A grey background indicates that citations were written by Māori.

Exact match(es)

ti tea (n)

Ho mai ra he ti hei wakareka i taku waha. (Will.1844, p.169)

Ka ahiahi ka huihui nga tangata o te Hahi, me nga tangata ki te Whare Nui, ki te ti. (KNT 3:6 1844,p.31)

Maka he wai ki te ahi mo te ti. (Will.1844,p.193)

E riringi ana au i te ti. (Kareti 4 1847,p.17)

Kahore hoki he huka, he ti, he kai ngawari. (Whiteley 1847,p.42)

Heoi ano te whenua i tupu ai te ti, ko reira anake. He rau rakau te ti he rakau iti nei. (Kareti 10 1856,p.33)

2 pouaka Ti, nga utu 2∫ 15s 0d. (MM2 5:9 1858,p.5)

Heoi ano te mahi a nga Pakeha he tuku i te kai ma te Maori, i e rohi, i te ti, i te huka, i te paraoa. (Misc.8 1871)

Te kai hoko o nga Ti me nga Huka. (Wan.1 2:13 1875,p.110)

Extended match(es)

ahere kaitiaki guardian angel (n)

He Ahere Kaitiaki ano ki a tatou katoa? He Ahere ano, ko te ako tenei o te Hahi. (Pom.8 1847,p.182)

ahitikena archdeacon (n)

Kua oti te mea e te Pihopa o Nui Tireni a Te Paraone, hei Ahitikena mo Tauranga, mo Hauraki, mo Rotorua, mo Taupo. (KNT 3:2 1844,p.11)

akehanatia to be auctioned (vt)

Kia puta ai nga utu nui, e puta ana ki te tini o te iwi mo a ratou whenua, e Retia akehanatia ana e ratou, e te iwi. (Wan.1 2:14 1875,p.129)

aketikana archdeacon (n)

I eke mai ano hoki te Pihopa o Poneke, a Te Aperahama, i runga i tenei hipi, ko te Aketikana o Waitemata ia imua tata ake nei. (MM2 6:5 1859,p.7)

akihanatia to bring a legal action (vi)

Mehemea ranei, he hanga nona ake e puritia hetia ana e tetahi tangata, ka Akihanatia ano, kia whakahokia mai tana mea e te Kooti-whakawa. (Auck.6 1858,p.40)

akitiwha handkerchief (n)

ametihita amethyst (n)

Ko to ngahuru he karihoparaha; ko te tekau ma tahi he uakinitina; ko te tekau ma rua he ametihita. (Pai.3 1837,p.355)

Amoraiti Amorites (n)

A Hihona te kingi o nga Amoraiti. (Pai.9 1840,p.114)

anaheratia to become an angel (vi)

E whakatokia a tinana tangata ana e whakaarahia a tinana wairua ana. Koriniti 15,(44). Kua anaheratia te tangata. (KNT 4:1 1845,p.3)

Anapapitiha Anabaptist (n)

Ki to te tikanga, ki to te tupunatanga, ki to te puritanga, penei me etahi o nga Anapapitiha e pokanoa nei te wakapehapeha. (Pai.9c 1841,p.139)

anatematia to anathematise (= to curse) (vt)

Kua hiahia hoki a hau kia anatematia motu ke i te Karaiti, mo aku wanaunga, i te ritenga o te kikokiko. (Syd.4 1833,p.143)

Ka anatematia koe i te pa, ka anatematia hoki koe i te mara. (Pai.15a 1840,p.115)

anatikaraiti antichrist (n)

A me ta koutou i rongo ai, e haere mai ana a anatikaraiti, kua tokomaha nei ano nga anatokaraiti. (Pai.3 1837,p.327)

Ko te Anatikaraiti. He Korerorero, na te Akonga raua ko tona Kai Wakaako. (Maun.13 1838,title)

Anatima Maranata Anathema Maran-atha. (Aram. or Syr., meaning 'Our Lord has/will come'. The emphatic assertion of the apostle Paul.) (phr)

aneti anise (= aniseed) (n)

E ho atu ana i te wahi tuangahuru o nga otaota noa o te meta, o te aneti, o te kumine, a ka mahue i a koutou nga mea nunui o te ture. (Pom.8 1847,p.130)

apahinitia absinthe (= wormwood, from bot. Artemisia Absinthium) (n)

A e karangatia ana te ingoa o te wetu ko Apahinitia; a ka meinga te wahi tuatoru hei apahinitia. (Pai.3 1837,p.342)

apahinitia to become an absinthe (= wormwood, from bot. Artemisia Absinthium) (n)

A e karangatia ana te ingoa o te wetu ko Apahinitia; a ka meinga te wahi tuatoru hei apahinitia. (Pai.3 1837,p.342)

Apiha Kai-tiaki Peace Officer (n)

Ko nga Katipa katoa me nga Apiha Kai-tiaki... (MM2 5:20 1858,p.3)

Apiha Katimauhe Customs (House) Officer (n)

He tini nga Utu-whaine, nga Whakautu, kua whakariteamo te kape i nga tikanga Ture-Katimauhe, i a nga Apiha-Katimauhe hoki e whakarite nei. (Auck.6 1858,p.27)

aporuhiotia to be absolved (vt)

Ko te whakakahore i te aporuhio ki nga tangata kiano i tika kia aporuhiotia. (Pom.8 1847,p.306)

apotorotia to become an apostle (vi)

Kihai ano hoki a hau i haere atu ki Hiruharama ki a ratou i apotorotia i mua i a hau. (Pai.3 1837,p.253)

Areopakati Areopagite (n)

Ko Raionihia te Areopakati te tahi, me te tahi wahine. (Syd.4 1833,p.118)

atihona antiphon (n)

Ko nga Atihona ki a Maria. (Pom.8 1847,p.1a)

Atihona. E uwhiuwhi koe ki ahau i te ihopa, a ka ma ahau. (Pom.7 1889,p.29)

Muri iho kia korerotia te Atihona ki a Maria. (Pom.7 1889,p.44)

Atiriana Austrian (n)

Ka eke ahau ki runga ki te manuwao o te Atiriana ki a Te Nowara. (MM2 7:1-2 1860,p.9)

atirikona archdeacon (n)

He Kauwhau na te Manihera (Atirikona). (Govt.4 1911)

atorahiotia to adore (= to worship) (vi)

I te mea ka koropiko tatou ki te ripeka, e hara i te ripeka e atorahiotia ana e tatou, otira ko Hehu Kerito i mate rawa i te ripeka mo te aroha ki a tatou. (Pom.8 1847,p.xv)

Na, ki te mea tetahi hunga e kore e pai ki te atorahiotia ki a ia, na, ka mea te kingi kia whakamatea rawatia taua hunga. (Pom.3 1860,p.134)

E atorahiotia ana, e whakakororiatia ana ratou tahi ko te Matua me te Tamaiti. (Pom.7 1889,p.32)

Aweneti Fr. Avent (= Advent) (n)

He aha te Aweneti? Ko te taima o nga wiki e wha i whakaritea e te Hahi hei taima whakaaro mo nga Keritiano ki te putanga mai o to tatou Ariki. (Pom.8 1847,p.349)

He waiata i te whakatangatatanga. Mo te Aweneti. (Pom.6 1879,p.104)

Ko te Aweneti. (Pom.6 1879,p.4)

ekomunikati excommunicant (Lat. excommunicatio) (n)

Ko nga Heretiki, ko nga Himatiki, ko nga Ekomunikati me nga Apotata. (Pom.8 1847,p.222)

erewhati elephant (n)

Heoi, ki mua ki tona taua nui, tenei ano nga erewhati tini tini, he kararehe whakamataku ratou i te nuinga o to ratou tinana, me te nuinga o to ratou tangi koraha. (Pom.3 1860,p.153)

Na, ki runga ki te tuara o ia erewhati, o ia erewhati, he whare tauere i kiia i nga hoia e tatau ano no runga. (Pom.3 1860,p.153)

Etiopiana Ethiopians (n)

I taua rangi ka haere atu nga karere i toku aroaro i runga i nga kaipuke, ki te whakawehi i nga Etiopiana kahore nei e ohooho. (Kareti 12 1856,p.397)

Patua iho nga Etiopiana e Ihowa i te aroaro o Aha i te aroaro ano hoki o Hura. (Pom.6 1879,p.407)

Etipiana Egyptians (n)

A, nanakia noa iho te wakamahinga a nga Etipiana i nga tamariki o Iharaira. (Pai.14 1840,p.4)

etita editor (n)

Na te Etita o te Wananga. (Wan.1 1:10 1874,p.61)

Kaore au e whakahoki i a Te Etita o Te Wananga. (Wan.1 3:37 1876,p.388)

eukaritia Fr. eucharistie (= eucharist) (n)

He aha te Eukaritia?. (Pom.1 1842,p.44)

Ko te Iriiringa, ko te Kowiremahio, ko te Eukaritia, ko te ripenetatanga, ko te Eketema Ukehio, ko te Oretinahio, ko te marenatanga. (Pom.1 1842,p.43)

Hahi Keritiano Christian Church (n)

Waihoki, ko te Hahi Keritiano i te whenua me te Ukaritia, he tohu no te kororia me te haringa o te rangi. (Pom.8 1847,p.291)

Hahi o Katirangi Church of Scotland (n)

He whakapuaki i nga tikanga o te katikihama o te Hahi o Ingarani (Te Rua o nga Wahi). (MM2 1:3 1855,p.53)

Hahi Paratitana Protestant Church (n)

Nga Kai kauwhau o nga Hahi Paratitana me nga whare Karakia i te Pa o Akarana me nga Wahi tutata. (MM2 1:3 1855,p.26)

haianatia to iron (vi)

Horoi ana e ia nga kakahu, a taka rawa ake ki te ra tapu, kua pai, kua haianatia, kua maroke nga kakahu. (KNT 1:9 1842,p.37)

Haitiana Haitian (n)

Whakaae ana nga Haitiana kia utu ki te Wiwi 150 miriona parangiki. (MM2 3a:6 1863,p.8)

Haitiana Scythian (n)

Kahore he Kariki i reira, he Hurai ranei, he kotinga, he kotinga kore ranei, he tau tangata ke, he Haitiana. (Pai.3 1837,p.274)

He tau tangata ke, he Haitiana, he pononga, he rangatira ranei. (Wes.2 1847,p.5)

Hamati Hamathite(s) (n)

Me te Aarawari, me te Temari, me te Hamati. (CMS 2 1845,p.19)

hamenetia to summons (vi)

Ka tae te Korona, ka kareretia atu, ka Hamenetia, etahi tangata o taua wahi hei Runanga Huuri, hei rapu i te take i mate ai taua tupapaku. (Auck.6 1858,p.vi)

Hanakiti Sanskrit (adj)

Ko taua reo he Ingarihi, kaua te reo Hanakiti me te Arepa. (Wan.1 1:10 1874,p.58)

hanaraweiti hundredweight (n)

Mo te Riwai, he mea ano e 3 hereni, he mea ano e 4 hereni, mo te Hanaraweiti. (MM2 2:3 1856,p.13)

hanaraweti hundredweight (n)

Etoru hereni mo te hanaraweti ki Poihakena. (MM2 2:4 1856,p.13)

hanareweti hundredweight (n)

10 tana Muka, 48 peke Aniana, 3 hanareweti Paukena. (MM2 1:6 1855,p.15)

hanereweiti hundredweight (n)

1 keki honi, 2 kaho hinu poaka, 8 hanereweiti pata. (MM2 4:3 1857,p.8)

hanereweti hundredweight (n)

45 hanereweti poaka tote, 58 poaka ora. (MM2 4:3 1857,p.8)

'hapati sabbath (adj)

Kia ma'hara ki te ra 'hapati kia tapu. (Syd.1 1827,p.18)

Na reira i 'wakapaingia ai te ra 'hapati e Ihowa, a 'wakatapua ana. (Syd.1 1827,p.19)

'hapati sabbath (n)

Na ko te ra 'witu te 'hapati ki a Ihowa tou Atua. (Syd.1 1827,p.18)

hapati sabbath (adj)

He wahi tutata ki Iruharama, he haerenga hapati. (Syd.4 1833,p.92)

Ka tomo atu ia i te ra hapati ki te ware karakia. (Pai.2 1835,p.12)

Kia whakaakona ratou ki te pai o te ra hapati. (Kareti 7 1852,p.3)

hapati sabbath (n)

Na! ko te ra witu te hapati o Ihowa tou Atua. (Syd.2 1830,p.87)

I reira haere ana a Ihu i te hapati ra waenga witi. (Syd.4 1833,p.26)

Ka wakaako ia i a ratou i nga hapati. (Pai.2 1835,p.13)

Ka wakaako ia i te tahi o nga ware karakia i te hapati. (Pai.2 1835,p.39)

Ko te ture o te Atua nana i wakarite kia mahuetia te ra tapu tawito, ara, ko te hapati. (Pom.1 1842,p.29)

I whakatakotoria enei taro ko tahi tekau ma rua i tenei hapati i tenei hapati ki runga ki te tepara. (CM1 1847,p.14)

Ka taea te hapati ka tangohia, ka whakatakotoria e tahi mea hou. (CM1 1847,p.35)

Kia mahara koe ki te Ra Hapati, kia whakatapua. (Kareti 3 1849,p.7)

Tena ko te ra whitu he hapati no Ihowa no tou Atua. (Kareti 3 1849,p.7)

He aha te whakamaoritanga o te Hapati?. (Kareti 2 1850,p.8)

Ko tehea ra te Hapati o nga Hurai?. (Kareti 2 1850,p.8)

Ka mea ia kia tuhituhia he pukapuka mo nga pai o te Hapati. (Kareti 7 1852,p.3)

Hareti Sardites (n)

Na Herete, ko te hapu o nga Hareti. (Maun.14b 1844,p.214)

hariota tima steam chariot (n)

Ka haere nga hariota kawe i te tane marena me ona matua. (Whiteley 1847,p.34)

hatihi justice (n)

Kooti o nga Hatihi tokorua. (Auck.6 1858,p.8)

Me mahi ranei i runga i te tikanga whakawa-tata ki te aroaro o te Kai-whakarite-whakawa-tuturu o te Kai-whakarite-whakawa hatihi kotahi, tokohia ranei. (Auck.6 1858,p.1)

hatini satin (adj)

Ko te kakahu, he kahu hatini ma i roto, he kahu wereweti whero i waho. (MM2 1:2 1855,p.19)

hatini satin (n)

Ko te kakahu o te Eparehi, he hatini ma, he mea kotui ki te wereweti roa noa te remu, he eamine te hikuhiku. (MM2 1:2 1855,p.18)

Hatirei Saturday (n)

I Hatirei, i te takau ma tahi o Mei. (KNT 3:6 1844,p.25)

hatiwahio salvation (n)

Hatiwahio. Whakaritenga utu mo nga hara. (Pom.5 1893,p.210)

hatiwhahio salvation (n)

Kia whakaae te tangata ki te hatiwhahio ki te Atua me te whakaritenga. (Pom.8 1847, p.xiii)

E whakarite ana hoki i nga hatiwhahio katoa mo nga hara, e ho mai ana i nga wiritute. (Pom.6 1879,p.305)

Ma te aha e tangohia tikatia ai te Hakarameta o te Penitenia? - (1) Ma te Rapunga hara; (2) ma te Koterihio; (3) ma te Kowhehio; (4) ma te Hatiwhahio. (Pom.7 1889,p.136)

hatiwhahio salvatory (adj)

Me tango hoki te tangata ki nga mahi hatiwhahio. (Pom.8 1847,p.324)

hau mati how much (phr)

Ka hemo koe i te kai ka haere koe ki roto ki tetahi whare pakeha, ka tono atu koe ki a ia, ka mea atu, 'hau mati te utu o tera mea'. (KNT 3:11 1844,p.58)

heeti head (n)

Ka tuhi reta ratou ki etahi o nga Rangatira o Ngatikahungunu me te tuku mai hoki i etahi heeti, mo te kupu whakahoki. (Wan.1 2:14 1875,p.124)

heremeti helmet (n)

Ko nga potae he heremeti, ko nga putu nunui i a ratou. (MM2 1:3 1855,p.52)

Heremonaiti Hermonites (n)

Mo konei a hau ka mahara ai ki a koe i te wenua o Horano, me to nga Heremonaiti, i te puke Mihara. (Pai.9 1840,p.34)

heretiki heretic (n)

E mea ana nga heretiki mo nga kaiwhakaako o te Hahi Katorika enei kupu. (Pom.8 1847,p.135)

Na, na tetahi heretiki i tatau ki te kotahitanga o te Atua; na tetahi atu, ki te Hata Terinita, ara, ki nga hunga e toru o te Atua kotahi. (Pom.3 1860,p.173)

Tenei te ingoa mo ratou, na, ko nga heretiki me nga kimatiki, ara, te hunga turi ratou ki te mana ako o te Hahi, ki tona heparatanga ranei, ki te ako ano o te whakapono ranei. (Pom.3 1860,p.171)

heretiki heretical (adj)

Ko te noho ki nga hahi heretiki. - Ko te haere tahi ki nga hunga whakahe ki te whakaponotanga. (Pom.8 1847,p.436)

Ko te noho ki nga hahi heretiki. - Ko te haere tahi ki nga hunga whakahe ki te whakaponotanga. (Pom.6 1879,p.53)

heretikitanga heresy (n)

He kaikohuru hoki te Tiaporo no te timatanga; ko te matua o te teka, o te heretikitanga, ko te rangatira o te ao pouri. (Po.8 1847,p.184)

hetenati chestnut (n)

Ka tahi ka tikina e Hakopa e tahi rakau mana, he papirara mata, he hatera, me te hetenati. (CMS 2 1845,p.68)

heti 'head' (n)

Kei nga Poohi Tapeta, e kore e tukua kia haere, kahore hoki he Heti e ahei ai kia tukua ki te Meera. (Wan.1 1:5 1874,p.19)

hiiti sheet (n)

