiratanga o te rangi. (Syd.2 1830,p.11)

E ripeneta ana ia ki te kino. (Syd.2 1830,p.74)

E ripeneta ana ia ki te kino. (Syd.2 1830,p.53)

Ka mea, ripeneta ra, mo te mea ka tata te rangatiratanga o te rangi. (Syd.2 1830,p.13)

Ripeneta koutou; ka tata te rangatiratanga o te rangi. (Syd.2 1830,p.53)

Wakaorangia ratou e ripeneta ana. (Syd.2 1830,p.55)

E tino ripeneta ana mo a koutou hara. (Syd.7 1833,p.30)

Ka ripeneta a Ihowa mo tona hanganga o te tangata ki te wenua. (Syd.4 1833,p.8)

Kia ripeneta koutou mo a koutou hara. (Syd.7 1833, p.29)

E ripeneta ana matou. (Pai.9a 1840,p.1)

Ka ripeneta koe i te kino. (Pai.12 1840,p.32)

Ka ripeneta te Atua i te kino. (Pai.12 1840,p.31)

Ko wai hoki ka tohu e tahuri mai ano pea e ripeneta te Atua?. (Pai.12 1840,p.31)

Ho mai tou keratia kia kite ahau i aku hara a kia ripeneta tonu i taku ngakau. (Pom.1 1842,p.50)

Ka nui tona tohutanga mo te hunga kino e tahuri ana i te kino ki te pai a ka ripeneta. (Pom.1 1842,p.35)

Kia ripeneta te hunga hara. (Pom.1 1842,p.26)

E koa ana nga anahera o te rangi ina ripeneta te tahi tangata. (Maun.12(iv) 1846,p.6)

E whakarihariha ana ahau ki a au, e ripeneta ana i roto i te puehu, i nga pungarehu. (Maun.12(vii) 1846,p.5)

Ripeneta, kia iriiria koutou katoa ki te ingoa o Ihu Karaiti. (Maun.12(viii) 1846,p.6)

Ka haere atu koutou ka kauwhau kia ripeneta ratou. (Wes.2 1847,p.23)

Kia ripeneta kia whakapono kia whiwhi ai ki te oranga tonutanga. (Whiteley 1847,p.23)

To ratou kitenga i te huhi ka ripeneta ano. (CM1 1847, p.20)

Ko te Apotoro i whakakahore nei i a te Karaiti, a ripeneta iho. (Kareti 3 1849,p.18)

Me ripeneta ahau, me inoi ki te Atua. (Kareti 3 1849, p.11)

He aha tataou i meinga ai kia ripeneta?. (Kareti 2 1850, p.23)

He mea korero na te Atua kia ripeneta. (Kareti 2 1850, p.23)

Ko te hunga e kore e ripeneta, e kore e whakapono, e kore e aroha. (Kareti 2 1850,p.25)

Tera e ripeneta te tangata a ia ake ano?. (Kareti 2 1850, p.23)

Otira, roa iho, ka ripeneta te tangata, ka whakarerea te wahine. (Kareti 5 1851,p.13)

Muri iho i toku he ka ripeneta ahau, a taea noatia tenei ra. (MM2 7:17 1860,p.26)

Otira, ki te ripeneta taua tamaiti, na, kia puta to whakaaro mona. (MM2 8:2 1861,p.13)

ripeneta kore (to be without repentance?) (n)

Ko te matapotanga o te wairua, ko te pakeketanga o te ngakau, ko te noho ripeneta kore a mate noa, ko te matenga mutunga kore i tera ao. (Pom.8 1847,p.299)

ripenetanga repentance (n)

Kia pai koe kia tukua mai te tino ripenetanga. (Syd.2 1830,p.68)

Mo reira kia inoi tatou ki a ia, kia tukua mai te tino ripenetanga pono. (Syd.2 1830,p.55)

Wakakitea mai ra te hua pai o te ripenetanga. (Syd.2 1830,p.11)

Ko te whakapono ekore e whakatupu i te ripenetanga, i te aroha, i nga mahi pai katoa. (Wes.1 1846,p.9)

Kia rapu i roto i a ratou te tikanga o to ratou ripenetanga mo o ratou hara o mua. (Wes.2 1847,p.22)

Ko te timatanga hoki tenei o te whakapono, ko te ripenetanga. (Wes.2 1847,p.23)

Kua kite ratou i te tikanga o te ripenetanga. (Wes.2 1847,p.23)

Na konei ratou i matau ai ki te tikanga o te ripenetanga. (Wes.2 1847,p.24)

ripenetatanga repentance (n)

Kia tika hoki te ripenetatanga e nga keritiano katoa. (Pom.1 1842,p.41)

Ko te Iriiringa, ko te Kowiremahio, ko te Eukaritia, ko te ripenetatanga, ko te Eketema Ukehio, ko te Oretinahio, ko te marenatanga. (Pom.1 1842,p.43)

Ko te meatanga o te ripenetatanga. (Pom.1 1842,p.54)

No reira ka wakakinoa te ao ki te tangata hei utu mo tana hara, hei ritenga hoki mo tana ripenetatanga. (Pom.1 1842,p.34)

No te mea i nga ra i a Noa kahore he ripenetatanga i reira. (MM2 7:17 1860,p.31)

Me whakakite nui e koe etahi tohu e mohiotia ai tou ripenetatanga. (Martin 3 1863,p.56)

ripenetatia to repent (vt)

Ripenetatia a koutou hara, penei aua e haere mai ki tena Tepera tapu, noho atu. (Pai.9b 1840, p.153b)

Ahakoa hara te tangata whakapono, ki te mea e ripenetatia taua hara, e whakina ranei ki te Atua, e murua taua hara. (Lond.3 1848,p.4)

ritani litany (n)

Ko te Ritani. (Mang.6 1839,p.8)

Ko nga karakia anake ekore nei te Ritani e korerotia tenei inoi inoia ai. (Pai.9b 1840,p.21)

Ko te Ritani. (Mang.5 1845,p.8)

ritania Lat. litania (n)

Ko tetahi wahi o te Ritania o Maria. (Pom.1 1842,p.51)

E pai ana hoki kia tangohia nga inoinga o nga ritania me te korona. (Pom.8 1847,p.467)

E pai ana hoki kia tangohia nga inoinga o nga ritania me te karauna. (Pom.6 1879,p.67)

Ko nga ritania roretana o Hata Maria Takakau. (Pom.7 1889,p.13)

riwhitanga succession (n)

Me pehea e whakahengia ai te turanga o H° Petera ki Roma, me te riwhitanga haeretanga o tana mana ki nga Popa katoa o muri mai?. (Pom.9 1894,p.106)

roiatanga (legal matters?) (n)

Koia koutou e mahi mai na i te ora mo matou mo te iwi mate, me nga Roiatanga, i te mea kua waiho koutou hei Takuta whakaora mo matou. (Wan.1 3:38 1876,p.394)

rokuta locust (n)

Me te rokuta, me nga mea e rite ana ki a ia, me te koeke, me nga mea e rite ana ki a ia. (Maun.14a 1844,p.83)

rongitari longitude (n)

Ko te rongitari ewaru tikiri whano rite ki nga maero 800 te roa; ko te whanui 550. (MM2 1:7 1855,p.15)

rongotaima 'long time' (n)

Kua utu katoa ratou i o ratou rongotaima. (MM2 3a:2 1863, p.22)

rongotaimatia to wait a 'long time' (vi)