Ko ga kakahu kareko, penei me te haate kareko, me te hiiti, me maka ki roto ki te kohua ki runga ki te ahi. (Martin 4 1869,p.11)

himatiki schismatic (n)

Ko nga Heretiki, ko nga Himatiki, ko nga Ekomunikati me nga Apotata. (Pom.8 1847,p.222)

Ka he ano tenei; tona ingoa he 'himatiki'; a, e kore taua tangata e whiwhi ki nga hua o te whakapono me te ora tonu, ina maharatia tona he. (Pom.5 1893,p.87)

hinatia to sign (vi)

I tuhia, i Hinatia, Noa Te Hianga. (Wan.1 2:13 1875,p.116)

hipokiriti hypocricy (n)

Ka nui te riri o Hehu Kerito ki nga parihi mo to ratou hipokiriti. (Pom.8 1847,p.249)

hipokiriti hypocrite (n)

Hipokiriti. Tangata ngutu kau. (Pom.5 1893,p.210)

hirekohitia Fr. circoncire (vt)

No te hea ra i hirekohitia ai a Hehu Kerito? No te tuatahi o nga ra o Hanuere, a i huaina tona ingoa ko Hehu. (Pom.8 1847,p.202)

hirikohihiotia Fr. circoncire (vt)

Kua hirikohihiotia ia a ka huaina ko Hehu, ara, ko te kai whakaora. (Pom.3 1860,p.160)

hirikohiotia Fr. circoncire (vi)

I te waru o nga ra i muri iho i tona whanautanga ka hirikohiotia a ka huaina ko Hehu. (Pom.8 1847,p.iv)

hiritia to seal (vt)

A i to koutou wakaponotanga ki taua kupu i hiritia koutou ki te Wairua Tapu i korerotia ra. (Pai.3 1837,p.260)

Ka hiritia ano e te kingi ki tana tohu. (Pai.12 1840, p.24)

Ahakoa utua, ka pakaru ano te hiri, ahakoa hiritia tena whenua kua oti na te utu, ka pakaru ano te hiri. (MM2 5:2 1858,p.5)

Ka hiritia taku korero ki to te Kawana uma ki toku uma. (MM2 7:15 1860,p.53)

A i ta korua kitenga ko Heke i a korua i te Waimate, hiritia ana e korua aua kupu, a e pono ana i a matou a koutou kupu. (MM2 2a:2 1862,p.12)

No te pu o Hoani-papita kotahi tekau me rua o nga mano i hiritia. (Hoki 3:24 1863,p.4)

hïritia to seal (vt)

I hïritia hoki ki te hïri o taua Kooti i te ra _ o _ 187_. (Martin 2 1872,p.9)

hiti city (n)

He haerenga nona i nga huarahi o te pa nui (te Hiti) o Roma. (KNT 4:8 1845,p.30)

hiti sail (n)

hiti sheet (n)

Horahia tenei hiti. (Kareti 4 1847,p.23)

Ko te hiti kei raro i te paraikete. (Kareti 4 1847,p.31)

Hiti Hittite(s) (n)

Te wahi o nga Kanani, nga Hiti, o nga Amori, o nga Perihi, o nga Hiwi, o nga Tepuhi. (Pai.14 1840,p.7)

Me nga Hiti, me nga Periti, me nga Repaimi. (CMS 2 1845,p.29)

He Amori tou papa; tou whaea he Hiti. (Kareti 12 1856,p.358)

hitihena citizen (n)

Ko nga ingoa katoa o nga Hitihena, ara, o nga tangata kua whai tikanga tangata whenua, kua 21 hoki nga tau, a kahore ano i 60 noa, ka tuhia ki roto ki tetahi pukapuka. (Auck.6 1858,p.vii)

hitihiona sedition (n)

Hara - Hitihiona. (Auck.6 1858,p.27)

hitimi Hebr. pl. shittim (n)

Na, ka hanga e a hau he aka, he hitimi te rakau. (Pai.14a 1840,p.81)

Hoaieti Society (n)

He mea ta i te Perehi o te Hoaieti Weteriana. (Wes.8 1841)

hoe poti rowboat (n)

Paki tonu te rangi, a io ana te moana, pai noa iho mo te hoe poti. (MM2 3:1 1857,p.3)

Hohaiati Society (n)

Weteriana Metoriti Hohaiati. (Mang.2 1836,title page)

Hohaieti Society (n)

Te Peritihi me te Poreni Paipera Hohaieti. (Lond.1 1842,title page)

Na nga pukapuka tuku atu o tenei Hohaieti i oho ai nga ngakau o nga Hurai. (MM2 1:1 1855,p.23)

E rite ana taku ki ta te Komiti o to tatou Hohaieti. (Hoki 1:15 1863,p.2)

honorekoretia to be dishonoured (vi)

E wakatokia honore koretia, e wakaarahia kororiatia ana. (Syd.7 1833,p.53)

honoretia honourably (adj)

Na Ingarani ia i tiki atu i whakaputa ki waho i te whare pouri, whakanohoia honoretia ana ki runga ki te torona o te kingi. (MM2 5:13 1858,p.4)

hupereteneti superintendent (n)

Ka tae atu ahau ki te Hupereteneti ka apitiria mai hoki e toru tekau pauna. (MM2 7:15 1860,p.25)

Hupirimi Kooti Supreme Court (n)

Mehemea ka tonoa mai au kia haere au ki te Hupirimi Kooti mo tenei mea. (Wan.1 3:37 1876,p.388)

hupiriteneti superintendent (n)

A i reira ka whaikorero te Hupiriteneti, ka whakaatu i te Maungarongo e tu nei i waenganui o nga iwi e rua. (Wan.1 1:10 1874,p.56)

hurametatia Fr. serment (vt)

Kua hurameta te Ariki, a e kore e ripeneta. (Pom.8 1847,p.237)

Ihimearaiti Ishmaelites (n)

Haere mai ana taua hunga no nga Ihimearaiti, e haere mai ana i Kiriara. (Mang.1 1840, p.30)

Ikonakati Iconoclasts (n)

Ko Reo Ihoriana te kingi o Konotatinopore te rangatira o nga Ikonakati. (Pom.6 1879,p.446)

Ikonokati Iconoclasts (n)

Ka huihuia a nga Pihopa katoa ki Nihee ki te whakarite whakawa i nga Ikonokati. (Pom.6 1879,p.446)

inihuatia to insure (vt)

Ko te tangata e mea kia inihuatia tana whare, tana taonga aha ranei, mo nga pauna 1000∫, kia homai mehemea ka wera i te ahi, na, me utu e ia i roto i nga tau katoa kia 12∫. 10s.. (MM2 5:14 1858,p.8)

iniraiti indicted (adj)

He mea Iniraiti nga Hara-Kirimina katoa e meatia ana ma te Kooti Hupirimi e whakawa. (Auck.6 1858,p.47)

iniraiti indictment (n)

Ka penatia ano te Iniraiti mona ki te Kooti Hupirimi. (Auck.6 1858,p.31)

iniraiti to indict (vt)

Ko nga Hara-Kirimina, ko tona tikanga e whakawakia ai, e whiua ai, me iniraiti ki te Kooti Hupirimi. (Auck.6 1858,p.1)

iokatia to be yoked (vi)

Kia tikina e ratou te tahi kuao kau mau, ki te wahine, ki te mea whero, ki te mea kahore ona koha, one he, kahore ano hoki i iokatia. (Maun.14b 1844, p.195)

itanati eternity (n)

No tua iho! No tua iho! No Itanati ano. (Mang.5 1845,p.29)

itaneti eternity (n)

Ko Itaneti. (Mang.3 1838)

No mua rawa ia, no tua iho, no tua iho, no Itaneti hoki; kahore ona timatanga. (Wes.11 1838,p.1)

itaniti eternity (n)

Kia noho i te ra o Itaniti i te aroaro o Ihu. (Mang.5 1845,p.91)

itareti interest (n)

Kua heke haere te itareti ki te £100 o nga moni tahua. (Misc.5 1899)

iterati idolatry (n)

He aha te iterati? Ko te atorahio ki nga mea e hara i te Atua. (Pom.8 1847,p.233)

itereti idolatry (n)

A ma tona kaha e aporuhio ana ahau i a koe i te herenga katoa o te ekomunikahio me te itereti. (Pom.8 1847,p.306)

Iteroiti Introit (n)

I te Iteroiti. (Pom.8 1847,p.394)

I te Iteroiti. (Pom.7 1889,p.17)

Itinia ? (n)

I pera ano nga Itinia me nga Natari e korerotia na i te Karaipiture: ko enei nga Eremita me nga Monaki o te ture tawhito. (Pom.9 1894,p.173)

Itiopiana Ethiopians (n)

Ko te Tahuritanga mai o nga Iperi, o nga Itiopiana hoki ki te Whakapono. (Pom.9 1894,p.170)

itorati idolatry (n)

Itorati. Tangata e whai ana i nga Atua whakapakoko. (Pom.5 1893,p.211)

kaatatia to cart (vt)

Kahore e kaatatia te utanga o nga taonga ki tenei whare, ki tenei whare. Erangi he poti nga kaata. (Kareti 10 1856,p.17)

kaata tima steam cart (n)

I te whakapai hoki e tetahi rori hei haerenga mo nga kaata, kei pakaru i nga haere ki Nepia. (MM2 1:4 1855,p.14)

Ehara i te tima kaipuke nei. Engari he kaata tima, ko nga haerenga o ona wira kei runga i nga rino. (Kareti 10 1856,p.16)

Kahati Gazathites (n)

Ko nga Kahati, ko nga Aharori, ko nga Ehekaroni. (Maun.16 1845,p.13.3)

kahiti gazette (n)

E pakarutia ana e Ngatiapa te Kahiti o Tamakapua. (Wan.1 2:27 1875,p.336)

A e mea ana taua Kahiti, i tukua mai, a i mahia i Poneke taua pukapuka i te 22 o Akuhata 1876. (Wan.1 3:34 1876,p.356)

kahitita chaste (adj)

Tahuna ki te kapura o te Wairua tapu taku hope me taku ngakau kia mahi pononga ahau ki a koe i te tinana kahitita. (Pom.8 1847,p.502)

E te Matua kahitita rawa, E te Matua takakau tonu, E te Matua hara kore. (Pom.7 1889,p.123)

kahitita chastity (n)

E Hehu, e te kaiaroha o te kahitita. (Pom.8 1847,p.xxiv)

He kahitita ano mo te hunga takakau, mo nga pouaru; he kahitita ano mo te hunga marena. (Pom.8 1847,p.246)

Hei whakahonore i te Whakaahuatanga Harakoretanga o Hata Maria, kia tukua mai ai e te Atua te kahitita o te tinana me te wairua. (Pom.7 1889,p.8)

Kahitita. Ngakau takakau ahakoa i te Marenatanga. (Pom. 5 1893,p.211)

kahitita to be chaste (vi)

Ko koe i pai, i kahitita, i ma, i noho hara kore tonu. (Pom.8 1847,p.466)

kai hanga kooti coach-builder (n)

Na G. Pakina, Kai hanga Kooti, me te mahi Terei, kai rongoa Hoiho, me te mahi i nga rino katoa e mahi ai te Parakimete. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

kai hanga wati watchmaker (n)

Hone Ropitini, Kai hanga wati, me nga hei koura. (Wan.1 2:13 1875,p.118)

kai komiti kaainga (local committee chairman?) (n)

Ekore e tika ki tetahi kaainga kua hokoa ki te Pakeha i mua te kaainga kua wakaaetia e te Kai Komiti kaainga. (KNT 3:4 1844,p.19)

kai mahi witi wheat grower (n)

Ko te tuatahi, hei te purapura hou anake he purapura ma te kai mahi witi kia pai haere ai te witi. (MM2 6:5 1859, p.2)

kai ngaki whiti wheat farmer (n)

Ahakoa ehara i te korero whakahari i nga kai ngaki whiti o Nui Tireni, - he korero whakahihiri i a ratou i tenei marama kia ngahau ki te whakato i nga kai e matea nuitia ana. (MM2 4:1 1857,p.7)

kai ngaki witi wheat farmer (n)

Me he mea e uekaha ana te kai ngaki witi i roto i enei utu e kiia ake nei, ka nui ano te rawa ki nga kai ngaki mo Nui Tireni. (MM2 3:2 1857,p.22)

kainga tiaki hipi sheep station (n)

Ka mutu taku noho i konei i taku kainga tiaki hipi nei. (MM2 3a:8 1863,p.5)

kai oati teka perjurer (n)

Ka tae tata atu ano a hau ki a koutou ki te wakawa: a hei kai wakapono hohoro a hau ki nga tangata makutu, ki nga tangata puremu, ki nga kai oati teka. (Pai.9b 1840, p.127b)

kai pooti voter (n)

Panuitanga ki nga Kai Pooti Maori o te Takiwa ki te Hauauru. (Wan.1 2:31 1875,p.398)

kaipuke tima steamship (n)

Kua tukua mai e te Kawana tana kaipuke tima ki te tiki i au. (KNT 4:5 1845,p.20)

kai reti rentor (n)

Kua araia te Reti ki nga Pakeha maori me te hoko kua waiho ma te Kawanatanga anake e hoko, e Reti nga takiwa maori. (Martin 2 1872,p.4)

kai tiaki hipi shepherd (n)

Tena ko te pononga, aua te kai tiaki hipi, e hara nei a ia nga hipi, ka kite ia i te wuruhi e haere mai ana, ka wakarere i nga hipi, ka oma. (Syd.4 1833,p.73)

kai tiaki kaari card (n)

Ka karanga atu a Te Pura ki nga tangata kua tu i te kaari kia whakatika mai; na ka whakatika ratou, ka whakatata mai ki te rui ki a Kawana. (MM2 7:1-2 1860,p.6)

kai tiaki kaari gardener (n)

Kei te ora ano tera kai tiaki kaari. He koroheke, kihai i kaha ki te mahi. (Kareti 7 1852,p.16)

kai tiaki kari gardener (n)

Ka mea tona pouaru ki tana taokete kia haere toku papa ki a ia hei kai tiaki kari. (Kareti 7 1852,p.16)

kai tiaki kau cowherd (n)

Engari he kai tiaki kau ahau, he kai kohikohi hikamora. (Kareti 12 1856,p.514)

E nohoia ana ano enei ngahere e te wuruhi ngau tangata,a ka po, ka rangona tona waha e hamama ana ki te kai mana; wehiwehi ana nga tamariki o nga kai tiaki kau. (MM2 6:8 1859,p.2)

kai tiaki moni treasurer (n)

Ko nga toenga, ka ho atu ki te Kai Tiaki moni o te Kuini, hei utu i nga tini mahi. (KNT 3:9 1844,p.43)

Henare Hira, Kai tiaki Moni. (Wan.1 2:31 1875,p.411)

kai tiaki pauna impounder (n)

T. Pari, Kai tiaki Pauna. (Wan.1 2:13 1875,p.119)

kai tiaki pauna pledge (n)

kai tiaki pauna scales/balance (n)

Kua oti koe te pauna ki te pauna, a kua kitea tou koha. (Kareti 12 1856,p.462)

Hanga ana e te rangatira tetahi weti hei pauna i nga kai; he mata pitara te weti, he kopaki kokonata te pauna. (MM2 4:3 1857,p.5)

kai tiaki peke takotoranga moni banker (n)

Penei tonu te mahi a nga kai hoko taonga, nga kai tiaki peke takotoranga moni. (MM2 4:15 1857,p.1)

kai tiaki potapeta Postmaster (n)

A e homai ana nga reta Maori i reira i aua whare Poohi kia kite aua Maori, hua noa aua kai tiaki Potapeta e kore e mahia (?-)karautia aua tangata e tono ra i te reta. (Wan.1 2:21 1875,p.238)

kai tiaki temepara temple-keeper (n)

E nga tangata o Epeha, ko tehea tangata ekore e mohio, ko te pa o nga tangata o Epeha te kai tiaki temepara o te atua nui a Riana?. (Pai.3 1837,p.187)

kai tiaki toa storekeeper (n)

Ki te mea ka hokona etahi o enei mea e nga kai tiaki Toa, penei e hoki iho te utu. (Wan.1 2:13 1875,p.110)

Rorarika Makarei, Kai tiaki toa, Hawheraka. (Wan.1 2:19 1875,p.204)

kai tiaki ture warden (n)

E tika ranei ta koutou riri i te hunga haurangi, ta koutou whakawa ranei i nga mahi penei, ki te matauria mai e te iwi, ko o koutou Kaiwhakawa, kai tiaki ture, karere ranei, e mahi ana ano hoki koutou i nga mahi penei?. (MM2 2a: 15 1862,p.21)

kai titiro hoia military historian (n)

Me nga hoiho, me nga hariata, me nga hoia eke hoiho, me te huihui, me te iwi nui. (MM2 1:3 1855,p.48)

kai titiro mira mill inspector (n)

Tenei ta matou korero mo te Kai titiro Mira, Kia whaka hokia mai ki tana mahi titiro Mira. (MM2 4:10 1857, p.13)

kai titiro nupepa newspaper reader (n)

Kua tae atu ano o matou korero ki nga kai titiro nupepa. (MM2 1:3 1855,p.10)

Kia ata titiro mai ano nga kai titiro Nupepa ki nga mahi a Urupeni i te tau kua hori ake nei, 1875. (Wan.1 3:37 1876,p.388)

kai utu reti lessee/tenant (n)

Kaua hoki e hoatu e te kai-utu-reti he moni hei whakaiti mo te utu tuturu o te reti. (Martin 2 1872,p.4)

He korenga no nga utu Reti mo nga tau ka toru, ka wha ranei, kahore ano nei e whakaputaina mai e nga Kai-utu Reti. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

He rite tonu no te homai a te kai utu Reti i nga moni utu Reti ki nga tangata o roto i te Karaati ranei te paanga o te tangata ki taua whenua Reti Karaatitia ra. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

kai whakatupu witi wheat grower (n)