I mua i kohikohia e matou, e te Maori, kotahi rau e rima tekau pauna, mo tetahi takuta mo to matou kainga; na, rongotaimatia ana e te Maori, kahore kau i utua. (MM2 7:15 1860,p.20)

Roretana Loretan (adj)

Ko nga Ritania Roretana. (Kia inoi tatou ki a Maria, kia awhina ia ki a tatou ki te atorahio pai o tona Tama). (Pom.7 1889,p.123)

Ko nga ritania roretana o Hata Maria Takakau. (Pom.7 1889,p.13)

rota lot (n)

A ho atu ana ratou i o ratou rota; a tika ana te rota ki a Mataia. (Syd.4 1833,p.92)

A ripekatia ana ia, wahia ana ona, he mea makamaka te rota. (Syd.4 1833, p.53)

A wehewehea ana ona kakahu ka maka ki te rota. (Pai.2 1835,p.63)

Ka taka te rota mona kia tomo ki te tino o te temepara o te Ariki ki te tahu i te mea kakara. (Pai.2 1835,p.3)

Na, ka makamaka rota ratou, a tau iho ana te rota ki a Hona. (Pai.12 1840,p.29)

Tena, tatou ka makamaka rota. (Pai.12 1840,p.29)

Kahore mou wahi, kahore mou rota o tenei kupu. (Wes.2 1847,p.19)

rotaina to cast lots (vi)

A, te otinga ake o ta ratou mahi whiriwhiri me a ratou inoinga, tokorua i karangatia: ko Hohepa Pahapa raua ko Matiaha; rotaina iho, ka tau ko Matiaha hei Apotoro. (Pom.9 1894,p.39)

rotatia to divide by lot (vt)

Huia ana ona kakahu, wehewehea rotatia ana e nga kaipatu. (Pom.9 1894,p.30)

rukauta to 'look out' for (vt)

Ko nga rangatira katoa o taua manuwao, ka nui te pai, te tiaki pai i a au, rukauta tonu aua rangatira o taua manuwao i a au, kei mate ahau i te huri o te kaipuke i te kaha o te hau o taua moana. (MM2 7:1-2 1860,p.9)

ruritanga survey (n)

Me waiho hoki tetahi pukapuka o tana ruritanga ki te ware o te Rangatira o nga kai ruri. (KNT 3:4 1844,p.19)

Hoiano ma Te Hira Ngaropo, ko te wahi i kapea ki waho i te ruritanga e Te Patu, ko tera taha ki tua o te Mamaku. (MM2 2a:14 1862,p.6)

Mo te utu mo te whakahoki i nga utu mo nga Mapi mo te ruritanga mo te hanganga o te huarahi. (Govt.17 1862, p.11)

Haere tonu te korero a nga Kai-utu Reti ki te ritenga o te Ruritanga. (Wan.1 1:4 1874,p.15)

taaka stork (n)

Na, tokorua nga wahine e puta mai ana, i roto ano te hau i o raua parirau, o raua parirau ano hoki koia ano kei o te taaka. (Kareti 12 1856,p.557)

taapi stamp (adj)

He Pira mo nga mahi Taapi, me te Pira mo nga tangata e kore nei e taea e ratou te utu a ratou nama. (Wan.1 2:13 1875,p.114)

taapu to stop (vt)

Ki te mea ka rokohanga te tangata i te whenua mamao noa atu, a ka taapu tana Wati. (Wan.1 3:32 1876,p.337)

taapu tub (n)

Kahore he horoi, kahore he pere, kahore he taapu, kahore he ipu. (Whiteley 1847,p.42)

Ahakoa kei te horoi kakahu ia, tu ana matou i te taha o tana taapu: ko te tahi o matou hei pupuru i a Pepi. (Kareti 7 1852,p.12)

Ki te kaha te turoro me noho ia ki roto ki te taapu wai mahana. (Martin 4 1869,p.10)

Taerei Thursday (n)

Me whakatika atu i Whanganui ki Poneke i te tekau ma rua (12) o nga haora i te awatea, i nga Taerei katoa o ia wiki o ia wiki. (MM2 6:6 1859,p.4)

Taete Thursday (n)

I te Taete ka timata te korero o nga tangata i te Taone. (MM2 5:2 1858,p.4)

Kia whakahokia e au te panuitanga a Te Makarini, i panuitia i te Taete o tenei wiki ka pahure nei. (MM2 7:15 1860,p.8)

He aha te tikanga wairua e whakahonoretia ana e te Hahi i te Taete tapu?. (Pom.6 1879,p.169)

Ko te Taete Tapu. (Pom.6 1879,p.169)

Mihiteri Hari (Manei - Taete). (Pom.5 1893,p.33)

taewa European (n)

Mokai tupu waihine i waiho ai au Mai me torokaha, te reti i a Marama Ma roto e tawhi ka hoki te taewa. (MM2 1:3 1855,p.10)

taewa potato (from 'Stivers', a European who may have introduced the potato to the Māori) (adj)

Te whenua Taewa, aha aha, i ngaro katoa i te Wai, e wha putu te hohonu o te Wai. (Wan.1 2:35 1875,p.454)

taewa potato (from 'Stivers', a European who may have introduced the potato to the Māori) (n)

E te iwi, tenei ake ano he ki wakapepeha na te taewa, ara na take mai ano, mo nga hapu e kore e atawai ki te pakeha. (KNT 3:7 1844,p.35)

Kahore he atawhai ki tona iwi e ruha kau nei i te mahinga witi, taewa, kaanga, me te tini noa atu o nga mahi. (MM2 Misc. 1858,p.9)

Kua whakaae koutou ki te tika o ta matou paunatanga i nga witi, i nga taewa, i nga mea katoa. (MM2 7:18 1860, p.32)

Kahore a koutou taewa hei hoko?. (Auck.3 1864,p.46)

Nga Taewa koparu. (Auck.3 1864,p.34)

I to ratou whakatete kia nui he mahinga kai mo tenei tau, kumara, taro, taewa, witi, oti, kaanga, paare, me nga tini kai a te tangata. (Wan.1 1:5 1874,p.18)

Tahani Tahanites (n)

Na Tahana, ko te hapu o nga Tahani. (Maun.14b 1844,p.215)

Tahareeri Jahleelites (n)

Na Tahareere, ko te hapu o nga Tahareeri. (Maun.14b 1844,p.214)

tahea tax (n)

Koia hoki kua tukua te rangatiratanga o Hutea hei kai ho atu tahea ki nga Romana. (Pom.3 1860,p.158)

Nana i whakaora nga Hurai i nga tahea i ho atu ai i mua ki nga Ahiria. (Pom.3 1860,p.128)

Otira ka tonoa ratou kia ho atu nga tahea ki nga Perehia, a ki muri ki nga Kereki, na ka toa a Arekeheteri ki a Tario. (Pom.3 1860,p.139)

Tahera Jasher (n)

Kahore ianei tena mea i tuhituhia ki te pukapuka o Tahera?. (Pai.16 1840, p.26)

tahine dozen (n)

7 keke pata, 1 pouaka 43 tahine hua heihei. (MM2 2:10 1856,p.15)

taiawa potato (n)

Parangunua he taiawa ma tatou. (Will. 1844,p.93)

taihana dozen (n)

750 pauna poaka tote, 20 taihana ika pawhara. (MM2 5:5 1858,p.8)

Taihe Thursday (n)