Na te kore witi a tatou, na te pupuri ano ranei a nga kai whakatupu witi o Nui Tirani, kahore hoki he witi ma nga kai huri. (MM2 6:3 1859,p.7)

kaputi cabbage (n)

karaati grant (adj)

Me tuku atu te tauira o taua Pukapuka Karaati whakaaotinga ranei ki te Tumuaki o te Whakawa Whenua. (Govt.17 1862,p.5)

karaati grant (n)

I whakaae ki te Karaati a te Kawana o Nui Tirani ki te Huperitene o te Hahi Weteriana i Niu Tirani. (MM2 4:11 1857,p.4)

E whakaputa e whakaotioti nga Karaati mo nga Whenua me te mana hoki. (Govt.17 1862,p.5)

Ko tehea o raua i matau, i pau katoa te whenua i kiia i roto i te Karaati, i pau ki roto i te korero o te mokete?. (Wan.1 2:31 1875,p.404)

karaati to grant (vt)

Ka pera ai te whaka-haere me ta te Ture Whenua Maori 1865, te waahi i nga whenua kua oti te Karaati. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

karaatitia to be granted (vt)

I tono ai kia wawahia o matou whenua, kua Karaatitia nei. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

Mga Mema e mahia ki te tikanga o nga Pooti kua mahia e te Maori, ki te tikanga o a ratou whenua kua Karaatitia. (Wan.1 3:38 1876,p.389)

karaihe titiro kanohi glass (n)

Kotahi karaihe ia te Kopi o taua pounamu. (MM2 1:4 1855,p.5)

Kahore ana Karaihe rere rua te ahua. (Wan.1 2:13 1875,p.117)

karaihe titiro kanohi grass (n)

50 takai karaihe, 9 takai huruhuru hipi. (MM2 3:1 1857,p.15)

Hei mahinga mo te witi, mo te riwai, mo te oti, mo te koroa, mo te karaihe, mo te paare hoki, heim hoko ki te Pakeha. (MM2 4:3 1857,p.3)

He mahi tahutahu i nga raruhe, i nga rahurahu o te whenua; ka rui ai ki te karaihe Pakeha. (MM2 3:4 1857, p.10)

Kaore kau he paamu, kahore he taiepa, kaore he karaihe, engari, he rarauhe kau te whenua. (MM2 2a:6 1862, p.9)

He karaihe pai nga kai, mo nga hoiho uha anake ano ia e kawea mai ana ki aua Tariona. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

karaihe titiro kanohi spectacles (n)

E rua te kau mano pea, karaihe titiro kanohi. (Wan.1 3:32 1876,p.341)

karaiti christ (n)

E wakatika hoki nga karaiti teka, me nga poropiti teka. (Syd.4 1833,p.46)

Kotahi to ratou Atua, kotahi Karaiti, kotahi Ture, kotahi tikanga whakawa. (MM2 6:16 1859,p.6)

Na kua kotahi Karaiti, kua kotahi Kawana hoki. (MM2 7:13 1860,p.20)

Ko te Karaiti, ko te Wairua ki roto i a tatou whakamahara ai i te mea tika anake. (Wan.1 3:38 1876,p.394)

Karaitiana Christian (adj)

Kia wakaponohia e au nga mea katoa o te Wakapono Karaitiana. (Pai.9b 1840,p.181b)

E hanga ranei koe i te whare pai mou, e whakaahua hoki ki te ahua Karaitiana ki nga mea katoa o waho nei?. (Wes.9 1845,p.3)

Ko nga mea o te whakapono Karaitiana kia whakaponohia. (Kareti 1 1849,p.6)

Ko te whakapono Karaitiana. (Kareti 1 1849,p.8)

Inahoki a Taranaki; he iwi Karaitiana ratou. (MM2 7:19 1860,p.13)

Kia korero atu au i tetahi kupu Karaitiana. (MM2 7:13 1860,p.32)

He tokomaha nga tangata i riro i te tikanga Karaitiana. (Martin 3 1863,p.8)

Ko te Hahi Karaitiana. (Martin 3 1863,p.3)

Karaitiana Christian (n)

A i ma tua huaina nga akonga he Karaitiana i Anatioka. (Syd.4 1833,p.108)

He aha rawa te mea e toe ana, kia meinga ai he tino Karaitiana?. (Wes.1 1846,p.7)

Kia penei katoa tatou te mohio ki te tikanga o te tino Karaitiana, aua te Karaitiana wahiiti!. (Wes.1 1846, p.12)

No reira hoki ekore ai te Karaitiana wahiiti e mahi i tetahi mahi kua rahuitia e te rongo pai. (Wes.1 1846,p.4)

Wahi iti ka whakaae ahau kia meinga he Karaitiana. (Wes.1 1846,p.3)

He aha ake ano te mea i takoto mai ma te Karaitiana tino whakapono, i ko atu i te mate?. (Wilber.1 1850,p.26)

Ko nga tini whakawainga me nga tino kino e pa mai ana ki te Karaitiana i te ao nei. (Wilber.1 1850,p.23)

He Karaitiana ahau, a, kahore he mahi kino e mahia ana e matou. (Martin 3 1863,p.17)

I te wa i tukinotia nanakiatia ai nga Karaitiana e te Kingi kino ra e Nero. (Martin 3 1863,p.4)

Kahore ia i ata marama ki nga karakia a nga Karaitiana. (Martin 3 1863,p.8)

Karaitiana to be Christian (vi)

Kia Karaitiana ra ano ratou. (Martin 3 1863,p.57)

Na nga tangata i Karaitiana i mua i whakaatu mai ki a au nga tikanga o ta ratou mahi. (Martin 3 1863,p.8)

karati grant (n)

Me homai he Karauna Karati mo aua pihi, kia whiwhi ai tena tangata tena tangata ki te Karati mo tona pihi. (MM2 7:15 1860, p.20)

Karauna Karaati Crown Grant (n)

He taonga nui te wahi oneone pai ka riro i te tangata, he mea hoko i te Kawanatanga, whakapumautia iho ki te Karauna Karaati hei taonga mana tonu iho. (MM2 4:10 1857,p.5)

Me homai hoki he Karauna Karaati kia whakamutua nga rohe Maori. (MM2 6:10 1859,p.3)

Tukua mai he 'Karauna Karaati' mo nga whenua katoa o nga Maori. (MM2 2a:2 1862,p.18)

Muri iho me whakawa ka oti he Karauna Karaati, ka tika kia Riihitia, kia hokoa ranei. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

Karauna Karaati to Crown Grant (vt)

Ko nga whenua i Karauna Karaati, he tawhiti atu i nga wahi e nohoia nei e matou. (Wan.1 1:4 1874,p.15)

Na konei au i mea ai, me Karauna Karaati taua whenua kia kitea ai te mea iti, me te mea nui, kia hoko ai te tangata i tona waahi iti, me riro tika i a ia te utu o tana waahi. (Wan.1 2:31 1875,p.409)

Karauna Karati Crown Grant (n)

E korerotia ana kotahi te he o nga Karauna Karati he maumau i nga moni. (MM2 7:15 1860,p.3)

E pai ana matou kia ekaina a matou pihi, kia riro mai ai te Karauna Karati mo tenei pihi ki ia tangata ki ia tangata. (MM2 7:14 1860,p.39)

Tenei ta Te Kawana e whakaaro nei e hiahia nei, kia whiwhi pu tenei Rangatira tera Rangatira, tenei tangata tera tangata hoki o ia hapu o ia hapu, ki te pukapuka Karauna Karati. (Govt.13 1860,p.1)

Kia tukua mai nga Karauna Karati o te Kuini hei tiaki i o tatou wahi. (MM2 2a:9 1862,p.18)

Hei reira ma te Kouti e whakaputa he Karauna-karati ki te tangata mona te whenua. (Martin 2 1872,p.4)

Hei reira whakarite ai he Karauna-karati, he Tiwhiketi ranei, kia rite ki ta nga ture e tuhi i muri nei. (Martin 2 1872,p.3)

Kia Karauna Karatitia, kia wehewehea mo ia tangata tana waahi, tana waahi. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

karaunatia to crown (vi/vt)

Kua karaunatia ia e koe ki te kororia ki te honore. (Pai.3 1837,p.298)

karaunatia to Crown Grant (vi/vt)

Me whakapuaki ahau i taku pouri, ara koia tenei ko nga whenua kahore i te karaunatia - kaore i te homai he karauna mo tena tangata mo tena tangata. (MM2 7:13 1860,p.22)

Tukua mai to matou kainga; tino karaunatia o matou tupuna ki runga i a matou, ki o ratou uri ki a matou ko Paikea ma, ko Matikikuha ma. (MM2 3a:3 1863,p.11)

kareti carriage (n)

He mea mahi nga Kooti me nga Kareti, ki te tikanga o nga tauira hou, o Tawahi o Merika, a he mea mahi pai te hanga o aua mea. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

kareti carrot (n)

Ki te pakeha ka nui te pai o te kareti, o te tonape, o te paukena ki roto ki te hupa. (Martin 4 1869,p.18)

kareti college (n)

Ka puta tana kupu riri ki tetehi o nga Tuari o te Kareti. (Auck.8 1854,p.21)

Ko etahi o nga tai-tamariki o aua motu, i whakaakona ki te Kareti o te Pihopa. (MM2 3:4 1857,p.16)

E toru te au ma tahi, nga tamariki e akona ana i te Kura (Kareti) i te Aute. (Wan.1 2:19 1875,p.208)

kareti ako kura (university?) (n)

Ko te Kareti ako Kura, a tae noa ki te Hohipera i Terehi. (Wan.1 3:34 1876,p.364)

Kariti Cretan (n)

Me nga manuhiri o Roma, nga Hurai, nga porohiraiti, nga Kariti, nga Arapi. (Pom.6 1879,p.189)

katatia to cart (vi)

Te take i whakamahia ai ratou, he ahua kino no te pamu, he pakarukaru no nga taiepa, a na te 4 maero, e 5 ranei, te mamao o nga rakau ina katatia mai, hore he arawhata o nga awa, o nga repo. (MM2 3a:4 1863, p.14)

katikati hipi shearing (n)

Tenei ki te ao katoa mo tenei mahi kino mo te katikati hipi, he mea kia nukuhia te utu. (Wan.1 2:13 1875,p.117)

katikati hipi ship (n)

Ko te hipi ko te Rori Pare, 623 tana. (MM2 2:9 1856,p.15)

Te hipi Hakawei, 899 tana, Tipene te Kapene, ko Hangahai, he pehanga. (MM2 4:4 1857,p.7)

katikihama catechism (n)

He aha ta te Katikihama ingoa mo Hatana ko te tikanga kia wawai nei tatou ki a ia?. (Wilber.2 1843,p.13)

He whakapuaki i nga tikanga o te katikihama o te Hahi o Ingarani. (Kareti 1 1849,title page)

Ko nga katikihama etoru. (Kareti 3 1849,title page)

Ko te katikihama tuatahi. (Kareti 3 1849,p.3)

Ko te katikihama tuatahi. (Kareti 3 1849,p.11)

He whakapuaki i nga tikanga o te katikihama o te Hahi o Ingarani (Te Rua o nga Wahi). (Kareti 2 1850,title page)

Ka pehea te kupu o te Katikihama?. (Kareti 2 1850, p.26)

katikihema catechism (n)

E mea ana te Katikihema, 'Ko te pai tenei mo te tangata, kia mahi ahau ki taku hoa, ki taku e pai ai kia mahia mai e ia ki au'. (MM2 2a:2 1862,p.19)

katikumena catechumen (n)

I te mea ano e iti ana te tamaiti, ka tuhituhia tona ingoa hei Katikumena mo te Hahi, ara, hei tamaiti whakaakoranga ma te Minita mo te iriiringa. (Martin 3 1863,p.69)

Kua whakarerea e ia nga tikanga a Mani, kua hoki ano hei Katikumena mo te Hahi. (Martin 3 1863,p.72)

katimauhe customhouse (adj)

He tini nga Utu-whaine, nga Whakautu, kua whakaritea mo te kape i nga tikanga Ture-Katimauhe, i a nga Apiha-Katimauhe hoki e whakarite nei. (Auck.6 1858,p.27)

A me mahi tetahi Kawanatanga i Poneke, hei mahi i nga mahi Poohi, me nga mahi Katimauhe anake, mo aua Motu e rua nei. (Wan.1 2:31 1875,p.402)

katimauhe customhouse (n)

E meatia ana, me whakarite he utu nui ki te Katimauhe mo te paraoa e utaina mai ana i Merika a muri ake nei. (MM2 5:12 1858,p.7)

A ko te utu kia Kuini; ara ki nga Katimauhe, £217,031. (Wan.1 2:19 1875,p.208)

Katinara Cardinal (n)

Ko nga Pateriake, ko nga Katinara, ko nga Pirimati. (Pom.5 1893,p.165)

Timata mai i nga Katinara, tuku iho ki nga Pateriake me nga Pirimati, tuku iho ki nga Ahipihopa me nga Pihopa, kotahi ano to ratou ahua. (Pom.9 1894,p.46)

katipa constabulary? (adj)

Ko te tangata ka Huaki, ka whakanehenehe ranei ki tetahi Katipa i a ia mahi ana i tana mahi-Katipa. (Auck.6 1858,p.9)

kâtipa constable (n)

Mau rawa ake i nga kâtipa o te kawana, ka kawea atu ki te whare whakawa. (Pom.9 1894,p.101)

Katipa-Pehiara Special Constable (n)

Ko te tangata kua whakaturia hei Katipa-Pehiara ka whakakahore ina meatia kia oati. (Auck.6 1858,p.9)

katipa pirihimana police constable (n)

Ka tukua a Tamati ki tetahi Katipa-pirihimana, mana e arahi ki Akarana ranei, ki hea ranei, kia whakawakia e te Kooti Hupirimi. (Auck.6 1858,p.x)

kawanatia to govern (vt)

Kawanatia, tiakina ratou ake ake ake. (Syd.2 1830,p.59)

Kia arahina, kia kawanatia e tou Wairua. (Syd.2 1830, p.83)

Kia kawanatia tou hahi tapu, kia tohutohungia e koe ki te ara tika. (Syd.2 1830,p.65)

E kawanatia ana e koe nga ngakau o nga tino rangatira. (Syd.7 1833,p.24)

Kia kawanatia marietia ai matou ki te tikanga o te wakapono. (Syd.7 1833,p.27)

Kia kawanatia to Hahi tapu puta noa i te ao, kia tohutohungia e koe ki te ara tika. (Kareti 1 1849,p.17)

A koia na nga tikanga o te Kawanatanga o tatou e Kawanatia nei. (Wan.1 2:35 1875,p.450)

kawenatatia to covenant (vt)

He whakawhiwhinga mai i te tangata ki nga mea i kawenatatia e te Karaiti kia homai. (Maun.12(viii) 1846,p.5)

kaweneti convent (adj)

Ka huihuia e ia kei reira nga tangata ia e pirangi ana ki te noho ki te whare kaweneti. (Pom.6 1879,p.442)

kaweneti convent (n)

Ka tini nga kaweneti mo te ora tino tapu, te ora ngaro i a Hehu Kerito. (Pom.3 1860,p.174)

Ka hanga tetahi kaweneti nui e hato Penetiti, ki Itari a ka huihuia e ia kei reira nga tangata ia e pirangi ana ki te noho ki te whare kaweneti. (Pom.6 1879,p.442)

kaweniti convent (adj)

Ko Penetiti ia te tino matua o nga hunga noho ki roto ki nga whare kaweniti, ahakoa tane, ahakoa wahine. (Pom.6 1879,p.442)

kawhenatia to put in a coffin (vt)

Kia kawhenatia te tupapaku. (Pom.8 1847,p.526)

Kia kawhenatia te tupapaku. (Pom.6 1879,p.99)

keeti gate (n)

I tetahi Arawhata-taiepa ranei, i tetahi Tatau-taiepa, Keeti nei ranei. (Auck.6 1858,p.18)

Ko tenei keeti mo matou ano, mo te kupapa, kahore mo koutou, kaore he ritenga. (MM2 2a:12 1862,p.10)

Wahia te keeti ra, tukua mai nga Minita, kaua ratou e ahatia. (MM2 2a:12 1862,p.8)

keeti toora toll gate (n)

He mea hopu a Mete Kingi e te Pirihimana mo tana tahae i nga moni o te Keeti Toora. (Wan.1 2:19 1875,p.207)

Keniti Kenezite(s) (n)

Heoi ano ko Karepe ko te tama a Tepune a te Keniti. (Maun.14b 1844,p.232)

Keniti Kenizzites (n)

Nga Keni, me nga Keniti, me nga Karamoni. (CMS 2 1845,p.29)

keratia Lat. gratia (n)

E ahei ana te tangata te wakaae ki te mahi pai o te keratia, a na reira ka wakapaingia ai ia me ana mahinga. (Pom.1 1842,p.42)

E tino mate ia i te kahanga o te keratia kia wakaorangia ai i te hara, a kia wakaritea tona ora tapu. (Pom.1 1842, p.41)

E tu ana hoki ahau mo te wakawetai ki a koe, ki tona ingoa, mo nga keratia katoa i ho mai e koe ki ahau. (Pom.1 1842, p.49)

Ho mai te keratia kia rite taku ora ki te ora o te keritiano tika. (Pom.1 1842,p.46)

Ho mai tou keratia kia kite ahau i aku hara a kia ripeneta tonu i taku ngakau. (Pom.1 1842,p.50)

Ko etahi ritenga tapu kitea o te Keratia e kore e kitea. (Pom.1 1842,p.43)

Ko ia te mea e kitea ai ki te pukapuka nei ma te keratia o te Atua. (Pom.1 1842,p.2)

Ko te hea nga tino ritenga kia tukua mai ranei, kia wakanuia mai ranei te keratia ki te tangata?. (Pom.1 1842,p.42)