Akarana, Taihe, Pepueri 1, 1844. (KNT 3:2 1844,p.9)

taika tiger (adj)

Ko to ratou mea i pai rawa ai hei whakahoe, he niho taika, he mea kotuitui me te peropero, a, heia ana ki te kaki. (MM2 1:7 1855,p.16)

taika tiger (n)

He mea makâ etahi ki nga raiona me nga taika hei purei whakamatakitaki mo te iwi. (Pom.9 1894,p.78)

taikiu to thank (vt)

He horihori te korero a te tangata ra mo te kai Waipiro o nga Iwi o Rakarana, ki te penei koutou ka taikiu au kia koutou. (Wan.1 2:35 1875,p.454)

taima time (n)

. ()

Ae, tenei ake te taima, ko te tangata e patu i a koutou te mea, he mahi pai tana mo te Atua. (Syd.4 1833,p.82)

I te mea ka toete taima ki a tatou, kia mahi pai tatou ki te tangata. (Syd.7 1833,p.26)

Ko tau tenei e tino wakamatau ai koe i te tini o te taima, kia inoia. (Syd.7 1833,p.73)

Ara i te wakaritenga o te wakakapinga o nga taima, kia huihuia nga mea katoa i te Karaiti. (Pai.1 1835,p.3)

Kia ho atu te mehua kai i tona taima ano. (Pai.2 1835, p.38)

Kia hokona te taima mo te mea e kino ana nga ra. (Pai.1 1835,p.8)

No te mea kahore koe i wakapono ki aku kupu e wakaritea nei ki to ratou taima. (Pai.2 1835,p.4)

No te mea kihai koe i matau ki te taima o tou tirohanga. (Pai.2 1835,p.54)

E kore hoki koutou e matau ki te taima ko ahea ranei. (Pai.18 1840,p.14)

E puta mai ana i te taima nohinohi, a ka wakangaro ano. (Pai.18 1840,p.4)

Hei te taima e rongo ai koutou ki te tangi o te korenete, o te putorino. (Pai.12 1840,p.11)

I mahi ai matou i te taima roa kua pahure atu ra. (Pai.9a 1840,p.1)

Ka tino matau ahau ka hiahia koutou ki te hoko i te taima. (Pai.12 1840,p.6)

Ka tukua ki a ratou he wakaroanga mai i tenei ora me tetahi po mo tetahi taima. (Pai.12 1840,p.26)

Ka wakaputaia ketia e ia nga taima me nga po. (Pai.12 1840,p.7)

Kia pahure nga taima e witu ki runga i a ia. (Pai.12 1840,p.15)

Kia pahure ra ano he taima me nga taima me te wehewehenga o te taima. (Pai.12 1840,p.27)

Ko tenei hoki, ka mahara tatou ki te taima, ko te haora tenei e ara ai tatou i te moe. (Pai.18 1840,p.8)

Ka haere mai i tenei taima kia rongo koe i te haringa o o matou ngakau mo to taenga ora mai ki to matou motu. (KNT 3:1 1844,p.3)

'Kahore ona mangeretanga' ki tenei, ki tera 'mahi' ranei, 'i a ia e whai taima ana, e mea ana i te pai ki nga tangata katoa'. (Wes.1 1846,p.5)

Te whakariteritenga i etahi taima mo te inoi puku ki te Atua. (Wes.1 1846,p.6)

Kihai tirohia e Te Atua nga taima o te kuwaretanga. (Wes. 2 1847,p.24)

Maumau taima, maumau taonga, maumau kai. (Whiteley 1847,p.16)

Nana hoki i whakarite nga taima me nga rohe o nga nohoanga. (Whiteley 1847,p.9)

Taea noatia ra ano te taima e mate ai tatau. (Wilber.1 1850,p.6)

Haere ana te tangata i a ia te Wati ki te kaipuke, na konei ahau te matau ai ki te taima. (MM2 1:4 1855,p.5)

Kua whakaae matou ki tana korero ki te ritenga o te pukapuka a Haimona kua tae atu kia koe i mua, mo te rori o Kaipara kia mahia i tenei taima ano. (MM2 4:11 1857, p.9)

I te taima hoki o Arama, kihai i huna e Te Atua te oranga mo raua. (MM2 7:1-2 1860,p.11)

Maku e ki atu ki a koutou ko Heke i he, ko Te Waaka i tika, taea noatia tenei taima. (MM2 7:14 1860,p.14)

Me kura tonu koe i nga taima katoa. (MM2 7:14 1860, p.59)

Heoi ano, kia tae ki te taima e tu ai te runanga nui ki Akarana ka puta taku kupu ki a koe. (MM2 8:1 1861, p.3)

Kia hokoa te taima mo nga mahi pai anake, kaua e maumauria te taima mo nga mahi kuare. (MM2 2a:11 1862,p.11)

Kia tino tupato rawa tatou i tenei taima. (Hoki 1:15 1863,p.3)

taimona diamond (adj)

I runga i te matenga ko te karauna taimona. (MM2 1:2 1855,p.18)

taimona diamond (n)

He Taimona ranei, he Koura ranei, kowai hoki koa ka mohio. (Govt.16 1852,p.100)

taimona Fr. démon (n)

I pangia e nga mate me nga mamae o ia ahua o ia ahua, me te hunga i tapokoria e nga taimona, me nga runatiki, me nga pararutiki. (Pom.8 1847,p.16)

Ko e tahi o ratou i whawhai ki te Atua a kua turakina ki te iweri, ko nga Taimona o ratou ingoa. (Pom.8 1847,p.ii)

Taimona. Rewera. (Pom.5 1893, p.212)

Tairei Thursday (n)

No te ahiahi o te tairei i muri i te kai o te reme o te pakate. (Pom.8 1847,p.287)

No te Tairei, no te 21 ka tu ki Waitemata. (MM2 5:4 1858,p.15)

Taite Thursday (n)

Akarana, Taite, Hepitema 1, 1842. (KNT 1:9 1842,p.35)

Taitei Thursday (n)

E hoa, kua tae atu ahau ki Whanganui (Kohimarama) i te rua o nga ra o Hurae: ka tatari ahau tae noa ki te Taitei. (MM2 7:13 1860,p.30)

Taiti Thursday (n)

I te taiti, i te rua te kau ma ono o nga ra o Mei. (KNT 1:6 1842,p.25)

Taka Turk (n)

Koia te Kingi o Ruhia i mea ai kia tangohia nga whenua o ana hoa noho tata ki aia nga Taka. (MM2 1:6a 1855,p.1)

take turkey (poss. an onomatopreic derivation) (n)

taketake turkey (n)

Ko nga poaka, ko nga kau, ko nga taketake, ko nga kuihi, e whakatinia ana ki runga ki o matou whenua. (MM2 7:17 1860,p.21)

takete stacte (n)

Tangohia mai mau etahi kinaki reka, he takete, he oneka, he karapanuma. (Maun.14 1844,p.29)

takihi tax (n)

Meinga mai ra ki a matou e pehea ana o whakaaro, ka tika ranei kia ho atu te takihi ki a Hiha, kahore ranei. (Pom.8 1847,p.123)

Takouta Dakota (n)

Tera tetahi iwi maia no nga Iniana o Nota Amerika, ko Takouta te ingoa o taua iwi. (MM2 4:15 1857,p.3)

takuta doctor (n)

Katahi ano te pukapuka tika, ko ta Takuta; tahuri pono mai ki ana korero kia ora ai koutou. (KNT 3:8 1844,p.40)