Tena wakapaingia koe, e Maria wakakiia i nga keratia. (Pom.1 1842,p.46)

Wakatikaia hoki ahau me aku mea katoa, a ho mai tou keratia kia wakarite ahau. (Pom.1 1842,p.45)

kereheneti crescent (n)

Hoterene Kereheneti. (KNT 1:8 1842,p.34)

kereti carrot (n)

Me ngaki i te puka, i te kereti, i te pi. (KNT 3:6 1844,p.26)

Kereti Cherethites (n)

Aue te mate mo nga tangata i nga tahatika o te moana, mo te iwi o nga Kereti!. (Kareti 12 1856,p.545)

Ka haere ki raro a Haroko, a Natana, a Penaia, me nga Kereti me nga Pereti. (Pom.6 1879,p.398)

Keretimi Cherethims (n)

Ka hatepea atu e ahau nga Keretimi, ka huna ano e ahau nga morehu o te taha tai. (Kareti 12 1856,p.388)

keriti carrot (n)

Ruiate puka, te keha maori,(tonapi), te porokanae, te keriti, me era atu mea penei. (KNT 4:8 1845,p.32)

Keritiano Lat. Christianus (adj)

He ritenga Keritiano te inoi i mua tata i te moenga. (Pom.8 1847,p.xlv)

No reira ano te kupu o Hato Pauro mo te hunga Keritiano hou. (Pom.3 1860,p.vi)

Keritiano Lat. Christianus (n)

E inoi ana nga keritiano Katorika Romana me Hehu Kerito i te wakanuitanga rawatanga o te ngakau ki te Atua hei tino Nui. (Pom.1 1842,p.42)

E te wakakahanga o nga keritiano, Inoi mo matou. (Pom.1 1842,p.52)

He iwi kotahi ranei, ko nga iwi e rua, e toru ranei o nga keritiano?. (Pom.1 1842,p.10)

Ho mai te keratia kia rite taku ora ki te ora o te keritiano tika. (Pom.1 1842,p.46)

Kahore e penei te Atua ki te keritiano tika no te Hahi Matua Katorika Romana. (Pom.1 1842,p.24)

Ka wakakotahitia ai koutou ki te nuinga o nga keritiano o nga tau katoa, o te wenua katoa!. (Pom.1 1842,p.16)

Kei taua hahi e piri ana te nuinga o nga keritiano no nga tauiwi o te wenua, no nga tau katoa. (Pom.1 1842,p.3)

Kia tika hoki te ripenetatanga e nga keritiano katoa. (Pom.1 1842,p.41)

Koia ra kia kitea te nuinga o nga keritiano e wakakotahitia ana i te wakaponotanga. (Pom.1 1842,p.20)

Ko ia te wakaaro o te nuinga o nga keritiano o te ao i nga ture o te Atua. (Pom.1 1842,p.40)

Ko te Hahi Katorika Romana te nuinga ano o nga keritiano. (Pom.1 1842,p.29)

Ko te Pukapuka tapu e wakaaroa tahitia e te nuinga o nga keritiano e wakakotahitia nei i nga iwi katoa o te ao. (Pom.1 1842,p.30)

Ko te tohu o te ripeka i huaina nei ko te tohu o te Keritiano. (Pom.1 1842,p.54)

Ko te tukunga korero o te nuinga o nga keritiano o te ao. (Pom.1 1842,p.4)

Te wakaponotanga o te nuinga o nga keritiano no te wenua katoa. (Pom.1 1842,p.2)

keti gate (n)

Ko te Riwaiti i roto i o keti; kaua ia e wakarerea e koe. (Pai.15 1840,p.95)

Tutakina ana e ratou nga keti, hua noa e mau. (CM1 1847, p.24)

Haere tonu atu matou, ka puta ki waho o te keti, ehara i te paamu. (MM2 2a:6 1862,p.9)

ketitia to 'gate' (vi)

Ka whakaaetia te kupu kia purutia te whenua, kia manaakitia te Kingi Maori, kia ketitia, kia utua. (MM2 2a:12 1862,p.9)

kihitia to kiss (vt)

Kihitia te Tamaiti kei riri ia, a ka mate atu koutou i te ara. (Pai.9 1840,p.2)

Ka kihitia e ia te Kawenata, hei tohu mona e wehi ana i te Atua. (Martin 1 1845,p.11)

kimatiki schismatic (n)

Tenei te ingoa mo ratou, na ko nga heretiki me nga kimatiki, ara, he hunga turi ratou ki te mana ako a te Hahi, ki tona heparatanga ranei, ki te ako ano a te whakapono ranei. (Pom.3 1860,p.171)

kingitia v.t to be made a king (1)

E kore pea te katoa e pai; ka kino etahi ki a ia kua kingitia nei. (MM2 7:11-12 1860,p.3)

Mehemea ra kua kingitia tetahi i mua i te wa kahore ano te Pakeha i puta mai, penei, kua mohio nga Maori ki te ritenga kingi hei whakakotahi i a ratou. (MM2 7:11-12 1860,p.3)

A i mahara a Hehu, meake ratou haere mai ki te hopu i a ia kia kingitia ai ia, na, haere ana ano hoki ia ki te maunga, ko ia anake. (Pom.6 1879,p.156)

kipitia to give (vi)

E koro, e te Kawana, nau ranei te tikanga ki nga Pakeha o to matou kainga kia kipitia te moni mo a matou kai, na ratou ano ranei?. (MM2 7:18 1860, p.51)

Ko to matou mate tenei; ko a matou kohikohi mo matou Minita, he kore moni; no te mea e kipitia ana te moni e ratou. (MM2 7:18 1860,p.51)

kirikiti cricket (n)

Ka tukua te patai a nga tamariki o Tauranga, ki etahi tamariki Maori i Maketu, kia purei kirikiti ratou. (Wan.1 1:10 1874,p.58)

Kiritimete Christmas (n)

E mahara ana ahau ki te ahiahi ote Kiritimete. (MM2 1:4 1855,p.4)

E mahara ana ahau ki te ahiahi o te Kiritimete kua pahure tata nei. (MM2 1:4 1855,p.3)

Kiti Gittites (n)

Ko nga Kiti, ko nga Ekeroni; me nga Awi. (Maun.16 1845,p.13.3)

kitini kitchen (n)

Tena ano nga timere, nga wini, nga mahi o te kitini, me te tini o nga hanga Pakeha. (MM2 7:3 1860,p.4)

koati goat (adj)

I haereere ratou he mea wakakakahu ki nga hiako hipi, ki nga hiako koati. (Pai.3 1837,p.308)

koati goat (n)

E wehea e ia te tahi i te tahi, me ta te hepara wehewehe i te hipi i te koati. (Syd.4 1833,p.48)

Kahore rawa i ho mai e koe ki hau he kuao koati. (Pai.2 1835,p.45)

E kore hoki e riro nga hara i nga toto o nga puru o nga koati. (Maun.12(vi) 1846,p.6)

E rapu kai ana te koati. (Kareti 4 1847,p.15)

Ko nga poaka, ko nga hipi, ko nga nanenane, koati nei. (MM2 6:7 1859,p.4)

Kohati Kohathites (n)

Ko nga hapu enei o nga Kohati. (Maun.14b 1844,p.146)

kokonaiti coconut (n)

Ka kite au i konei i te Kokonaiti, i te Remana, i te Orani - he rakau tupu noa iho, kaore ona hua. (Govt.16 1852,p.56)

Ko nga kai, he hua rakau, he panana, he orani, he kokonaiti. (MM2 7:1-2 1860,p.9)

komiti committee (adj)

Ka wakatika te Kai Korero mo te Kuini ka ho atu te pukapuka komiti ki a ia. (KNT 1:4 1842,p.16)

Kua oti ano hoki etahi rangi te whakarite e ratou hei ra komiti. (Martin 1 1845,p.7)

komiti committee (n)

He komiti ra ia, kia wakamutua te kai wai piro, rama ranei. (KNT 1:9 1842,p.36)

Kihai hoki matou i mataku ki nga korero teka tini ke, ki nga komiti kia wakapuakina te pono o Hehu Kerito ki a koutou. (Pom.1 1842,p.25)

Ki o ratou komiti nui, ko nga Konihiria to ratou ingoa. (Pom.1 1842,p.30)

Ko ahau ano te Kai Wakamaori o taua komiti. (KNT 1:4 1842,p.16)

Kahore ano i rite tetahi mea, i komititia e tetahi o nga komiti nonohi. (Whiteley 1847,p.34)

Ka kore te rite i te komiti marie. (Whiteley 1847,p.33)

Kihai i rite tetahi mea i nga komiti nonohi. (Whiteley 1847,p.33)

He huihui i nga Komiti i te Manei tuatahi o nga marama katoa. (MM2 3:2 1857,p.17)

Ka mohio ia ki te huarahi i rangatira ai te Kuini - na te komiti, na te moni. (MM2 7:14 1860,p.34)

E whakaae ana ano a hau ki nga ture i tukua mai nei ki tenei motu e te komiti o nga kaumatua Mihinare o Ingarangi. (Hoki 12:8 1862,p.2)

He Komiti rapu tikanga mo Te Wananga. (Wan.1 1:5 1874,p.20)

I whakahaerea e te Komiti tuturu o Te Wananga kia toru Marama ka mutu enei whakaritenga. (Wan.1 1:5 1874,p.18)

komiti to 'committee' (vt/vi)

A roa rawa ka puta te Ariki o aua pononga, ka komiti ki a ratou. (Syd.4 1833,p.48)

Mo reira kua wakaritea te rangatiratanga o te rangi ki te tahi kingi i mea, Kia komiti ki ana pononga. (Syd.4 1833,p.37)

Ka haere ke 'Te Tekau ma rua' ki waho, ka komiti kia rongo ai ratou i te wakaaro o tetahi o tetahi. (KNT 1:4 1842,p.16)

Me komiti marie, me whakarite marie nga whenua katoa, o ia kainga, o ia kainga. (Whiteley 1847,p.32)

Na, me Komiti nui nga Rangatira katoa, koia tenei ka tuhituhia nei. (Whiteley 1847,p.33)

Ka karanga atu a Eruina ki ona tangata katoa, kia haere mai ki te komiti. (Kareti 5 1851,p.10)

Hui-hui ana matou ki Perekama, komiti ai. (MM2 Misc. 1858,p.10)

E tika ana te kupua te Kawana me komiti nga kainga raru raru. (MM2 7:15 1860,p.5)

Ki te kitea he he kei taua mapi whakaatu, na me ata komiti marie. (MM2 7:14 1860,p.58)

Ka tahi ka komiti taua iwi Paniora, ka mea: me patu tenei iwi, kia riro ai tenei motu ki to tatou Kuini ki a Ihapera. (Hoki 3:24 1863,p.1)

E kore enei whenua e hokoa ki te Pakeha, he mea tino Komiti hoki na te iwi. (Wan.1 2:14 1875,p.131)

komititanga committee (n)

Ekore e tika ki tetahi kaainga kua hokoa ki te Pakeha i mua te kaainga kua wakaaetia e te Kai Komiti kaainga. (KNT 1:4 1842, p.16)

E rua komititanga whakaaetanga, etoru rau i hui-hui ai ki te komiti. (MM2 Misc.1858,p.10)

I roto ano i te Komititanga ka hurihurihia nga wharangi o te Ture Taiepa. (MM2 2a:14 1862,p.8)

komititia to discuss (vt/vi)

E kore enei whenua e hokoa ki te Pakeha, he mea tino Komiti hoki na te iwi. (KNT 1:7 1842, p.28)

Ki te mea ratou, 'He take ano', na, ka tonoa te herehere kia komititia e te komiti o te tekau ma rua. (Martin 1 1845, p.10)

He whenua i tangohia, i komititia ranei - i pakangatia ranei. (Whiteley 1847,p.34)

Kahore ano i rite tetahi mea, i komititia e tetahi o nga komiti nonohi. (Whiteley 1847,p.34)

Ka komititia marietia te kino, ka whakawakia marietia, ka whakaritea marietia ranei e te Runanga Rangatira. (Whiteley 1847,p.41)

Ka oti te piihi te whakarite mo te hoko; ka ata komititia. (MM2 7:15 1860,p.5)

Komiti Whakawa jury (n)

Ka taka nga ra e whakaritea mo nga komiti whakawa, ka huihui mai te tekau ma rua ratou ko te kai whakarite whakawa. (Martin 1 1845,p.20)

Ki te whakatika ake tetahi kai whakaatu i te whare o te Komiti Whakawa, na, ka tuhituhia ana kupu e te kai whakarite whakawa kia ata maharatia ai nga kupu e te kai whakarite whakawa ratou ko te tekau ma rua. (Martin 1 1845, p.15)

Me hoki mai koutou ina noho te komiti-whakawa nui. (Martin 1 1845,p.10)

Komiti Whakawa meeting (n)

Ka puritia a Tuhourangi e Ngati rangitihi ki te komiti. (MM2 4:9 1857,p.9)

Ko te tuatahi tenei o nga komiti whakakotahitanga. (MM2 4:9 1857,p.10)

E rua komititanga whakaaetanga, etoru rau i hui-hui ai ki te komiti. (MM2 Misc.1858,p.10)

Ka whakatika a Temuera Amohau, kai-whakaako o Ngati whakaue, ki te whakapuaki i nga take o te komiti. (MM2 7:4 1860,p.5)

He whakapai atu ki a koe, nau i karanga mai i nga tangata kia haere atu ki te komiti mo tenei kino e tu nei ki Taranaki. (MM2 8:1 1861,p.4)

kooti coach (n)

He mea mahi nga Kooti me nga Kareti, ki te tikanga o nga tauira hou, o Tawahi o Merika, a he mea mahi pai te hanga o aua mea. (Wan.1 2:13 1875,p.111)

Mo te Kooti e toru hoiho, e whitu herengi me te hikipene. (Wan.1 2:31 1875,p.411)

kootia to be adjudicated (vt)

E hoa i rongo ko(utou a) wai, kaore i Kootia a Otamakapua. (Wan.1 2:20 1875,p.223)

Kooti Ateha Assessor's Court (n)

Ka meinga hei tika ki ta te Ture ma Te Kawana e whiri whiri etahi Ateha (Kai-whakawa Maori) hei whakatu i etahi Kooti-whakawa, ko te ingoa mo aua Kooti ko 'Te Kooti Ateha'. (MM2 5:21 1858,p.3)

Kooti Huperimi Supreme Court (n)

I kiia kia whakawakia i te aro-aro o te Tiati Tumuaki o te Kooti Huperimi i Poneke. (Wan.1 2:14 1875,p.125)

Kooti Hupirimi Supreme Court (n)

Ko te Apiha nui i muri i a Te Kawana, e tiaki nei e whaka haere nei i nga Ture, ko te Tino Kai-whakarite whakawa Tumuaki, me era atu Kai-whakarite-whakawa o te Kooti Hupirimi. (Auck.6 1858,p.iv)

Kei te whakaaro ma nga Kooti Hupirimi te kupu whakataunga. (Wan.1 1:4 1874,p.15)

Kootimana Scotsman (n)

Ko nga Kotimana e noho ana i Ranana i nui ke ake i o ratou tangata e noho ana i to ratou whenua tupu, i te Pa i Erinipara. (Wan.1 2:19 1875,p.209)

Tena ko au i kiia nei e ia he Kootimana e tango ana i nga moni a Henare Rata raua ko te Kawanatanga hei hoko rama. (Wan.1 3:37 1876,p.387)

Kooti Maori Native Circuit Court (n)

Ekore e meinga hei tika kia karanga tetahi tangata ki tetahi atu Kooti hei whakahe i ta te Kooti Maori. (MM2 5:19 1858,p.5)

kooti meera mail coach (n)

Kaore te Kooti Meera i whiti mai i te awa o Otaki i te nui o te Waipuke, a na tetahi Kooti i Otaki nei e tu ana i mau atu te Meera, me nga pahihi ki Manawatu. (Wan.1 2:35 1875,p.454)

kootiria to be adjudicated? (vi)

I mua atu, kahore ano kia Kootitia nga whenua a tuhia nga Riihi i muri mai ka Kotiria. (Wan.1 1:4 1874,p.15)

kootitia to be adjudicated? (vt)

I mua atu, kahore ano kia Kootitia nga whenua ka tuhia nga Riihi i muri mai ka Kootiria. (Wan.1 1:4 1874,p.15)

Kooti Whakawa Court (n)

Ka meinga hei tika ki ta te Ture ma Te Kawana e whiriwhiri etahi Ateha (Kai-whakawa Maori) hei whakatu i etahi Kooti-whakawa. (MM2 5:21 1858,p.3)

Kooti Whakawa Maori Native Circuit Court (n)

Whakaritenga i nga Kooti Whakawa Maori. (MM2 5:19 1858,p.1)

Kooti Whenua Maori Maori Land Court (n)

E kitea i te nohoanga o te Kooti Whenua Maori ki Nepia nei. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

Korati Korathites (n)

Ko te hapu o nga Korati. (Maun.14b 1844,p.217)

koronatia Fr. couronne (vi)

Ko ia e korona ana i a ratou i te kainga o tona kororia. (Pom.8 1847, p.xxx)

Kua koronatia ki te korona tataramoa. (Pom.3 1860, p.163)

kororiatia to glorify (vi/vt)

Kia kororia ai ki to koutou Matua i te rangi. (Syd.2 1830,p.18)

Mo reira kororiatia te Atua ki to koutou tinana. (Syd.2 1830,p.51)

E ahu mai ana ia i te Matua raua ko te Tamaiti, e karakiatia ana, e kororiatia ana. (Syd.7 1833,p.25)

E wakatokia honorekoretia, e wakaarahia kororiatia ana. (Syd.7 1833,p.53)

Kahore ano hoki te Wairua Tapu, ta te mea ki ano a Ihu i kororiatia. (Syd.4 1833,p.68)

Kia makonei ka kororiatia ai te Tamaiti a te Atua. (Syd.4 1833,p.74)

Kororiatia ia ra pea, mo tana hanganga ai. (Syd.7 1833, p.88)

Kua kororiatia e hau, a e kororiatia ano. (Syd.4 1833, p.77)

koti coat (n)

Na kahore he tuinga o tana koti, he mea watuiho i runga puta noa. (Syd.4 1833,p.88)

Kaua ano hoki e takiruatia te koti. (Pai.2 1835,p.26)

E rua hoki nga Koti i runga i aia. (KNT 1:1 1842,p.4)

I muri iho ka hoko matou i te hate pai, i te tarautete pai i te koti pai. (KNT 1:8 1842,p.33)

Ara, i te pai o tona whare, i te pai o ona kakahu, he hate, he tarautete, he koti, kei nga tane e mau ana. (Bud.1 1847,p.9)

E hanga ana te tamaiti i te koti. (Kareti 4 1847,p.16)

Ko te hate kei raro i te koti. (Kareti 4 1847,p.31)

Ko nga tuakana o Hohepa ka tango i tona koti, a, ka patua he nanenane, tukua ana te koti ki nga toto o te nanenane. (Kareti 6 1852,p.22)

Na, ka hoatu he kakahu pai rawa mona. He koti whaka uruuru te kara. (Kareti 6 1852,p.20)

Kia puritia te paraikete, te hate, te tarautete, te koti, te huka, te tupeka, otira nga mea katoa. (MM2 7:18 1860, p.15)

Kaore matou e pai atu kia riro kau atu to matou koti ki tera tangata, ka waiho kau matou kia ma e ana i te maeke. (MM2 2a:11 1862,p.12)

He Kakahu Tangata, he Kakahu Tamariki, he Koti, he Makitohi, he Horo. (Wan.1 2:14 1875,p.135)

Katahi au ka kite atu e tangohia ana tona koti e te Pakeha hei utu mo ta raua purei. (Wan.1 3:37 1876,p.387)

Koti Goths (n)

I hohoro hoki te hinga o taua kingi i te parekura i nga Koti. (Martin 3 1863,p.26)

Ko te takiwa hoki tenei i huaki ai te ope a nga Koti. (Martin 3 1863,p.32)

Heoi, kua rere mai nga Paihi, nga Koti, nga Arani me etahi atu iwi, he ope nui whakaharahara, kua whakapatari pakanga ki nga ope o Roma. (Pom.9 1894,p.136)

kotirihio Fr. contrition (n)

Inoi koe moku kia tukua mai e te Atua te ngakau ma, te kotirihio, te humirita me nga wiritute katoa. (Pom.8 1847,p.457)

Kotiwera Cotswold (n)

He Rikona, He Reeta, He Kotiwera, He Marino. (Wan.1 2:13 1875,p.118)

kouti court (n)

Hei reira ma te Kouti e whakaputa he Karauna-karati ki te tangata mona te whenua. (Martin 2 1872,p.4)

Ka pena tonu me te mana i hoatu e te Ture nei ki te Kouti. (Martin 2 1872,p.1)

Kouti Whenua Maori Maori Land Court (n)

Ma te Kawana ratou ko tona Runanga e whakatu ki ia takiwa ki ia takiwa he kai-whakawa mo Te Kouti whenua-maori. (Martin 2 1872,p.1)

kowhehiotia Lat. confessio (vt)

Kia kowhehio koe i ou hara, kei pahure te tau i te kowhehiotanga kore. (Pom.8 1847,p.254)

E kore rawa ahau e pai kia hoki ki enei hara meake kowhehiotia e ahau, otira mau e ho mai te keratia, e taku Atua, kia ahei ahau te whakarite i taku hiahia. (Pom.7 1889,p.54)

kowhirimahiotia Fr. confirmation (vi)

E tohu ana ahau i a koe ki te tohu o te ripeka a e kowhirimahio ana ahau i a koe ki te hinu o te oranga. (Pom.8 1847,p.285)

I te whakamarotanga o nga ringaringa o te Pihopa ki runga ki nga tangata e kowhirimahiotia ana. (Pom.6 1879,p.68)

kuaratini quarantine (adj)

Ko te tangata ka haere ki roto ki nga rohe o te wahi kua whakaritea hei Kuaratini-kaipuke, i te mea kei reira tetahi kaipuke e tu ana e whakarite ana i nga tikanga Kuaratini. (Auck.6 1858,p.15)

kuaratini quarantine (n)

Ko te tangata ka ruke, ka uru ranei ki te ruke, ki te hari ranei ki uta i etahi hanga, mea hoko, takai, pukapuka, mea ke atu ranei, i runga i tetahi kaipuke e tu ana i roto i te Kuaratini. (Auck.6 1858,p.15)

kuati quart (n)

4 Kuati...1 Karono. (Purewa 1 1847, p.8)

kuinitia to become the queen's(?) (vi/vt)

Ko taku tohe tenei, aua e whakahokia te ingoa o te Kuini i te whenua nei, ta te mea ko te whenua kua kuinitia, ko nga tangata kua kuinitia. (MM2 7:15 1860,p.16)

Tetahi hoki, whai namatia nga iwi Maori kua kuinitia, kia matau ai nga Pakeha i te haerenga mai ki te hoko i aratou mea. (MM2 7:18 1860,p.18)

Maakati Maachathites (n)

Kei Haraka, kei Pahana katoa ano hoki, tae noa ki te rohe ki nga Kehuri, ki nga Maakati. (Maun.16 1845,p.12.5)

maakatia to mark (vt)

Ko te peke katau i maakatia ki te reta H, ko te kuha katai i hoki, te tiketike 14 ringa. (Wan.1 2:13 1875,p.119)

maati match (adj)

Kei te ahi maati te rite ana mura ki reira ano, a, mate noa iho. (MM2 7:20 1860,p.10)

maati match (n)

E toru rau e rima te kau maero te roa o te mea e mahia nei hei maati. (Wan.1 3:32 1876,p.341)

makatia to mark (vt)

Ka haere whaka te hauauru a tae noa ki Kotekani, ki te Puriri i makatia, ka haere atu i reira te raina ruri a Te Karaka. (MM2 6:6 1859,p.4)

Ki taku whakaaro kia makatia te whenua. (MM2 7:14 1860,p.38)

maketetia to market (vt)

Ki te pai nga tangata nona taua whenua ki te makete hei runga ano i nga tikanga mo te makete kua whakatakotoria nei i tenei Ture, ka pai. (MM2 4:10 1857,p.4)

Hei reira ka whakahau ai kia ruritia e te tino kai-ruri, kia pai ai te wehewehenga mo te wa e maketetia ai. (Martin 2 1872,p.5)

Koia tenei £750 mo te tau, te retinga o taua whenua i nanoa nei. I maketetia a hokona ana mo aua moni. (Wan.1 1:10 1874,p.58)

marenatia to marry (vi/vt)

I te oranga o tona tane, e meinga ia he wahine puremu ki te marenatia ia ki te tangata ke. (Syd.4 1833,p.140)

Kia tino mahara ko rua, ko te hunga e kore e marenatia tikatia ki nga tikanga o ta te Atua kupu, e kore e marenatia e te Atua, e hara hoki to ratou marena i te mea tika. (Syd.7 1833,p.46)

Me he mea ko te tahi o ko rua e kite ana e kore e tika kia marenatia ko rua, hei aianei ano ka waki ai. (Syd.7 1833,p.46)

Ko te Hakerameta e hoatu ana ki te tangata me te wahine, e pai nei kia marenatia, i nga keratia kia wakatapua to raua ora tahi. (Pom.1 1842,p.44)

A, marenatia ana ki a ratou. (CM1 1847,p.20)

E kore e whakaritea marietia, kia marenatia taputia ki te tahi hoa mona. (Whiteley 1847,p.5)

I marenatia nga tamariki tokorua ki nga wahine tokorua o Moapa. (CM1 1847,p.25)

Kaua hoki e marenatia ki a ratou. (CM1 1847,p.17)

Kia kaua ano hoki ratou e marenatia ki a ratou. (CM1 1847,p.13)

Kia marenatia tikatia, kia pai hoki he whare mo raua. (Whiteley 1847,p.31)

Na ka marenatia ratou ki nga tamahine a Kaina. (CM1 1847,p.5)

Ka marenatia ki te tamahine a tetahi kingi i tawahi e noho ana, i Uropi. (Kareti 5 1851,p.7)

Na, muri iho ka marenatia ratou ki nga tamahine a Keina. (Kareti 6 1852,p.9)

Nawai a, ka marenatia e tahi o matou, tokowha. (Kareti 7 1852,p.21)

Ko nga wahine kihai i marenatia e kore e tino nui i a matou. (MM2 7:14 1860,p.19)

Kei te mea kua marenatia tikatia, kaua te utu e neke iho i te Toru tekau Pauna. (Govt.1 1861,p.4)

He kotiro rangatira, he mea i ata whakaakona, kua marenatia ano hoki. (Martin 3 1863,p.18)

maretire (as a martyr?) (adj)

I mate maretire ki hea a hato Petero raua ko hato Pauro?. (Pom.8 1847,p.374)

maretire martyr (n)

E te rangatira o nga Maretire, Inoi mo matou. (Pom.1 1842,p.52)

Ka tini mano nga Keritiano i noho pakeke ki te whakaaro mo te karakia a whakamatea rawatia ana, to ratou ingoa nui ko nga Maretire. (Pom.8 1847,p.217)

He tokomaha rawa o nga Maretire i kaha, i maia, i pai kia whakaheke to ratou toto hei tohu hoki o te pono o te Wangeriona. (Pom.3 1860,p.170)

mati mat (n)

mati much (n)

Ka mea mai ki a koe, 'E pai ana koe ki tera mea,' ka ki atu te pakeha ki a ia, 'Kahore, tu mati te utu'. (KNT 3:11 1844,p.58)

Matianita Midianites (n)

Kua whakatoia nga Hiperu e nga Matianita, a inoi ana ratou ki te Atua. (Pom.3 1860, p.71)

matinikera martingale (n)

He Paraire, He Matinikera, He Koropa, He Wepu, He Pa, He Kahu Hoiho. (Wan.1 3:37 1876,p.388)

matira martyr (n)

E pai ana tona matenga, e haere ana i te ara o nga matira. (Martin 3 1863,p.74)

Ka whakaritea etahi ra hei ra maharatanga ki aua Matira. A ko aua ra i huaina ko nga ra whanautanga o nga Matira. (Martin 3 1863,p.45)

Ko te whakanuinga i nga Matira, ara, i nga tangata i patua ra mo te whakapono. (Martin 3 1863, p.45)

matira mustard (poultice) (n)

Ka hoatu he matira ki nga tupehau o ana waewae. (MM2 1:4 1855,p.7)

mehatia to be measured (vi)

E kore hoki e ho atu mehatia e te Atua te Wairua, ki a ia. (Syd.2 1830,p.37)

mehuatia to be measured (vi/vt)

A ki te mehua e mehua ai koutou, ka mehuatia ai ano te mea ma koutou. (Syd.2 1830,p.21)

Ko taua mehua hoki e mehua ai koutou e mehuatia ai ano mo koutou. (Pai.2 1835,p.18)

Ko te mehua e mehuatia ai e koutou ki te tangata, ka mehuatia e te Atua ki a koutou. (Whiteley 1847,p.18)

meneti mint (n)

E te hunga ngutu kau, e ho atu ana hoki e koutou te wahi tuangahuru o te meneti, o te anihi, o te kumine. (Syd.4 1833,p.44)

meneti minute (n)

Ko te tino panga no te 9 o nga haora, 11 meneti, kahore o muri i rite ki tenei. (MM2 1:3 1855, p.34)

Ka mea atu a hau ka waiho e a hau e rima meneti hei rapuna whakaaro mou. (Hoki 6:15 1862,p.1)

Kotahi tamaiti e whanau mai i roto i nga meneti e rima o nga haora katoa o te ra. (Wan.1 2:19 1875,p.209)

meratia te be mailed (vt)

Ko te tangata ka pupuri he i te pukapuka-niupepa kua meratia. (Auck.6 1858,p.26)

Meritireniana Mediterranean (adj)

Ko te ingoa o taua moana ko te moana Meritireniana. (MM2 1:4 1855,p.12)

metiha ? (n)

He aha te metiha? Ko te whakapuaki take kore i nga he, me nga hara ngaro o te whakaritenga. (Pom.8 1847,p.250)

Ko te whakapae teka ki te whakawakanga, ko te korero teka, ko te karamini, ko te metiha, ko te whakawa take kore. (Pom.8 1847,p.249)

Metiha. He korerotanga noatanga o nga he a etahi tangata. (Pom.5 1893,p.211)

metitahio meditation (n)

I mua i te metitahio, e pai ana kia korerotia te inoinga 'haere mai, e te Wairua tapu'. (Pom.8 1847,p.xxviii)

Ka mutu te Ako o te Katikihama, te Metitahio ranei, me waiata tetahi Himene. (Pom.7 1889,p.8)

Metitahio. He Whakaaro tapu, he inoinga puku. (Pom.5 1893,p.211)

metitahio to meditate (vt)

Ka mutu te inoinga o te ata, he mea pai kia metitahio nga tangata ki te tahi o nga kupu, o nga akoranga ranei o te karakia. (Pom.8 1847,p.xxviii)

Metoriti Methodist (adj)

Weteriana Metoriti Hohaiati. (Mang.2 1836,title page)

mihaneretia to be evangelised (vi)

Ki te hunga wakapono katoa o ia wahi o ia wahi o te ao Maori nei kua mihaneretia. (Col.5 1850,title page)

Ko nga inoinga, ko nga wakawetainga, ko nga wakapainga no nga wenua katoa kua Mihaneretia. (Col.5 1850,title page)

mihitimina misdemeanor (n)

Ko te tangata ka aro ki te mea i tetahi Hara Mihitimina, i tetahi Hara-Wheroni ranei. (Auck.6 1858,p.5)

mineti minute (n)

Hoki ana nga hoia mataara, a, erima ano mineti, ka rere haere mai te tini o te hoia. (MM2 1:1 1855,p.2)

minitatia to become a minister (vi)

Tenei hoki etahi o matou kua minitatia, ko etahi kua kai-whakawatia. (MM2 7:18 1860,p.46)

Tokorua nga Mema kua Minitatia. (Wan.1 1:4 1874,p.14)

minitatia to minister (vi)

Kei reira ano hoki nga hakarameta e minitatia tikatia ana. (Wes.2 1847,p.9)

Me te Tama hoki a te tangata kihai haere mai kia minitatia he mea mana, oti kia minita ia, a, kia ho atu tona oranga hei utu mo te tokomaha. (Wes.2 1847,p.12)

miniti mint (n)

E ho atu ana hoki e koutou te wahi tuangahuru o te miniti, o te anihi, o te kumine, a kapea ana nga mea nunui o te ture. (Pai.3 1837,p.36)

miniti minute (n)

60 Miniti...1 Haora. (Purewa 1 1847, p.8)

Kihai i maha nga miniti ka pakaru katoa. (MM2 4:8 1857,p.6)

Minorati Minorite (n)

Ko nga Rikona, ko nga Hupirikona, ko nga Minorati, ko nga Tohurati. (Pom.5 1893,p.165)

He turanga ano i raro iho o nga Hupirikona, ko nga Minorati. (Pom.9 1894,p.46)

Mirianaiti Midianites (n)

A, ra reira mai ana nga Mirianaiti he tangata hoko. (Mang.1 1840,p.30)

miritia militia (n)

E rongo ana matou kua rapurapu te whakaaro o nga hoa tangata maori ki te whakahoiatanga o te pakeha i Akarana nei,ara, ki te whakaturanga o te Miritia, ki to te pakeha reo. (MM2 3:3 1857,p.4)

No matou, 4 i mate rawa: 2 no nga Miritia, he tama na Te Paraone, Minita, tetahi, he tama na Wiremu Etekama te tokorua; 2 hoki nga hoia. (MM2 7:18a 1860,p.4)

mitinare missionary (n)

E noho ana te Mitinare ki taua kainga ki te Papanui. (MM2 1:8 1855,p.3)

mitinare-kore missionary-less (adj)

Kotahi tino tau i noho Mitinare-kore ai Ngatiporou. (MM2 1:8 1855,p.3)

moketetia to be mortgaged (vt)

Kaore e taea e ia te wehewehe nga whenua kua hokona, kua moketetia ranei tetahi waahi, me nga whenua Reti i runga i te rarangi 15 o te Ture Whenua Maori 1865. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

momeneti moment (n)

Kihai i maumauria e ia, nga momeneti katoa he mahi ano tana, kihai ia i pai kia pahure nga mineti i runga i te mahi kore. (MM2 2:8 1856,p.6)

E taea e au te pu ra i nga momeneti katoa. (MM2 2a:13 1862,p.10)

momeniti moment (n)

E poto ana te haringa o te kino, a, ko te haringa a te angata tinihanga mo te momeniti anake. (Wes.10 1843,p.22)

I haere tonu ai koe ki aia i nga ata, whakamatautau i aia i nga momeniti katoa?. (Wes.10 1843,p.8)

moni reti rental money (n)

A ko aua moni Reti me aua moni utu o te mahinga o taua whenua, me wehewehe aua moni, ma te tangata nana nei i toni tenei Whakawa. (Wan.1 2:14 1875,p.128)

moni utu reti rental money (n)

He rite tonu no te homai a te kai utu Reti i nga moni utu Reti ki nga tangata o roto i te Karaati ranei te paanga o te tangata ki taua whenua Reti Karaatitia ra. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

Morahati Morasthite (n)

Te kupu a Ihowa i puta mai ki a Mika Morahati i nga ra o enei kingi o Hura. (Kareti 12 1856,p.524)

motetia Lat. modestia (n)