Na to koutou hoa aroha, Na Takuta Pitihira. (Wton.2 1844)

Ko te kupu a to ratou Takuta i mea, he mate iti noa iho. (Auck.8 1854,p.9)

Ko to matou mate tenei, ka hoatu nei kia koe ki te takuta, mana e rongoa. (MM2 7:1-2 1860,p.3)

Mei kore tenei takuta kua mimiti haere nga tangata. (MM2 7:15 1860,p.20)

Kei whea te Takuta?. (Auck.3 1864,p.46)

A ko Takuta Kaa kua whakaae kia mahi tahi aia, i roto i aua mahi a Piiri. (Wan.1 2:13 1875,p.119)

tâkuta doctor (n)

Ko Hanito (he Rikona), ko Maturu, ko Arekatera raua ko Epipoti (he tâkuta). (Pom.9 1894,p.101)

tamana summons (n)

Kahore a Wi Kingi i rere ki taua tamana tango ai, haere ana ia. (MM2 7:15 1860,p.13)

Engari no Heretaunga kua tae mai te tamana ki au £300. (MM2 2a:5 1862,p.19)

Ta Nama, ko Pira, koia a whakawa, Tamana ka puta ko whare Herehere. (Wan.1 3:38 1876,p.391)

tamana to summons (vi)

Ko etahi tangata e ki ana ki nga kau ki nga hoiho a Ika e haere ana i runga i ta matou whenua, ma ratou e tamana, kia kitea ai he he to Ika. (MM2 7:17 1860,p.17)

tamanatia to summons (vi)

He mea tika ano ki te kohuru te tangata Maori te Pakeha ranei, kia tukua ki runga ki te ture o Ingarani, kia taronatia mo tana hara; kia tamanatia mo nga hara ririki. (MM2 715 1860,p.64)

tamara tumbler (= drinking vessel) (n)

tameti testament (n)

He aha te ingoa o nga pukapuka i tuhituhia i mua atu i a Hehu Kerito? Ko nga pukapuka o te Tameti tawhito. (Pom.8 1847,p.259)

Tameti. Kawenata, he Maunga Rongo. (Pom.5 1893,p.212)

tamioka tomahawk (n)

Tamura Talmud (n)

Ko to ratou pukapuka ake ko te Tamura e whakarerea ana; a, e akona ana nga tamariki o nga Hurai ki nga kupu a Mohi, a nga Poropiti. (MM2 1:1 1855, p.22)

tana n. ton (1)

Kotahi tekau ma wha pauna moni mo te tana kotahi. (KNT 2:9 1843,p.38)

20 Hanarete...1 Tana. (Purewa 1 1847,p.8)

4 tana paraoa tuatahi, 2 tana huka. (MM2 5:9 1858, p.5)

Te ritenga utu mo te tana kotahi, kaua e neke ake i te 3∫. (MM2 2a:13 1862,p.11)

10 Pouaka Tihi; 40 Pouaka Ti; 6 Tana Huka. (Wan.1 2:14 1875,p.135)

tana n. tun (1)

40 tana hinu tohora. (MM2 4:9 1857, p.15)

tanapa turnip (n)

40 hanaraweti tanapa, 2 hanaraweti karote. (MM2 7:9-10 1860,p.15)

tanapi turnip (n)

30 pauna aniana, 30 pauna tanapi. (MM2 4:14 1857,p.8)

tanapu turnip (n)

He whare hoko tenei i nga mea katoa, paoka, heihei, riwai, muka, ika, kakahu maori, puka, tanapu, me nga aha noa iho. (KNT 2:7 1843,p.26)

I te tahunga o nga wairenga, ka tikina e matou ka ruia ki te tanapu kei hoki mai a Waikato. (MM2 7:18 1860,p.54)

tane ton (n)

I te tau matamua 800 Tane Riwai pai. (MM2 1:6 1855,p.3)

tangata pooti elector/voter (n)

Ki nga tangata pooti i te takiwa pooti i Nepia. (Wan.1 2:31 1875,p.410)

tangata purei actor (n)

He tangata purei a Kenehi no roto i nga tiata o Roma. (Pom.9 1894,p.150)

tango rongotaima to incline towards (vt)

I mua i kohikohia e matou, e te Maori, kotahi rau e rima tekau pauna, mo tetahi takuta mo to matou kainga; na, rongotaimatia ana e te Maori, kahore kau i utua. (MM2 7:1-2 1860,p.13)

tani dam (n)

Ko te tupuna o Ekerihi, ko Kuati, a ko te tupuna o Kuati, ko Te Tani Arepia, ko te tino hoiho pai rawa o Arepia i kawea mai ki Ingarangi. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

taona town (n)

taone town (n)

I toro ai nga whare tuhituhi o te Kawana i tino oho ano te ngakau o nga pakeha katoa o te Taone. (KNT 1:5 1842,p.20)

Ka hui nga pakeha o te taone, ka motuhia ketia te hoia. (KNT 3:1 1844,p.8)

Kapi katoa nga wahi o Ingarani, kahore he wahi takoto kau; he mara kau, he whare, he taone. (Martin 1 1845,p.5)

E noho huihui ana, ara e noho taone ana. (Whiteley 1847, p.30)

Ko te mano o nga tangata o te taone, e mahi tonu ana ia tangata, ia tangata, i tana mahi ake ano. (Whiteley 1847, p.30)

Kua rite noa ake i nga Rangatira o nga Taone o Ingarani. (Bud.1 1847,p.3)

Waihoki, e te whanau, kia penei he taone mo koutou. (Whiteley 1847,p.31)

Kua rupeke mai te ope ki te whawhai ki tetahi taone o taua whenua. (Auck.1 1849,p.6)

Patua ana nga tangata, tahuna ana nga taone ki te ahi. (Kareti 5 1851,p.3)

I haere matou i te taone ki te rapu tangata. (MM2 1:4 1855,p.5)

I tawhiti ahau ka rongo ki te weranga o te taone. (MM2 1:7 1855,p.29)

E toru nga wiki e noho ana i te taone o Keipa Kuru Hope. (MM2 3:2 1857,p.12)

Ka tae ki tetahi taone nui o reira. (MM2 3:2 1857, p.13)

Ko tetahi Taone kia noho i konei, me tetahi ano hoki ki a matou, ki Whangaroa. (MM2 4:11 1857,p.4)

Kua tae atu te pukapuka o nga Pakeha o konei kia koe, kia whakaritea ekoe he Taone ki tenei taha. (MM2 5:3 1858, p.5)

E hoa ma, e nga rangatira katoa o te taone, e nga Pakeha katoa e aroha ana ki a matou, me Te Kawana hoki, - Tena koutou katoa. (MM2 6:19 1859,p.4)

Hei kawe atu i a nga Maori rawa i mahi ai ki nga taone Pakeha hoko ai. (MM2 6:7 1859,p.4)

He tauhou hoki ahau ki tenei taone. (MM2 7:14 1860, p.17)

Kua ara o matou whare penei me to te Pakeha. Kua tu to matou Taone. He Pakeha tatou. (MM2 7:14 1860,p.40)

Kua ekaekahia nga wahi o te taone. (MM2 7:15 1860, p.20)

Ka mau, ka tukua kia kawea ki tetahi taone Pakeha whakawa ai. (Govt.1 1861,p.5)

He taone a Akarana. (Will.2 1862,p.7)

I rongo a hau he Taone Pakeha kei Hauraki kihai a hau i tae atu ki reira. (Hoki 12:8 1862,p.3)