Ko te Motetia, ko te te hiahia ki te whakarere i nga huihuinga turituri, ko te pehanga o nga hiahia kino o te ngakau me te kikokiko. (Pom.8 1847,p.266)

Motetia. Ko te tupato ki nga meatanga katoa o te tinana. (Pom.5 1893,p.211)

motini motion (n)

Ka whakahaerea a au te Motini e mau nei i toku ingoa, a he maha nga pitihana kua tukua mai ki tenei whare e tenei iwi e te Arawa. (Wan.1 1:10 1874,p.54)

naiti nut (n)

Kawea atu hoki tetahi hakari ki raro ki taua tangata, te tahi wahi pami, me te tahi wahi honi, e tahi paihe, me te tahi maira, e tahi naiti, me e tahi aramona. (CMS 2 1845,p.103)

He mea ririki ano hoki te naiti, me wahi te peha o waho ka kai ai i te nganga i roto. (Kareti 9 1849,p.5)

namatia to number (vi)

Nei nga korero mo nga nama, i nama ai nga Kingitanga o te ao nei. (MM2 7:18 1860,p.18)

neratia to nail (vt)

Me te mahara ki nga kupu i korerotia e Rawiti te poropiti: 'Kua neratia ratou i aku ringaringa me aku waewae; kua tatau i aku iwi katoa'. (Pom.6 1879, p.93)

Ngati Ringi/Ngatiringi "Ring" (n)

A e rua pea tekau ma rima, e toru ranei tekau o nga tangata e kiia nei e au ko Ngatiringi ratou. (Wan.1 2:27 1875,p.337)

A na Ngati 'Ringi' anake aua mahi i mahi, a na taua hunga hoki i too haere aua tikanga ki te otinga. (Wan.1 2:27 1875,p.337)

noho a-komiti discussion/consultation (vt)

Ka timataia te komiti, arahina mai ana ki a ia he tangata, te kau nga mano taranata o tana rangatira kei a ia. (Syd.4 1833,p.37)

noho a-komiti jury (vt)

Ka mea te tino kai whakarite whakawa kia tukua a Whakana, kia puritia hoki a Putu kia kawea mai hoki apopo ina noho te komiti. (Martin 1 1845,p.16)

Ki te mea ratou, 'He take ano', na, ka tonoa te herehere kia komititia e te komiti te tekau ma rua. (Martin 1 1845, p.10)

Me pupuru raua, kia whakawakia ina noho te komiti nui. (Martin 1 1845,p.9)

noho a-komiti to sit in committee (vt)

Noho a-komiti ana te Runanga me te Ture Taiepa. (MM2 2a:14 1862,p.8)

noti note (n)

Ko te ritenga o taua Noti, kei te mea e tuhia ana ki roto; he Kotahi Pauna, £1. (Auck.6 1858,p.51)

noti peke bank note (n)

Ko te tangata ka hoko i etahi mea hei hanga, hei mahi-poahere, i nga Noti Peke. (Auck.6 1858,p.14)

oati oath (n)

A ka wakateka ano ia me te oati ano, E kore hau e mohio ki ia tangata. (Syd.4 1833,p.52)

Ka pouri te kingi, ahakoa ra mo nga oati, mo ratou hoki i noho tahi na ia, ka mea, Kia hoatu. (Syd.4 1833,p.31)

Ki te tikanga o te oati i oati ai ia ki a Aperahama. (Syd.7 1833,p.7)

Ki te tikanga o te oati i oati ai ia ki a Aperahama to tatou matua. (Pai.2 1835,p.6)

Ka oati hoki i nga oati. (Pai.12 1840,p.30)

He kupu nui whakaharahara te oati. (Martin 1 1845, p.11)

Ka whakatika ake a Rawiri Kupa, a ka oati i te oati i oati ai a Rawiri Natana. (Martin 1 1845,p.12)

Ka whakariharihangia ai e ratou te tangata oati teka, i karangatia ai te Atua hei whakaae ki te teka. (Wes.1 1846, p.3)

Kia pono te oati, aua e whakaoati ki Te Atua anake, engari ki Te Kuini. (MM2 7:11-12 1860,p.14)

Na, kia rongo mai koe ki taku oati tika; kia tika to oati. (MM2 7:17 1860,p.14)

Waiho ko tenei, hei oati ma tenei runanga - 'Kia pono, kia u, ake, ake, ake'. (MM2 8:2 1861,p.16)

I oati korua ko Kawiti: ko ta korua oati tenei, kia ora te tangata. (MM2 2a:2 1862,p.12)

Ko te oati e kiia nei e Pirini, ehara i te tino oati. (Martin 3 1863,p.8)

Na te tino kaiwhakawa i karakia nga Oati. (Wan.1 1:10 1874,p.56)

oati oats (n)

Tona tikanga to te noho pai, he mahi witi, he mahi oati, he mahi kaanga, he mahi riwai, he mahi paukena, he mahi i nga kai mo te tinana. (MM2 8:23 1861,p.19)

oati to swear (an oath) (vi/vt)

Kaua ano hoki koe e oati ki tou matenga. (Syd.2 1830, p.17)

Kaua ra e oati teka koe. (Syd.2 1830,p.16)

Kaua rawa e oati, kaua e oati ki te rangi mo te mea ko ta te Atua torona ia. (Syd.2 1830,p.17)

Ki te tikanga o te oati i oati ai ia ki a Aperahama. (Syd.7 1833,p.7)

Ko te tangata e oati ana ki te temepara he oati noa ano. (Syd.4 1833,p.44)

No reira hoki i mea ai ki a ia, oati rawa kia ho atu tona mea e inoi ai ia. (Syd.4 1833,p.31)

Ki te tikanga o te oati i oati ai ia ki a Aperahama to tatou matua. (Pai.2 1835,p.6)

Ka oati hoki i nga oati. (Pai.12 1840,p.30)

Hei tohu mona e wehi ana i te Atua, i tana riri hoki ki te oati teka ia. (Martin 1 1845,p.11)

Ka whakatika ake a Rawiri Kupa, a ka oati i te oati i oati ai a Rawiri Natana. (Martin 1 1845,p.12)

Ekore rawa e oati noa. (Wes.1 1846,p.4)

E kore ratou e kite i te whenua i oati ai ahau ki o ratou matua. (CM1 1847,p.15)

E mea ana matou kia oati pono a matou kupu. (MM2 7:18 1860,p.10)

Kei runga rawa Te Atua, engari ko Te Kuini kei te ao nei, koia hoki me oati ki a Te Kuini. (MM2 7:11-12 1860, p.14)

I oati korua ko Kawiti: ko ta korua oati tenei, kia ora te tangata. (MM2 2a:2 1862,p.12)

Ka tohe ano te Kawana kia oati ia ki te ingoa o te Atua o Hiha. (Martin 3 1863,p.14)

oatitanga oath (n)

Ka tae tata atu ano a hau ki a koutou ki te wakawa: a hei kai wakapono hohoro a hau ki nga tangata makutu, ki nga tangata puremu, ki nga kai oati teka. (Pai.14a 1840,p.72)

Kia mahara ki o pononga, ki a Aperahama, ki a Ihaka, ki a Iharaira, ki tau oatitanga hoki i a koe ki a ratou. (Maun.14 1844,p.32)

E mau i raro iho nei nga korero o to matou oatitanga, o te runanga o Huiterangiora raua ko te pono. (MM2 6:18 1859,p.4)

Heoi piri ana a te Arawa ki te Kawanatanga, tana Oatitanga mo tana rohe. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

oatitia to swear (an oath) (vi)

Kia wiwi ai koe ki te pai, kia tae atu ai koe, kia noho ai ki te wenua pai i oatitia atu e Ihowa ki o matua. (Pai.14a 1840,p.73)

Kei oatitia tekatia hoki toku ingoa, kaua ano hoki e whaka noatia te ingoa o tou Atua. (Maun.14a 1844,p.107)

Na, tena, oatitia mai te Atua ki a au i konei kia kaua ai koe e teka ki a au, ki aku tamariki hoki, me taku uri. (CMS 2 1845,p.42)

I oatitia ahau ki te aroaro o nga Kawana. (MM2 7:13 1860,p.15)

Ko nga tangata i oatitia hei titiro mo nga korero o te whakawakanga. (Misc.6 1862,p.2)

Muri iho, ka arumia atu e Kawiti ki Akarana, ka oatitia a korua kupu: tau kupu oati rawa ki a Kawiti: ta Kawiti, oati rawa ki a koe. (MM2 2a:2 1862,p.13)

ohitia host (n)

Kia tika marie te matenga, kia titiro aroha ki te ohitia, koia pu ia ko Hehu Kerito. (Pom.8 1847,p.302)

Ko te hapainga o te Ohitia me te Karihe. (Pom.7 1889,p.23)

Ohitia. Taro tapu. (Pom.5 1893,p.211)

ooti oats (n)

Ko nga kai enei e meinga nei, - he ooti, he kaanga, he paare. (MM2 4:1 1857,p.7)

Oretinahia Ordination (n)

Ko te Eketema Ukehio, ko te Oretinahia, ko te Marenatanga. (Pom.6 1879,p.14)

Oretinahio Ordination (n)

He aha te Hakerameta o te Oretinahio?. (Pom.1 1842, p.44)

Ko te Iriiringa, ko te Kowiremahio, ko te Eukaritia, ko te ripene-tatanga, ko te Eketema Ukehio, ko te Oretinahio, ko te marenatanga. (Pom.1 1842,p.43)

Ma te Oretinahio e tukua ana te kaha me te keratia kia whakaritea paitia nga mahi tapu o te Hahi. (Pom.8 1847, p.xiii)

oretinahiotia to be ordained (vt)

Mo te inoi ki te Atua kia pai nga minita o tona Hahi e oretinahiotia ana i aua taima. (Pom.8 1847,p.256)

oritiri ostrich (n)

He Oritiri te ingoa o taua manu. Ko te manu i rite ki tenei, he Moa. (MM2 1:2 1855,p.22)

He oritiri te ingoa o taua manu. Ko te manu i rite ki tenei, he Moa. (Kareti 10 1856,p.6)

oti oats (n)

Oti, tuatahi...0 9 0 te puhera. (MM2 1:1 1855,p.12)

Hei mahinga mo te witi, mo te riwai, mo te oti, mo te koroa, mo te karaihe, mo te paare hoki, hei hoko ki te Pakeha. (MM2 4:3 1857,p.3)

I to ratou whakatete kia nui he mahinga kai mo tenei tau, kumara, taro, taewa, witi, oti, kaanga, paare, me nga tini kai a te tangata. (Wan.1 1:5 1874,p.18)

otitanga oath (n)

Ko toku whenua ka hoatu pai e au ki te Kuini, a tae atu ana taku otitanga ki te Atua. (MM2 7:18 1860,p.47)

paamutia to farm (vt)

Ka paamutia tana whenua. (Whiteley 1847,p.32)

paiheneti percent (n)

Ka utua nga tikiti a te taenga mai o te 'Atareihana' Nupepa otira ka tangohia te 5 paiheneti hei utu i te whaka-haerenga o taua mahi. (Wan.1 2:13 1875,p.110)

painiti pint (n)

2 Painiti...1 Kuati. (Purewa 1 1847, p.8)

pákati waistcoat(?) (n)

Papitiha Baptist (n)

Ko te hahi o Ingarani, o te Weteriana, o nga Papitiha, o nga Karawini, o Ruta, o Morewia, me te tini noa atu e kore e taea te whakataki. (Wes.2 1847,p.10)

papitiho baptism (n)

Papitiho. E iriiri ana ahau. (Pom.5 1893,p.212)

papitiho to baptise (vt)

E papitiho ana ahau i a koe ki te ingoa o te Matua, me te Tamaiti, me te Wairua tapu. (Pom. 8 1847,p.xi)

parahetia to brush (vt)

Ko tona matenga i tupu takitahi, i parahetia whakararo. (MM2 2:11 1856,p.8)

paraipanatia to 'fry-pan' (vt)

A ki te mea he whakahere totokore to whakahere, he mea i paraipanatia, me hanga taua mea ki te paraoa, ki te hinu. (Maun.14a 1844,p.61)

parairetia to bridle (vt)

Ko te tangata mahi he, e whiua ana, ko te tangata whakaaro kino, e parairetia ana, e mataku ana ki te mahi he, he mea kei pa te whiu ki a ia ki te pokanoa ia. (MM2 4:9 1857,p.7)

Ki te mea he ahua karakia to tetahi i roto i a koutou, a kahore e parairetia e ia tona arero, he tinihanga hoki nona ki tona ngakau, he maumau karakia tana. (Pom.6 1879,p.184)

parairitia to bridle (vt)

Na, ki te mea ekore tetahi e hinga i te kupu, e tika ana tenei tangata, a e kaha ana ia ki te parairi i te tinana katoa. (Pai.3 1837,p.312)

paraiti pyrite (n)

Ko te mea ia, kei te kapa paraiti te nui e kitea nei; ko nga whakauru o tera, he whanariki, he rino. (MM2 2a:13 1862,p.22)

paranatia frontier (n)

Ko te ingoa o te whenua ra, ko 'Te Paranatia', - ara, ko te Rohe; ko te whenua whawhai nei tera. (MM2 3:2 1857,p.13)

paranitia to brand (vi)

Ko taku ingoa ko Hukiki: ko te parani mo taku kau he HU pea. Ko te whenua kahore ano i paranitia. (MM2 7:14 1860,p.38)

pararutiki paralysis (n)

A kawea katoatia ana e ratou ki a ia...e ngaua ana e te tini o te mate, me te mamae, me ratou e reweratia ana, me ratou e haurangitia ana me ratou e mate ana i te pararutiki. (Syd.2 1830,p.14)

Ko taku pononga kei te ware e takoto ana i te pararutiki. (Syd.2 1830,p.23)

E waru ana tau i takoto ai ki te moenga, i mate i te pararutiki. (Syd.4 1833,p.105)

pararutiki paralytic (n)

Ka mea ki te pararutiki, e tama, kia maia, ka oti au hara te wakakahore. (Syd.2 1830,p.26)

Na, e kauhoa ana nga tangata i te tahi tangata i ringa i te moenga, he pararutiki. (Pai.2 1835,p.15)

pararutikitia to be paralysed (vi)

I puta mai hoki nga wairua kino, e karanga ana ki te reo nui i roto i te tini e reweratia ana, a he tokomaha i pararutikitia, i kopatia, i waka orangia. (Syd.4 1833,p.102)

paratiho paradise (n)

I whakanohoia raua ki te kari pai rawa, ko te Paratiho te ingoa. (Pom.8 1847,p.ii)

E kai korua i nga hua o nga rakau katoa o te Paratiho. (Pom.3 1860,p.3)

Ko te whakanohoanga o te tangata i te Paratiho whenua. (Pom.3 1860,p.3)

Paratiho. Ko te Kari o Erena. - Ko te Remepi. - Ko te Rangi. (Pom.5 1893,p.212)

Paratitona Protestant (n)

Me waiho nga matua, me nga tangata haere teretere kia whakapono ki ara mea, ko nga Paratitona ia me ara atu me waiho kia whakateka ana. (MM2 1:7 1855,p.28)

parautia to plough (vt)

I parautia toku tuara e nga kai parau: heoi te roroa o nga parautanga. (Pai.9 1840, p.111)

Parautia ana hoki nga whenua - kua tu hoki nga Mira. (Wton.3 1853,p.15)

E tata ana te wa e parautia ai te whenua. (MM2 6:5 1859, p.1)

pareti plate (n)

I wharikitia hoki e taua wahine, he pareti, he maripi, he paoka, ki te aroaro o Te Pokiha ma. (MM2 2a:11 1862,p.4)

Pareti Pharzites (n)

Na Parete, ko te hapu o nga Pareti. (Maun.14b 1844,p.214)

parotiri fallow deer (n)

Ko te hata, me te anateropi, me te parotiri, me te nanenane pawara, me te pikareka, me te kau pawara, me te temera. (Pai.15 1840,p.93)

pati bath (n)

Kia ko tahi te mehua mo te epa, mo te pati, to te pati kia rite ki te whaka-tekau o nga wahi o te homa. (Kareti 12 1856,p.436)

Kia tika a koutou pauna, kia tika te epa, kia tika te pati. (Kareti 12 1856,p.436)

pati perch (n)

patiki paddock (n)

He nui te kai ki aua patiki i tenei tau. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

He patiki pai nga nohoanga mo nga hoiho kawe mai. (Wan.1 2:19 1875,p.203)

patua-a-wititia to be threshed (vt)

Mo Kireara i patua-a-wititia nei e ratou ki nga patu rino. (Kareti 12 1856,p.504)

patu witi thresher (n)

Na te kore witi a tatou, na te pupuri ano ranei a nga kai whakatupu witi o Nui Tirani, kahore hoki he witi ma nga kai huri. (MM2 4:14 1857, end-paper)

paunatia to (im)pound (vi/vt)

Ko nga kau a Rahipono e haere ana i o matou whenua i Waipaoa, ki te mea e tikina mai eia, ka Paunatia e matou a te 30 o te marama nei. (Wan.1 2:25 1875,p.308)

Kua paunatia i Panitana. (Wan.1 2:13 1875,p.119)

Kua paunatia i Taratera. (Wan.1 2:13 1875,p.119)

paunatia to weigh (vi/vt)

A paunatia ana e Aperahama mo Eperona te hiriwa i korerotia e ia i te rongonga o nga tamariki o Heta. (Pai.20 1838,p.3)

Kua paunatia koe ki roto ki nga pauna, a kihai rite. (Pai. 12 1840,p.21)

Ka karangatia mo te poaka he pene-he-pene, ka paunatia ka rite te taumaha ko tona utu. (MM2 7:15 1860,p.50)

No ta matou tohenga atu kia paunatia te whenua, kahore nga kai hoko whenua e pai. (MM2 7:18 1860,p.32)

peeti bed (n)