Kaua, e pa e Kawana, e waiho kia roa, kia whakanohoia e koe he Taone ki konei. (MM2 2a:2 1862,p.16)

Penei me nga tangata o te whawhai e haere noa mai nei ki te taone, kaore he kupu. (MM2 2a:12 1862,p.10)

Ka whakatatutatua kia hohoro te haere ki te taone kia whakawakia. (Martin 3 1863,p.19)

Ko te wahi hei tunga hei te tino taone o te Porowini i takoto ai taua whenua. (Martin 2 1872,p.5)

E whanga ana ki a ia, kapi tonu nga taha o te Waapu te pito ki te Taone. (Wan.1 1:10 1874,p.55)

Ka tata taua rerewe ki tetahi taone iti. (Tract 1 1879)

taonetia to make a town (vi)

Ka paamutia tana whenua, ka taonetia, ka waputia, ka kaipuketia na. (Whiteley 1847, p.32)

Ko tenei kainga kua taonetia rawatia,me ona whare papai, me nga paamu, me nga nohoanga Pakeha ka takoto nei. (MM2 8:23 1861,p.9)

taora towel (n)

Ka homai te pehini me te taora me te horoi kakara. (MM2 1:9 1855,p.16)

taore towel (n)

tapanakara tabernacle (n)

E korerotia ana e tatou te oko parahi i mahia i nga karakia o te tapanakara i hanga ki nga whakaataata wahine. (MM2 2a:13 1862,p.22)

tapenakara tabernacle (n)

A kua tangohia e koutou te tapenakara o Moroka, me te wetu o to koutou Atua a Remapana. (Pai.3 1837,p.168)

E moe ana tera a Hamuera i te taha o te tapenakara. (CM1 1847,p.28)

I reira te tapenakara e tu ana i taua wa. (CM1 1847, p.35)

I roto ia i te tapenakara e tu ana. (CM1 1847,p.27)

I whakaturia ki waho o te tapenakara ki te taha ki te rawhiti. (CM1 1847,p.14)

Ka whakaarahia te tapenakara ki Maunga Hinai. (CM1 1847,p.13)

Ki roto ki te teneti i whakaarahia e ia hei tapenakara. (CM1 1847,p.39)

Ko te tapenakara, i Hiro e tu ana, i waenga nui pu o Kanaana. (CM1 1847,p.38)

Ko te tapenakara o Te Atua kei nga tangata. (Wes.2 1847, p.28)

Kua noho a Hapeta...ki ona teneti...ara, ki tana tapenakara, ki tana karakia. (CM1 1847,p.6)

Ka tika tonu atu matou apopo, ki te Tapenakara a Puangeone kia kite i nga teretere e haere atu ana ki Nui Tireni i tera wiki. (MM2 3a:7 1863,p.2)

tapenakera tabernacle (n)

Ko te Tapenakera to ratou whare karakia i te koraha. (Maun.12(vi) 1846,p.1)

tapera table (n)

Ko te tapera o e tahi hara ki te ritenga o nga ture, o nga hara putake. (Pom.8 1847,p.435)

Ko te tapera o nga mea e korerotia ana i tenei pukapuka. (Pom.8 1847,p.1a)

Ko te tapera o e tahi hara ki te ritenga o nga ture, o nga hara putake. (Pom.6 1879,p.53)

taperanaka tabernacle (n)

Na, Moihi i hanga tetahi teneti papai, ko te taperanaka tona ingoa hei temepara karakia, ki te tikanga na te Atua i whakaatu. (Pom.3 1860,p.67)

taperete tabret (n)

A kihai i korero mai ki a au, kia tukua mai ai koe e ahau i runga i te hari, i nga waiata, me te taperete, me te haapa?. (CMS 2 1845,p.71)

taperu doubloon (n)

Ka kitea ko nga Moni, e maha, ko nga Taperu e ono, ko nga papa Koura, he koura tinana. (Govt. 16 1852,p.109)

taporena tarpaulin (n)

Apiti iho ko te Taporena mo waho rawa, he Taporena tango mai no runga no te kaipuke. (Govt.16 1852,p.33)

tapu tub (n)

Otira, me whakatakoto i te tapu, na, ki te he te tangata, me haere mai ia ki te tapu kia horoia. (MM2 8:2 1861,p.17)

tapura table (n)

Kua kite ia i te ritenga ko te tapura tona ingoa. (Pom.1 1842,p.27)

tara dollar (n)

Ka mea atu, ;he aha te utu?' ka ki mai 'tu tara'. (KNT 1:11 1842,p.44)

Tarahi Zarhites (n)

Na, ka arahina mai e ia te hapu o nga Tarahi, tenei tangata tenei tangata. (Pai.16 1840,p.16)

Na Taraha, ko te hapu o nga Tarahi. (Maun.14b 1844, p.214)

taraiti ?-light? (n)

Noho tonu iho ki runga i taku Turu, tahuna te Taraiti - ka hono hoki ka pouri. (Govt.16 1852, p.52)

taraka ? (n)

Te riro te mamae ki te pu o taku taraka, haere katoa ki te tau o taku ate ra. (MM2 7:14 1860,p.62)

taraka stork (n)

Kei reira nga manu hanga ai i a ratou owanga: ko nga kauri ia hei ware mo te taraka. (Pai.9 1840,p.86)

taraka tract (adj)

Na te Rerihia Taraka Hohaiete i taia. (Lond.3 1848,p.1)

tarakona dragon (n)

Na, he tarakona nui e wero ana, ewitu ona matenga, tekau nga taringa pakeke, a ewitu nga karauna i runga i ona matenga. (Pai.3 1837,p.345)

Ekore koutou e mate i te Tarakona. (Wilber.2 1843,p.2)

E wakamatea ana tona wenua e tetahi Tarakona kaha wakamataku. (Wilber.2 1843,p.1)

Ka haere ki te wanga i te Tarakona kino. (Wilber.2 1843, p.3)

Ko tetahi i kapo ki te hoari, a ka rere atu ki te Tarakona. (Wilber.2 1843,p.8)

No konei ka hari te Tarakona ki te nui o tona kaha. (Wilber.2 1843,p.9)

Tera te Tarakona kua manamanangia i te matenga o etahi o nga hoia i a ia. (Wilber.2 1843,p.7)

tarami drachm (n)

Me hoko kia kotahi tarami. Ko te mea tika kia ki te hawhe pune iti. (Martin 4 1869,p.9)

taramu drum (n)

Ka whakatangihia te taramu o te Hoia. (KNT 3:1 1844,p.8)

Ko nga wahine i riro mai i o ratou whare i nga taramu, e waiata ana ki te whakahonore ki a Rawiri. (Pom.3 1860, p.88)

taranata talent (n)

Ka timataia te komiti, arahina mai ana ki a ia he tangata, te kau nga mano taranata o tana rangatira kei a ia. (Syd.4 1833,p.37)

Engari, nga mea tokorua, i mahi i o raua taranata, hoki rawa mai to raua Rangatira, kua tekau o tetahi, kua wha o tetahi. (Bud.1 1847,p.8)

Kihai a te Karaiti i whakapai ki te pononga, nana tona taranata i tanu ki te whenua. (Bud.1 1847,p.8)

tarapene threepence (n)

Kua utua hoki e matou ki nga moni e toru rau e waru te kau pauna, tekau ma rima hereni, me te tarapene. (MM2 7:1-2 1860,p.3)

tarapu stirrup (n)

tarapu trap (n)

taratimere dulcimer (n)

I te wa e rongo ai koutou i te tangi o te tetere o te putorino, o te hapa, o te hakaputa, o te hatere, o te taratimere, o nga mea tangi katoa. (Kareti 12 1856,p.453)

tarau to put trousers on (vt)

A ka kakahu te tohunga i tona kakahu rinena, me tarau ano e ia ona tarau rinena ki tona kiri. (Maun.14a 1844,p.69)

tarau trousers (n)

He kahu ma i roto rawa, he tarau whakahekeheke, he kouma pakeha, he koti mangu kuruto. (KNT 2:11 1843,p.44)

Me tarau ano e ia ona tarau rinena ki tona kiri. (Maun. 14a 1844,p.69)

tarautete trouser (adj)

101 (iari) Pihi tarautete...0 9 0. (MM2 5:6 1858,p.5)

tarautete trousers (n)

Ka hereherea anei tangata takai rawa ki roto ki o ratou tatata, ki o ratou tarautete. (Pai.12 1840,p.13)

Ara, i te pai o tona whare, i te pai o ona kakahu, he hate, he tarautete, he koti, kei nga tane e mau ana. (KNT 1:8 1842,p.33)

Kia puritia te paraikete, te hate, te tarautete, te koti, te huka, te tupeka, otira nga mea katoa. (MM2 7:18 1860, p.15)

tarenata talent (n)

A kua timata ia te whakariterite, kua kawea mai ki a ia te tahi o ana pononga, ko tahi tekau mano tarenata ona kei a ia. (Pom.8 1847,p.100)

tareta talent (n)

I ho atu e ia ki tetahi tangata ko Kapera tona ingoa, ko tahi tekau o nga tareta, (he moni no Ahiria), na te atawhai o te kingi i whiwhi ai e ia. (Pom.3 1860, p.106)

tarete thread (n)

Hapai atu ko nga Tarete, ko te Patiti, ko te Kaini ko te Hama. (Govt.16 1852,p.11)

tari 'study' (n)

Hone Waiti, (kai whaka maori o te Tari Hoko whenua). (MM2 1:4 1855,p.11)

E pai ana kia ahu ki te Tari o te Hekeretari Maori, kia ata whakaaturina ai nga tikanga o te hoko whenua. (MM2 4:10 1857,p.6)

Haere ra, e to matou pukapuka, ki te Tari o te Kawana tanga. (MM2 7:1-2 1860,p.10)

E utua e te Kawanatanga te whakakinonga o to te Maori taonga, enei, era atu ranei, ana tonoa i te Tari Maori. (Govt.14 1863)

Tari o te Wananga, Pakowhai. (Wan.1 1:10 1874,p.61)

He maha nga pukapuka a nga tangata Maori e tae mai ana ki te Tari nei. (Govt.10 1879)

Tari Maori. (Govt.10 1879)

taria dahlia (n)

E kore ano hoki e roa te Taria te hua kore ai a me te aporo me te pea, ano hoki ana honoa kautia. (MM2 2:4 1856,p.2)

tariana stallion (n)

Kotahi kuao whero a mangu, he tariana, kahore e kitea he parani, 10 ringa te tiketike. (Wan.1 2:13 1875,p.119)

Tari Maori 'Native' Department (n)

He tika ano ia nei kia kiia, na Te Tari Maori, i kore aie puta he tikanga e tino akona ai nga tamariki Maori i era tau. (Wan.1 2:13 1875,p.116)

E inoi ana ano hoki matou, mo o matou whenua e takoto ana i roto i te mate i nga mahi a taua Pakeha, me tana Tari Maori. (Wan.1 3:38 1876,p.395)

tariona stallion (adj)

He kuao tariona, kotahi tau, he O te parani i te kuha maui. (Wan.1 2:14 1875,p.133)

tariona stallion (n)

E kore ahau e pai kia utu ana mate tetahi uha e kawea mai ana ki taua Tariona. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

Tarita kumai Syr. Talitha cumi (phr)

Ka mau ia ki te ringaringa o te kotiro, ka mea atu ki a ia, Tarita kumai; ko ia ia ua wakamaoritia, E ko, ka mea atu a hau ki a koe, e ara. (Pai.3 1837,p.54)

Tari Tauira Riiri Deeds' Registry Office (n)

He mea korero whakatupato e ahau kia Te Omana kia kaua nga korero o taua Riiri e tuhituhia ki te Tari Tauira Riiri. (Wan.1 3:34 1876,p.357)

tariti street (n)

Ko te Whakatakoto tariti, ko tetahi e tata ana ki nga maero erua te roa. (MM2 4:6 1857,p.3)

taruku drug (n)

Ko te tangata ka kape i ta te Ture, ka whangai i tetahi atu tangata ki te rongoa Kororohama, Ratanama ranei, ki tetahi atu rongoa Taruku aha ranei. (Auck.6 1858,p.11)

tatakuna ? (n)

He Hoiho a Tiuka kua riro i a ia nga moni whakakitekite mo nga Hoiho tino pai o tenei Porowini, mo nga tau e rua, koia te tatakuna ai tona kawei matua. (Wan.1 2:20 1875,p.228)

tatau-a-reta letters (vt)

tatau-a-reta to spell (vt)

I taea e te nuinga te tatau-a-reta me te whakahua tika nga kupu reo Pakeha. (MM2 3:4 1857,p.7)

tatau-a-reta type (vt)

Tatei Thursday (n)

I te ata o te Tatei ka hoe atu a Kawana ma ki Kerikeri, i runga i nga pooti o te Tima. (MM2 2a:2 1862,p.2)

tatera stater (n)

A ko te ika tuatahi kua eke, tangohia (a) kua whakatuwheratia tona mangai, ka (kite) koe i te tatera: tangohia taua mea, ho atu i a ratou mo taua tahi. (Pom.8 1847,p.96)

tatiha tortoise (n)

Ko te witere, ko te kiore, me te tatiha, me nga mea e rite ana ki a ia. (Maun.14a 1844, p.84)

Tatihi Dutch (n)

E rere ke ana te Tatihi i nga iwi o Oropi, i nga Poatuki hoki, i pehia e ratou i taua motu. (MM2 2a:3 1862,p.23)

tatoiho tortoise (n)

Ko nga Nanenane, ko nga Kuku, ko nga Tatoiho. (Govt.16 1852,p.62)

tauera towel (n)

Ka tango ki te tauera, ka witiki i a ia. (Syd.4 1833,p.78)

Kua oti i hau te wakatakoto ki roto ki te tauera. (Pai.2 1835,p.52)

tauere tower (adj)

Na, ki runga ki te tuara o ia erewhati, o ia erewhati, he whare tauere i kiia i nga hoia e tatau ano no runga. (Pom.3 1860,p.153)

tauere tower (n)

A karapotia ana i te taiepa, ka keria te pehi ki reira, kua hanga hoki te tauere,a tukua whakarite ana ki nga kaimahi waina, a ka haere ia ki tawhiti. (Pom.8 1847,p.118)

E te Tauere ipori, i. m. m. (Pom.8 1847, p.xlii)

Ka arahina ratou i te ra ki tetahi tauere kapua, a i te po, ki tetahi tauere kapura. (Pom.3 1860,p.62)

E te Tauere o Rawiri, inoi mo matou. (Pom.5 1893, p.22)

tautini thousand (n)