He tangata ano, he mea whangia ki te waipiro, he tangata ano i a ia e takoto mate ana, i runga i te peeti he nui tona mate. (Wan.1 1:4 1874,p.15)

peneti bayonet (n)

E rua nga tangata ki te pupuri i a hau, kotahi ki taku aroaro, he pu, me te peneti, i mau ki ona ringa. (KNT 3:6 1844,p.28)

Penetihio Benediction (n)

Hei aha koia nga penetihio, nga raiti, nga kakahu me te tini o nga ritenga o te Miha?. (Pom.8 1847,p.295)

I te Penetihio o te Pirihi. (Pom.7 1889,p.27)

Ko te Penetihio o te Hakarameta Tapu Rawa. (Pom.7 1889,p.122)

Penetihio. Whakapainga o te Hato Hakarameta. (Pom.5 1893,p.212)

perehitia to print (vi/vt)

Ki te kawea ki te perehitia enei kupu me homai tetahi ki a matou. (MM2 1:9 1855,p.13)

Ko nga taonga tenei ka tukua atu nei kia perehitia. (MM2 6:13 1859,p.5)

E pai Kawana ki aku kupu, perehitia kia kitea e nga iwi. (MM2 7:14 1860,p.11)

Ka piri i konei te whakahoa o Potatau raua ko te Kawana. Ka whakarite i a raua tikanga kia rite tonu. Ka perehitia e te whakapono. (MM2 7:15 1860,p.63)

Ki Akarana, kia perehitia, kia puta mai he ture ki o matou takiwa. (MM2 2a:13 1862,p.12)

Me tuku atu taku maharatanga, kia perehitia. (Hoki 6:15 1862,p.1)

E tono ana ahau kia aroha koe ki te tuku atu kia Perehitia. (Wan.1 1:4 1874,p.12)

perekitina brigantine (n)

Me te perekitina, Te Perei, 107 tana, Takena te Kapene. (MM2 4:3 1857,p.7)

perekitini brigantine (n)

Te perekitini Herena, 156 tana, ko Karaka te Kapene. (MM2 4:3 1857,p.7)

perepoti ferryboat (n)

Mo nga arawhata nga perepoti me era tau mea a te iwi katoa i roto i nga rohe o aua whenua mo te kohikohinga moni ranei mo nga huarahi arawhata perepoti nga ara nui tino ara ranei. (Govt.17 1862,p.11)

pereti bridge (n)

Ka kohikohia e toku iwi e Ngatiraukawa nga moni mo nga pereti mo nga whare karakia. (MM2 7:15 1860,p.40)

Ko enei moni e riro ana i te Kawana tanga e utua ana ki nga kai hanga i nga pereti, ki nga kai mahi i nga rori. (MM2 7:15 1860,p.2)

Ka taiepatia e nga Maori te whenua, e tata ana, a tae noa ki te Pereti i Orua. (Wan.1 2:22 1875,p.256)

pereti plate (n)

E horoia ana hoki e koutou a waho o te kapa, o te pereti. (Syd.4 1833,p.45)

Moenga, Tepera, Nohoanga, te Pereti, Maripi, Pauka, Pune. (Bud.1 1847,p.10)

He mea tahu ki te pereti rino kia kaka rawa, ka whakapiri mai ai ki te kiri o te tangata. (Martin 3 1863,p.17)

Pereti Pelethites (n)

Ka haere ki raro a Haroko, a Natana, a Penaia, me nga Kereti me nga Pereti. (Pom.6 1879, p.398)

perikitina brigantine (n)

Ko te Paritori, he perikitina, 151 tana, Kapene Makarini. (MM2 4:5 1857,p.7)

Periti Perizzites (n)

Me nga Hiti, me nga Periti, me nga Repaimi. (CMS 2 1845,p.29)

Peritihi British (adj)

Te Peritihi me te Poreni Paipera Hohaieti. (Lond.1 1842,title page)

Petetiuka Pentateuch (n)

Ko enei pukapuka - ara ko te Petetiuka e kiia ana e Mohi he mea ako ki a ia e te Atua hei ture mo te tangata. (MM2 1:9 1855,p.4)

peti bed (n)

E ngari nga kakahu moenga, me nga peti i ora, me etahi o nga kakahu tamariki, ko nga pukapuka i wakamaoritia kihai ora, kihai aha. (KNT 2:8 1843,p.34)

peti to bet (vi)

Kaua tatou e peti. Kauaka tatou e haurangi i te waipiro. (MM2 2a:6 1862,p.13)

pêti bed (n)

Ka whakatakotoria tirahatia ki te pêti rino, herea mai ona ringaringa me ona waewae ki te taura, he mea poraka nei. (Pom.9 1894,p.139)

Petikoha Pentecost (n)

A ka tino taka mai te ra o Petikoha, e noho tahi ana ratou, me te wakaro tahi. (Syd.4 1833, p.92)

Ko te Ratapu i tukua mai ai te Wairua Tapu, ara, ko to te Petikoha. (Pai.18 1840,p.7)

Ka pena ia me te mano i te ra o Petikoha. (Wes.2 1847, p.24)

Pera hoki me nga tangata whakapono i te ra o Petikoha. (Wes.2 1847,p.20)

pihetiri Fr. bissextile (adj)

Ko te tohu * tenei mo nga tau pihetiri. (Pom.8 1847,p.4a)

Pepuere, 28 o nga ra (29 i nga tau pihetiri). (Pom.6 1879,p.5)

pihitia to 'piece' (vt)

Ka rite ki aku whakaaro me pihi, kia whai eka mo te tangata kotahi. (MM2 7:1-2 1860, p.3)

Ki te pihitia te whenua e ora ranei te tangata?. (MM2 7:14 1860,p.33)

Ko nga whenua i pihitia e koe ki nga tangata Maori, ko nga ingoa e mau i taua pukapuka. (MM2 7:18 1860,p.53)

piihitia to divide/separate (vt)

Koia matou i whakaaro ai, kia piihitia o matou whenua e maumauria ana ki e takoto kau noa iho. (MM2 4:8 1857,p.2)

Ko te rohe kotahi tenei o te piihi nui ka hono nei, ki Nukutawhiti, o te whenua kotahi, no roto tenei e piihitia ana. (Wan.1 2:14 1875,p.132)

Pirihipati Principalities (n)

He aha te ingoa o nga Kapa o te Hapu tuatoru? Ko nga Pirihipati, ko nga Arekahere, ko nga Ahere. (Pom.8 1847,p.182)

He aha te ingoa o nga Kapa o te Hapu tuatoru? - Ko nga Pirihipati, ko nga Arekahere, ko nga Anahera. (Pom.6 1879,p.264)

Pirihitini Philistines (n)

A ka tukua atu te iwi e Parao, kia haere, kihai a Ihowa i arahi i a ratou na te huarahi i te wenua o nga Pirihitini. (Pai.14 1840,p.35)

Ka hoki ki te whenua o nga Pirihitini. (CMS 2 1845, p.43)

Muri tata iho i te taenga mai o taua pukapuka ka whakaekea a Hura e nga Arapi e nga Pirihitini. (Kareti 9 1849,p.29)

pirikitina brigantine (n)

Te Wiremu Awherera, he pirikitina, 118 tana. (MM2 5:9 1858,p.7)

pirikitine brigantine (n)

Ko te Emere Arihona, he pirikitine, 99 tana, Kapene Teira, no Wanganui. (MM2 7:9-10 1860,p.13)

Pirimati Primate (n)

Ko nga Pateriake, ko nga Katinara, ko nga Pirimati. (Pom.5 1893,p.165)

Timata mai i nga Katinara, tuku iho ki nga Pateriake me nga Pirimati, tuku iho ki nga Ahipihopa me nga Pihopa, kotahi ano to ratou ahua. (Pom.9 1894,p.46)

piriti bridge (n)

Na matou tahi i kohikohi nga moni mo nga huarahi o to matou kainga; kihai i mahia ki nga piriti pakaru, ki nga tiriti, kawea ketia ana ki te peke. (MM2 7:15 1860,p.49)

He piriti ta te Pakeha ka utu, he utu ki te kai-mahi. (MM2 2a:12 1862,p.9)

Mo nga Awa-wai i takoto ai nga piriti o nga huarahi, kanui te nata pouri o tenei. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

Ehara, te akiakinga a te ope mate na ki te piriti o Roma, ka pakaru. (Pom.9 1894,p.163)

piriti priest (n)

Ko te Wetekanga, ara, ko te Murunga hara, ma te Piriti e korero. (Misc.10 1850,p.3)

piti beach (n)

Haere mai, pa noa mai ki Paehoka, haere mai ki Turirorea, ka heke kei te piti o Kaipara ki te Awaroa. (MM2 4:11 1857,p.10)

Ka ahu ki whakatonga haere tonu ki te Piti tae atu ki Onatiki ki te timatanga ano. (MM2 7:14 1860,p.50)

Ka timata kei te Piti kei Onatiki, ka ahu ki uta maro tonu tika tonu ki te Kohia. (MM2 7:14 1860,p.49)

pitihana petition (n)

Ko nga tangata nana taua Pitihana e 700, ko nga tino kupu tena o taua Pire. (Wan.1 1:3 1874,p.11)

Kahore hoki he Pitihana e tukua ki nga Whare Paremata o nga Porowini, he mea tuku mai ki te Kawanatanga. (Wan.1 2:20 1875,p.225)

pitihana to petition (vt)

He tokomaha nga Maori e tukua ana kia haere ki tawahi ara ki Ingarangi, me tetahi Roia hei hoa mo ratou, hei pitihana ki te Paremata. (Wan.1 2:13 1875,p.112)

pititi peach (adj)

Ki te whakato hue, mereni, pau-kena, pi, puwha, rakau pititi, aporo, aha, aha. (Kareti 11 1851,p.10)

pititi peach (n)

E tawai noa ana te pititi nei. (Will.1844,p.136)

Ka momoe nga kanohi i te kawa o te pititi. (Will.1844,p.70)

Ka ngakuru te pititi. (Will.1844,p.75)

Kua pe ke nga pititi i roto i te kete. (Will.1844,p.96)

Tahoho noa nga pititi nei. (Will.1844,p.123)

Taromanoa te pititi nei. (Will.1844,p.132)

Wakiia he pititi ma taua. (Will.1844,p.179)

E tupu ana nga tarutaru pakeha, me nga rakau hua, nga Aporo nga Heri, nga Pititi, nga Kupere, me nga Ropere. (MM2 4:6 1857,p.3)

He pititi, me etahi kai na matou ano i mahi, nga taimaha 198. (MM2 5:9 1858,p.5)

Kua taiepatia nga pihi, kua tupu nga rakau, he pititi, he aporo, he aha, he aha. (MM2 7:15 1860,p.20)

He Pititi pakari. (Auck.3 1864,p.35)

pooti boat (n)

I te ata o te Tatei ka hoe atu a Kawana ma ki Kerikeri, i runga i nga pooti o te Tima. (MM2 2a:2 1862,p.2)

pooti election (n)

Heoi, tenei tetahi tikanga marama ki te ara he Pooti i tenei tau e haere ake nei. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

He kuku ki te ara, he kaka ki te kainga, Koia aia i korero nui ai ki te iwi i te ra o te Pooti. (Wan.1 3:38 1876,p.391)

pooti electoral/voting (adj)

Ki nga tangata pooti i te takiwa pooti i Nepia. (Wan.1 2:31 1875,p.410)

pooti to elect (vi)

Kia tekau-ma-wha Mema Maori e pooti i te tau e haere mai nei. (Wan.1 1:3 1874,p.10)

Mei mohio te iwi Maori na ratou nei ahau i pooti mai hei Mema mo tenei Paremata. (Wan.1 2:25 1875,p.307)

pooti to vote (vi)

I whakawaia koe ki te ware o te waha i pooti ai koe ra ei. (Misc.1 1866)

Ma te maori ano e Pooti, hei reo maori ano aua Mema hei kai-whakamaori mo te Paremata. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

I Pooti ano etahi o nga Maori mo te Pakeha. (Wan.1 3:38 1876,p.391)

Pooti Mema Elected Member? (n)

Ki te ara tetahi Pooti Mema maori a muri nei, kia tokorua Mema Pakeha mo nga maori. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

pootitanga vote/voting (n)

I nui ai te amuamu o nga Iwi ki o ratou Mema mo te urunga o ratou Mema ki te pootitanga o aua moni. (Wan.1 1:4 1874,p.16)

Ko te mea tuatahi hei Pootitanga, ko te Komiti. (Wan.1 1:5 1874,p.19)

pootitia to elect/to vote for (vt)

Kia whakahoutia he Paremata, a kia Pootitia atu he Mema maori, mehemea e whai tikanga ana te Peramata ki tenei tikanga. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

I te ra i Pootitia ai ahau hei Mema mo te Paremata nei, ka ui mai nga Maori ki a au. (Wan.1 2:20 1875,p.225)

porohiraiti proselyte (n)

E te hunga ngutu kau, e haererea ana hoki e koutou te moana, te wenua kia meinga te tahi porohiraiti. (Syd.4 1833,p.44)

He tokomaha nga Hurai me nga porohiraiti wakapono, i aru i a Paora raua ko Panapa. (Syd.4 1833,p.111)

No nga wahi o Ripia, e patata ana ki Kurini, me nga Manuiri no Roma, ko nga Porohiraiti. (Syd.4 1833,p.93)

poropiti prophet (n)

I peneitia hoki ta ratou riri ki nga poropiti o mua atu i a koutou. (Syd.1 1827,p.20)

Ka mea koutou i haere mai a hau kia wakaka'horetia te ture, me nga poropiti. (Syd.1 1827,p.21)

Ko te poropiti oti koe?. (Syd.1 1827, p.13)

Kua kitea e matou ta Mo'hi i tuhituhi i roto i te ture, me ta nga poropiti ko Ihu o Na'harite te tama a Io'hipa. (Syd.1 1827,p.16)

Mehemea ra e hara koe i te Karaiti, e hara i a Iráia, e hara i te poropiti. (Syd.1 1827,p.14)

Wakatikaia te huarahi o Ihowa, me ta te poropiti a Ihaia i mea mai. (Syd.1 1827,p.14)

E te Ariki, e kite ana ra hau he poropiti koe. (Syd.2 1830,p.38)

I penei hoki te mea i tuhituhia e te Poropiti. (Syd.2 1830,p.9)

I peneitia hoki ta ratou riri ki nga poropiti o mua atu i a koutou. (Syd.2 1830,p.15)

Kahore he honore a te poropiti i tona kainga. (Syd.2 1830,p.40)

Kia rite ai te mea i korerotia e te Poropiti no Ihowa. (Syd.2 1830,p.10)

Ko te Poropiti oti koe?. (Syd.2 1830,p.30)

Kua kitea e matou ta Mohi i tuhituhi ai i roto i te ture, me ta nga poropiti. (Syd.2 1830,p.31)

Na! kia tupato ki nga poropiti teka e haere mai ana ki a koutou. (Syd.2 1830,p.22)

Na! ko te ture me ta nga poropiti ano tenei. (Syd.2 1830, p.21)

E iri ana te ture katoa me nga poropiti ki anei kupu e rua. (Syd.4 1833,p.43)

Ko te tangata e tango ana i te poropiti ki te ingoa o te poropiti e riro ki a ia te utu a te poropiti. (Syd.4 1833, p.25)

He mea hanga i runga i te turanga o nga apotoro me nga poropiti. (Pai.1 1835,p.5)

Pera me te tuhituhinga i te pukapuka o nga korero o Ihaia te poropiti. (Pai.2 1835,p.9)

Ko nga upoko e witu o te pukapuka a te poropiti a Raniera. (Pai.12 1840,title page)

Ko te kitenga a Ihikiera a te poropiti i nga iwi. (Pai.19 1840,p.1)

Kahore ranei i korerotia i mua e nga poropiti to ratou heanga ki a ia?. (Maun.7 1844,p.1)

He mea hanga te Hahi i runga i te turanga o nga apotoro me nga poropiti. (Maun.12(iv) 1846,p.3)

Ko nga apotoro anake, ratou ko nga poropiti, te turanga mo nga tikanga, mo nga korero. (Maun.12(iv) 1846,p.4)

Ko nga apotoro ratou ko nga poropiti, nga turanga o nga tikanga o te Hahi, na ratou anake nga kupu tika. (Maun. 12(iv) 1846,p.7)

No te mea na nga poropiti, ratou ko nga apotoro, te timatatanga o nga korero. (Maun.12(iv) 1846,p.3)

A ka tukua mai e ia he poropiti hei tapitapi ki a ratou. (CM1 1847,p.22)

Kahore ake ano hoki he kupu ana e whakahokia mai ana ki a au nga poropiti. (CM1 1847,p.36)

Kahore he honore o te poropiti i tona ake kainga. (CM1 1847,p.33)

Ka oti te tuhituhi i nga poropiti, e whakaakona katoatia ratou e Te Atua. (Wes.2 1847,p.4)

Katahi ka homai e Ihowa he kai whakaora, a Tepora, he wahine, he poropiti. (CM1 1847,p.20)

Ko te putanga mai o te matakite, ara, o Natana poropiti ki a ia. (CM1 1847,p.39)

Kua patu ratoui ou poropiti, kua whakahoroa ou ata. (Wes.2 1847,p.29)

He mea korero mai e ana pononga, e nga poropiti. (Kareti 3 1849,p.8)

I whakawahia a te Karaiti hei poropiti. (Kareti 1 1849, p.9)

Ko te poropiti i karangatia e te Atua i tona tamariki tanga. (Kareti 3 1849,p.15)

Ko te poropiti i takoto i roto i te puku o te tohora, i nga ra e toru i nga po e toru. (Kareti 3 1849,p.16)

Ko te poropiti nana nei i korero atu ki nga Hurai. (Kareti 3 1849,p.17)

Kia tupato koutou ki nga poropiti teka e haere mai ana ki a koutou. (MM2 3a:6 1863,p.30)