Ka karanga au inaianei, E toru tautini e rima rau; ma te runanga o te Kawana e whakaae. (MM2 7:15 1860,p.50)

tauwa (towel?) (adj)

A, haea ana e Hakopa ona kakahu, ka meatia ki tona hope te kakahu tauwa, a, ka maha nga ra i tangi ai ia ki tana tamaiti. (Mang.1 1840,p.31)

tawera towel (n)

2 Nga tawera, 2 Nga koti. (KNT 3:6 1844,p.28)

tawhi stuff (n)

77 (iari) tawhi whero...1 10 0. (MM2 5:6 1858,p.5)

Tawhikurahio Lat. Transfiguratio (n)

Tawhikurahio o H. K. to tatou Ariki. (Pom.8 1847,p.15a)

Tawhikurahio. Ko te ra o te Whakakororiatanga o H. K. ki te kanohi o ana akonga. 6 o Akuhata. (Pom.5 1893, p.213)

tawini servant? (n)

Puta katoa te atawhai o nga Tawini me nga tamariki katoa ote Kura ki au. (Auck.8 1854, p.21)

Terahupetahio Lat. Transubstantiatio (n)

He aha te ingoa o taua putanga ketanga? Ko te Terahupetahio, ara, ko te rironga o te tahi mea hei mea ke. (Pom.8 1847,p.288)

Terahupetahio. Whaka-putanga ketanga. (Pom.5 1893,p.212)

tera pikau taonga saddlebag (n)

Me nga mea mo nga Kiki me nga Tera Pikau taonga. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

tera pikau taonga sail (n)

Wakaarahia ana nga tera, a, na, na, ka pai te rere. (KNT 2:3 1843,p.12)

He Tera i kore - ko te hoe anake ano. (Govt.16 1852, p.24)

tera pikau taonga sale (n)

teratanga sale (n)

He Tera i kore - ko te hoe anake ano. (MM2 7:15 1860,p.8)

Na kua tae mai au, kua kite au i te teratanga. (MM2 7:15 1860,p.8)

Terenita Trinity (n)

Terinita Lat. Trinitas (n)

E penei te kupu hata Terinita me tenei kupu maori, ko te kotahitokotorutanga tapu. (Pom.1 1842,p.32)

Ko Hehu Kerito te hunga tuarua o te hata Terinita. (Pom.1 1842,p.4)

Ko to te hata Terinita hunga tuarua ia kua wakatangatatia nei hei wakaora i te ao. (Pom.1 1842,p.34)

Ko ahau kia pai tonu ki te hata Terinita ko te Matua, ko te Tamaiti, ko te Wairua Tapu. (Pom.8 1847,p.491)

Terinita. Tokotorutanga tapu. (Pom.5 1893,p.212)

tetaraka tetrarch (n)

I taua taima ka rongo a Herora tetaraka ki te rongo o Hehu. (Pom.8 1847,p.75)

tetaraki te be tetrarch (vi)

I a Herora e tetaraki ana i Kariri, i tona teina hoki i a Piripi e tetaraki ana i Ituria. (Pom.6 1879,p.128)

tetaraki tetrarch (n)

A, te rongonga o Herora tetaraki ki nga mea katoa i meinga e ia. (Pom.6 1879,p.248)

tiata theatre (n)

He tangata purei a Kenehi no roto i nga tiata o Roma. (Pom.9 1894,p.150)

tima haere uta railway (n)

Ka haere a Pirinihi Pererika Wiremu me tona wahine marena hou ki Winiha, i ma runga i te tima haere uta. (MM2 5:11 1858,p.4)

Katahi ahau ka haere ki Winiha, i haere i runga i te tima haere uta. (MM2 7:1-2 1860,p.9)

titaraki tetrarch (n)

I reira ano i rongo a Herora te Titaraki i te rongo o Ihu. (Syd.4 1833,p.30)

Ko Manae i nho tahi nei i a Herora te titaraki, ko Haora. (Syd.4 1833,p.110)

Ko Hirora te titaraki o Kariri. (Pai.2 1835,p.9)

toki kaata dog cart (n)

Mo te Hanihi Paki, Kiki, Toki Kaata, Piringi Kaata, Terei, Parau hoki, Peke Tera hoki. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

tote pita saltpetre (n)

Ka pani ai ki te tote, kia kotahi panikena tote, kia kotahi pune tote pita, me tuki te tote pita kia pepe rawa, ka pani ai ki te poaka. (Martin 4 1869, p.19)

tuaritanga stewardship (n)

Ki te mea wakauaua a hau, he tuaritanga kua oti te ho mai ki a hau. (Syd.4 1833, p.160)

Homai te korero o tou tuaritanga. (Pai.2 1835,p.45)

I raruraru a Mata ki tana tuaritanga nui, a haere atu ana, mea ana, E te Ariki, he mea noa oti ki a koe kia wakarerea a hau anake e taku teina ki te tuaritanga?. (Pai.2 1835, p.32)

wa-apu tauranga poti boat anchorage wharf? (n)

Ka tata tetahi wa-apu tauranga poti te hanga e nga pakeha ki te maareretanga o te huarahi hou ki Manga-tawhiri. (Hoki 3:24 1863,p.1)

wahinatanga virginity (n)

Kua kaumatuatia ia, e witu ona tau i noho ai ia ki tona tahu no tona wahinatanga. (Pai.2 1835, p.8)

waikauta viscount (n)

Ko te pukapuka o te tino rangatira o Waikauta Koreriha, me te korero o Te Puhipi, ki nga rangatira o Nu Tirani. (Syd.6 1833,title page)

Na te Rangatira nui, na Waikauta Koreriha, ko ia nei te tahi o nga tino kai tuhituhi o te Kingi o Ingarani. (Syd.6 1833,p.3)

wakaanatematanga anathema (= curse) (n)

A muri iho ka korerotia e ia nga kupu katoa o te ture, te wakapainga me te wakaanatematanga, rite tahi ki nga mea katoa ituhituhia ki te pukapuka o te ture. (Pai.16 1840,p.21)

wakahonoretanga honour (n)

Ki te wakahonoretanga me te wakakinonga, ki te korero kino me te korero pai. (Pai.3 1837,p.244)

E inoi ana nga hunga o te Hahi Katorika Romana, i tetahi wakahonoretanga o te ngakau, ki nga hunga wakaharitia o te rangi hei hoa tapu o te Atua. (Pom.1 1842,p.42)

Ko te karanga wakahonoretanga te Ritania, e pai kia korerotia ranei, kia waiatatia ranei, i te mutunga o te karakia o te ahiahi. (Pom.1 1842,p.51)

wakakawenata to make a covenant (vt)

Huihuia mai ki a hau oku hunga tapu kia rapopoto; a ratou ra kua wakakawenata ki a hau ki te patunga tapu. (Pai.9 1840,p.40)

wakaminita ministering (adj)

Ko te mahi wakaminita ra nei, kia tohe ia ki te wakaminita. (Syd.4 1833,p.147)

wakaminita to minister (vi/vt)

Ko te mahi wakaminita ra nei, kia tohe ia ki te wakaminita. (Syd.4 1833,p.147)

Kua wakaminita tonu ratou ki te hunga tapu. (Syd.4 1833,p.170)

wakaminitatanga minister (n)

Te Pere, Te Minita, ara, Te Tumuaki mo nga Mahi Maori. (Govt.11 1863,p.1)

Ka tuku tahi atu ai ki te Minita mo te taha maori. (Martin 2 1872,p.11)

Kia tu he Kaunehera maori mo nga Porowini katoa hei whakahaere i raro i te Paremata Nui o Aotea, kaore i whakaaetia e aua Minita. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

wakaminitatanga ministration (n)

Ko te wakaminitatanga o te Iriiringa mo te Tamariki, kia meatia nuitia i te Hahi. (Pai.9b 1840, p.163b)

wakatenota to go north (vi)

Ka roa nei ta koutou taiawiotanga i tenei maunga: tahuri atu koutou wakatenota. (Pai.14a 1840,p.57)

wanata walnut (n)

285 peke papapa, 511 peke witi, 100 peke wanata. (MM2 6:18 1859,p.7)

wangerionita Lat. evangelista (n)

E Hehu, e te kaiwhakaako o nga Wangerionita. (Pom.8 1847,p.xxv)

H. Maka, wangerionita. (Pom.8 1847,p.11a)

Wangerionita. He Kaituhituhi no te Rongo pai. (Pom.5 1893,p.212)

ware tango moni customhouse (n)

Ka haere atu a Ihu i reira, ka kite ia i tetahi tangata, ko Matiu tona ingoa, e noho ana ki te ware tango moni. (Pai.9b 1840, p.140b)

wata Lat. votum (n)

He aha te wata? Ko te kupu kua tino whakaaroa e te tangata a kua puta ki te Atua mo te tahi mea pai. (Pom.8 1847,p.238)

Kia whakaritea nga wata i meatia ki te Atua, kia whaka-rerea nga ritenga he mo te karakia. (Pom.8 1847,p.viii)

Wata. Oati ki te Atua, ki te Hahi ranei. (Pom.5 1893, p.212)

watataiti 'watertights' (n)

6 Pouaka Puutu - He Watataiti me nga tini puutu katoa. (Wan.1 2:14 1875,p.135)

weta west (n)

Ka mea atu a hau ki a koutou, he tokomaha te haere mai i te ita, i te weta. (Syd.2 1830,p.24)

Me te uira hoki e puta mai ana i te ita, a tiaho tonu te weta ra ano, e pena ano hoki te haerenga mai o te Tama a te tangata. (Syd.4 1833,p.46)

Ka haere mai ratou i te ita, i te weta, i te nota, i te hauta, ka noho i te rangatiratanga o te Atua. (Pai.2 1835,p.41)

Ka kite koutou i te kapua e puta mai ana i te weta. (Pai.2 1835,p.38)

Me whakatuhera ki te ao ki te rawhiti te haere te ako me te mahi o te taha ki te Weta. (Wan.1 1:10 1874,p.58)

whakahoiatanga enlistment/calling up (n)

E rongo ana matou kua rapurapu te whakaaro o nga hoa tangata maori ki te whakahoiatanga o te pakeha i Akarana nei, ara, ki te whakaturanga o te Miritia, ki to te pakeha reo. (MM2 3:3 1857,p.4)

whakakawenatatia to publish (vt)

E hoa e te Kawana, ki te tae atu ki a koe tenei reta a matou, whakakawenatatia ki te nupepa, kia kitea ai e tera, e matou hoki, e nga tangata o Te Waipounamu. (MM2 2a:15 1862, p.16)

whaka Kingitanga to become a King Movement supporter (n)

He mea hoki kua hoariritia ia ki a Te Kuini i runga i tana whaka Kingitanga i a ia. (MM2 4:9 1857, p.4)

whakakuinitanga queen (bee) (n)

Ki te mea e anga ana whakawaho te rere o nga pi, kei waho te kuini. (Cotton 1849,p.15)

Ki te mea kei roto te kuini, e kore e roa ka huihui atu te katoa ki roto ki te whare. (Cotton 1849,p.15)

Me titiro, me kahore e kitea te kuini. (Cotton 1849,p.12)

Otira, kia ata hanga, kei mate te kuini. (Cotton 1849, p.18)

whakakuinitanga queen's reign (n)

Kia tika te whakahaere i runga i te ture, i runga ra i te whakakuinitanga, me noho au ki reira. (MM2 7:13 1860, p.17)

whakakuinitanga quince (n)

44 puhera ooti, 15 puhera Kuini, 43 hanaraweti riwai. (MM2 5:7 1858,p.7)

whakaminitatia to be ordained (vi)

Kua wakaminita tonu ratou ki te hunga tapu. (MM2 7:17 1860,p.23)

Etoru nga tau i muri iho i tona taenga atu, ka whaka-minitatia ia. (Martin 3 1863,p.73)

Kihaii roa iho tona nohoanga ka whakaminitatia. (Martin 3 1863,p.61)

Ko etahi o ratou i whakaminitatia hei minita mo ratou ki reira ano. (Martin 3 1863,p.61)

whakaoatitanga oath (n)

Ka whitu ano nga whakoatitanga, tuturu ana kia kaua nga piihi o tona rohe e hokoa e Retia ranei. (Auck.6 1858,p.62)

whakaripenetatia to repent (vt)

Ka whakaripenetatia tetahi o nga tahae tokorua, a ka tuku ia i tona wairua ki nga ringaringa o tona Matua. (Pom.6 1879, p.83)

whakataone settlement as town (n)

I te 29 o Hanuere, ko te ra hoki tenei i timata ai te whakataone a Akarana e te Pakeha. (MM2 3:1 1857, p.3)

whaka-te-nota to go north (vi)

Ka haere te rohe ki runga, whaka-Repiri i te raorao o Akoro, a anga atu whaka-te-nota ki te ritenga o Kirikara. (Maun. 16 1845,p.15.7)

Katahi ahau ka kawea e ia ki te kuwaha o te keti o te whare o Ihowa, e anga ana whaka-te-nota. (Kareti 12 1856,p.345)

whakoatitanga promise (n)

Ka whitu ano nga whakoatitanga, tuturu ana kia kaua nga piihi o tona rohe e hokoa e Retia ranei. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

Whare Paremata basement? (n)

Ka tangohia nga papa o te paremata, kawea ake ana ki te papa takatakahi. (MM2 1:2 1855,p.4)

Whare Paremata Parliament (n)

Ka tukua atu ki nga Mema o te Whare Paremata. (Wan.1 3:38 1876,p.395)

whare potawhe Post Office (n)

He haere na etahi Maori ki nga whare Potawhe ui ai i nga reta i reira. (Wan.1 2:21 1875,p.238)

whare tahu moni mint (n)

Ko te mahi o taku rangatira, he arahi tonu i ai kia kite i nga mahi nui a te Pakeha, i nga whare tahu moni, i nga whare hanga pu, i nga mahi nui katoa. (MM2 7:1-2 1860,p.10)

whare ta nupepa newspaper printing office (n)

Kotahi Nupepa e uta i te wiki i te whare Ta Nupepa o te Wananga, Nepia. (Wan.1 2:13 1875,p.112)

whare ta pukapuka printery (n)

Taria mai he kapia hoko, ki te whare ta pukapuka o Te Kawana tanga i Akarana. (KNT 4:6 1845,p.24)

Wihitahio Visitation (n)

Ko te Wihitahio o Maria, i te ra 2 o Hurae. (Pom.8 1847,p.375)

Wihitahio o Hata Maria Takakau. (Pom.8 1847,p.14a)

Wihitahio. Ko te ra o te Haerenga atu o Meri ki a Erihapeti. 2 o Hurae. (Pom.5 1893,p.213)