Tua-toru, i te reo o te Ua e karanga ana, ko ahau te poropiti o te motu. (Wan.1 1:3 1874,p.8)

poropiti prophetic (adj)

Ka puta ke ki te ritenga o te atawai, i ho mai ki a tatou, ko te mahi poropiti ra nei, ia rite ki te wahi wakapono. (Syd.4 1833,p.147)

Ko te mutunga tenei o nga mahi poropiti ki era iwi. (Pom.9 1894,p.57)

poropiti to prophesy (vi)

Ko te tangata katoa e inoi ana, e poropiti ana ra nei, me te matenga hipoki, e wakakino ana ki tona upoko. (Syd.4 1833,p.162)

I a hau e poropiti ana. (Pai.19 1840,p.1)

No mua ano tenei tikanga, na Noa i poropiti. (MM2 7:15 1860,p.56)

poropitia to prophesy (vi)

I te mea kiano nga Hurai i whakahekea noatia atu ki Papurona kua poropitia e Heremaia to ratou hokinga mai ki Hiruharama. (Kareti 9 1849,p.42)

poropitiria to be prophesied (vt)

A to ratou maharatanga atu ki te kupu i poropitiria e Paraâma i nga ra onamata, whakatika ana ratou i tana whenua, i tana whenua. (Pom.9 1894,p.20)

poropititanga prophecy (n)

Ka rite i a ratou te poropititanga o Ihaia. (Syd.4 1833,p.28)

Ahakoa kei ahau te poropititanga e kitea ana e ahau nga mea ngaro katoa me te matauranga katoa. (Wes.2 1847,p.14)

Pai rawa te poropititanga a Ihaia mo koutou, mo te hunga ngutu kau, me ta te tuhituhi. (Wes.2 1847,p.21)

poropititia to prophesy (vi)

Ka ringihia e a hau taku Wairua ki te tangata katoa, a ko o koutou tamariki, me o koutou tamahine ka wakaporopiti. (Syd.4 1833,p.93)

Ko nga tangata i akona e te Atua hei wakaporopiti i nga mea e puta mai a mua atu. (Syd.7 1833,p.68)

Nana i wakaporopiti, e mate a Ihu mo taua iwi. (Syd.4 1833,p.76)

I wakakiia hoki a Hakaraia tona matua ki te Wairua Tapu, ka wakaporopiti ia. (Pai.2 1835,p.6)

Poropititia, ko wai ia i pahiatia nei koe?. (Pai.2 1835,p.61)

Poropititia e koe ki enei iwi, kiia atu; E koutou, e nga iwi maroke, wakarongo mai ki te Kupu a te Ariki. (Pai.19 1840,p.1)

Mo reira poropititia te he mo ratou; poropititia, e te tama a te tangata. (Kareti 12 1856,p.349)

poropokatio propagation (adj)

Poropokatio Hohaiete. (Wes.2 1847,p.33)

poti boat (adj)

100 aka poti, 1 kaupapa koare, 1060 pou me nga kaho taiepa. (MM2 7:1-2 1860,p.14)

poti boat (n)

Eke ke mai ana ara akonga i te poti. (Syd.4 1833,p.90)

Kahore ahau i te Poti i te tahuritanga o kapene Haimona. (KNT 1:1 1842,p.4)

E kopekope ana nga ra o te poti. (Will.1844,p.46)

E wakawairua mai ra te poti i roto i te wai. (Will.1844, p.174)

He pakaru no te poti te hoea ai. (Will.1844,p.87)

Ho mai tetahi rakau hei ueha mo te poti. (Will.1844, p.183)

Ka hia poti, ka maka te kamaka ki raro o te takere, e tere?. (Will.1844,p.126)

Ka hihi mai te ihu o te poti. (Will.1844,p.28)

Ka kite ranei koe i te kore o te poti?. (Will.1844,p.48)

Ka rara te poti ka tahuri. (Will.1844,p.114)

Kia rewa te poti. (Will.1844,p.117)

Kia wakaharaharangia te wai o te poti. (Will.1844, p.158)

Kia wani te poti ki tera taha. (Will.1844,p.176)

Mari ano kia u mai te poti te maki haere a hau ki te tiki. (Will.1844,p.58)

Mekore tahuri te poti. (Will.1844,p.68)

Ngongo tonu to tatou poti. (Will.1844,p.79)

Tiherua te wai o te poti. (Will.1844,p.139)

E ahei koia i te tangata kuware te whakaako i tetahi ki te hanga poti, whare ranei, aha ranei?. (Wes.2 1847,p.13)

E mea te tangata ki tetahi atu o nga poti, kua kahore ke te hau o te rangi. (Wilber.1 1850,p.14)

E rua atu aua poti i kite ai ahau e hoe ke ana. (Wilber.1 1850,p.11)

He aha nga poti i eke ai ratou, i ora ai?. (Wilber.1 1850, p.22)

Ka hiahia ratou kia peke atu ki runga ki nga poti. (Wilber.1 1850,p.8)

Ka korara haere o ratou poti, ka mawehewehe. (Wilber.1 1850,p.10)

Ka marino te moana e manu noa ai o koutou poti. (Wilber. 1 1850,p.9)

Ka mea kia anga taku titiro ki nga poti momua o te kaupapa, kia tirohia haeretia, a u noa. (Wilber.1 1850, p.18)

Kaore i arakataki i o ratou poti. (Wilber.1 1850,p.21)

Ka paea haeretia tana poti, ka paea haeretia. (Wilber.1 1850,p.11)

Ka peke atu ki runga ki nga poti, kia meinga ai kua whaka rerea katoatia atu. (Wilber.1 1850,p.9)

Ka tahuri atu ahau ki nga poti e tika atu ana te hoe i muri i to ratou kai arataki. (Wilber.1 1850,p.13)

Ka tika te hau ki nga ra o tana poti. (Wilber.1 1850, p.16)

Kihai i titiro ki te poti o te kai arataki. (Wilber.1 1850, p.12)

Kiki tonu te kohanga i te mahi a te poti nohinohi, he poti pani ki te ta, he kotahi anake te tangata e eke ki aua poti. (Wilber.1 1850,p.7)

Nga poti i tatari nei ki nga hoa a i whakatikatika nei i nga whakaheke i he?. (Wilber.1 1850,p.24)

Hei unga hoki taua wahi mo a matou poti. (MM2 7:20 1860,p.7)

Heoti ano taku kupu - he kaipuke ma tatou, he poti ma tatou. (MM2 7:13 1860,p.17)

Haere mai te poti, haere mai te kiki, haere mai te tiroa. (MM2 2a:5 1862,p.24)

Ko etahi hei hoe poti hei kawe atu i nga mea i hanga e te tokomaha. (Martin 3 1863,p.83)

Ko reira taua eke ai ki te poti. (Auck.3 1864,p.42)

He ra ano ka hiahia he hoiho, he tera, i tetahi he poti, i etahi atu rangi mo nga mea mahi paamu, pera tonu. (Wan.1 1:10 1874,p.56)

poti hera sailboat (n)

Ka pa te hau, tika ana i reira te mahi a nga kaipuke, a nga poti hera, ma te hau ano hoki ka kitea ai te tere o tetahi o tetahi. (MM2 6:3 1859,p.1)

poti kata cutter (n)

Ka ki atu a te Commodore Burnett kia tkutukua te poti kata. (MM2 3a:2 1863,p.14)

Potini Bosun (n)

Hinga iho ko to ratou kaumatua ko te Potini o te kaipuke, mate rawa tera. (Govt. 16 1852,p.148)

potitia to be elected (vt)

Ko a Hanueri e haere ake nei Potitia ai nga Mema mo te Paremata hou. (Wan.1 2:27 1875,p.334)

poti weera whaleboat (n)

449 tana wahie, 1 poti weera. (MM2 3:4 1857,p.16)

Ka oho te reihi tuatahi, mo nga poti weera. (MM2 5:2 1858,p.1)

poti wera whaleboat (n)

I haere tonu te reihi i te hoenga o nga poti wera. (MM2 3:1 1857,p.5)

pukapuka pooti electoral roll (n)

Kia noho o ratou ingoa i te pukapuka Pooti mo nga Mema Paremata, a ka mahi Pooti aua tangata o te iwi Maori i a ratou tangata e pai ai. (Wan.1 3:38 1876,p.390)

pukapukatia (to open by commission?) (vt)

I pukapukatia te huinga o te Paremeta o Ingarangi, a whakaae ana nga tangata o te Runanga ki te kupu o te Kuini. (MM2 2a:9 1862,p.4)

pune iti teaspoon (n)

Me kikini ake tetahi wähi iti nei ka maka ki roto ki te pune. (Martin 4 1869, p.5)

pureitia ? (vi)

I runga i taua kupu âna, ka kawea atu ia ki te Kingi kia whakawakia pureitia, ano he maretire. (Pom.9 1894,p.151)

purupiti pulpit (n)

putihana petition (n)

E hoa me uhono ake te Putihana nei ki raro o enei. (Wan.1 3:38 1876,p.395)

putiputi flower (n)

Ka rokohina e inoi ana, me te Anahera i muri ona e tu ana, e pupuri ana i nga karauna putiputi e rua, hira ake ana kakahu i nga hihi o te ra. (Pom.9 1894,p.117)

raihenitia to be licensed (vi)

He tini nga mea e Raihenitia ana. (Auck.6 1858,p.52)

raiperetia to be libelled (vi)

Ka panui i te Raipere mo tetahi tangata, ka anga ranei ka whakawehiwehi i te tangata ki te ki ka Raiperetia e ia. (Auck.6 1858,p.21)

raiti light (adj)

E kore hoki e whakauria te raiti, a e whakaturia ki raro i te puhera, e rangi ki runga ki te turanga raiti. (Pom.8 1847,p.18)

raiti light (n)

Ka haere atu ki reira, me nga raiti, me nga rama, me nga patu. (Syd.4 1833, p.85)

No reira kua tu i reira ko nga Kerupima koura e rua, ko te aka, ko te tokotoko o Arona, ko nga turanga raiti. (Pom.1 1842,p.40)

He tohu aha te raiti ka e puritia ana kei te ringaringa? He tohu no te whakaponotanga e ka ana i te aroha, e puritia ana e whakanuia ana e nga mahinga pai. (Pom.8 1847,p.284)

Ka tae ki te kakarauritanga katahi ka tahuna nga raiti mano tini, pata noa puta noa. (MM2 5:11 1858,p.2)

Ko tenei tahuna te Raiti ara a te Wananga. (Wan.1 1:10 1874,p.60)

raiti right (n)

raitihauihi lighthouse (n)

E pehea ana te whakaaro a te Kawanatanga kia utua a Korako Karetai mo nga kohatu i riro i te whenua a Korako Karetai hei hanga i te whare Raitihauihi mo te waha pu o Otakou. (Wan.1 3:32 1876,p.341)

rapeti rabbit (n)

Ko nga kowatu te piringa mo nga rapeti. (Pai.9 1840,p.86)

Ka kite ki nga kararehe ano me te Rapeti nei te ahua. (Govt.16 1852,p.62)

ratihi duchess (n)

Noho tahi ana ki to raua hariota ko Te Kuini me tona whaea, ko te Ratihi o Keta. (MM2 5:11 1858,p.2)

Ratina Latin (adj)

H. Hoane ki te kuwaha ratina. (Pom.8 1847,p.11a)

Mo te aha e tangohia ana i te reo Kiriki me te reo Ratina hei whakarite i te Miha?. (Pom.6 1879,p.313)

Ratini Latin (adj)

No te reo Ratini ano te take o tenei kupu, o te Hakarameta. (Wes.2 1847,p.16)

Ratino Latin (adj)

Mo te aha e tangohia ana i te reo Kariki me te reo Ratino hei whakarite i te Miha?. (Pom.8 1847,p.295)

Reihi Metini Pereti Maiden Plate Race (n)

Reihi Metini Pereti:- Mo nga hoiho ki ano i wini Reihi i mua, a ki ano i puta he moni wini maana i runga ake i te £10. (Wan.1 2:31 1875,p.411)

renati denary (n)

Ano ka puta kau ki waho taua pononga, ka kite i te tahi o ana hoa pononga, ko tahi rau renari nona kei a ia. (Pom.8 1847,p.101)

Reneti Lent (n)

Ko te Ratapu tuarua o Reneti. (Pai.18 1840,p.5)

Ko te Ratapu tuatoru i mua mai o Reneti. (Pai.18 1840,p.4)

Te inoi mo te Ra Tapu i mua o Reneti. (Kareti 1 1849, p.16)

Ko te inoi mo te Ra tuatahi o Reneti. (Kareti 2 1850, p.23)

Te Ra tapu i mua o Reneti. (Kareti 2 1850,p.10)

Te Ra Tapu tuatahi o Reneti. (Kareti 2 1850,p.11)

Ko nga Waiata hoki e korerotia nei i te ra tuatahi o Reneti. (Martin 3 1863,p.76)

renetia reindeer (n)

Kei te tangata i whiwhi, kotahi mano renetia e haere ana i tana mara, penei me te kau nei te rarata. (Kareti 10 1856,p.20)

renetire lentil (n)

Ka mea ia ki tona teina ho mai tou kai renetire ki ahau. (Pom.3 1860,p.20)

Na, i tetahi ra, kua taka a Hakopa i te kai renetire tona ingoa. (Pom.3 1860,p.20)

renitia reindeer (n)

Erangi he kuri pai to reira, he tini noa iho. He renitia te ingoa. (MM2 1:2 1855,p.21)

Erangi te kuri pai o reira, he renitia te ingoa, he tini noa iho. (Kareti 10 1856,p.4)

reparatia to become leprous (vt)

Te unuhanga mai ano; re! kua reparatia tona ringaringa, koia ano me te hukarere. (Pai.14 1840,p.9)

reti rent (n)

Ka whakaputa i tetahi kararehe kua mau i runga i te tikanga o te Ture hei whakarite Utu-reti. (Auck. 6 1858,p.26)

Apititia te reti o Otaki e 35∫. ki te 58∫. ka 95∫. (MM2 7:15 1860,p.41)

Kahore he toto o te reti; no te hoko whenua te toto. (MM2 7:18 1860,p.33)

Ko te tikanga ra tenei o te Whakapono kia whakarerea e au nga he katoa. Na, muri atu, ko te tuku whenua, ko te reti. (MM2 7:13 1860,p.17)

Kei tupu he raruraru kei pera me ta Te teira raua ko Wiremu kingi, no reira ka riria nga Reti o Waikato nei. (Hoki 12:8 1862,p.2)

Ko te whenua reti, me he mea he hoiho, kau ranei, ko te utu mo te mea kotahi, kaua e neke ake i 1∫ 10s. (MM2 2a: 13 1862,p.11)

I a Ika ano hoki nga moni e takoto ana, he utu no te reti o tona whare. (MM2 3a:2 1863,p.22)

Kaua hoki e hoatu e te kai-utu-reti he moni hei whakaiti mo te utu tuturu o te reti. (Martin 2 1872,p.4)

Kua araia te Reti ki nga Pakeha maori me te hoko kua waiho ma te Kawanatanga anake e hoko, e Reti nga takiwa maori. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

reti rental (adj)

Hohoro te whakaae i nga ture reti whenua ki Wanganui ki Rangitikei. (MM2 7:18 1860,p.33)

I runga i te hokonga tino whakamarere rawa atu i te utu reti ranei utu mo tetahi whenua ke atu ranei ki te tangata ki nga tangata katoa. (Govt.17 1862,p.7)

Me timata tonu te retinga i te ra i tuhia ai te pukapuka reti. (Martin 2 1872,p.4)

Mo nga mahi Reti o te Kawanatanga ki nga takiwa o te tai whakararo. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

reti to rent (vt)

Ma Te Kawana e whaka rite te Runanga, ma taua Runanga e mahi aua whenua, e whakaputa nga hua, ara, mana e reti e hoko, e aha aua whenua. (MM2 5:1 1858,p.4)

E retia ana ki nga Pakeha, nui noa atu nga moni e riro ana i a ia. (MM2 7:17 1860,p.31)

Kahore e puta he utu mo te he o te tangata e hoko e reti ana e nohoia ana ranei nga whenua Maori. (Govt.17 1862, p.12)

Ma nga tangata i tuhia nga ingoa ki roto ma ratou tahi e reti taua whenua, engari kaua e neke ake nga tau mo te retinga i te rua-tekau-ma-tahi. (Martin 2 1872,p.3)

Kua waiho ma te Kawanatanga anake e hoko, e Reti nga takiwa maori. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

retia to let (vi)

E kore koe e pai kia retia to whenua?. (MM2 7:15 1860, p.34)

Ko to te Maori whenua ake, e retia ana ki te Pakeha. (MM2 7:18 1860,p.51)

Kua waiho ma te Kawanatanga anake e hoko, e Reti nga takiwa maori. (MM2 7:15 1860,p.21)

Kia kaua nga piihi o tona rohe e hokoa, e Retia ranei. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

retinga rental (n)

Mote tukunga atu mo tetahi atu Whenua mo te taumautanga mo te retinga mo etahi atu mea. (Govt 17 1862,p.5)

Ma nga tangata i tuhia nga ingoa ki roto ma ratou tahi e reti taua whenua, engari kaua e neke ake nga tau mo te retinga i te rua-tekau-ma-tahi. (Martin 2 1872,p.3)

Me timata tonu te retinga i te ra i tuhia ai te pukapuka reti. (Martin 2 1872,p.3)

Me timata tonu te retinga i te ra i tuhia ai te pukapuka reti. (Martin 2 1872,p.8)

Ka whakariterite matou ko nga Iwi nona aua whenua i nga tikanga mo nga Reti, me te maha hoki o nga tau hei Retinga. (Wan.1 1:3 1874,p.11)

Koia tenei £750 mo te tau, te retinga o taua whenua i nanoa nei. (Wan.1 1:10 1874,p.58)

retitia to be rented (vt)

Kia kaua nga piihi o tona rohe e hokoa, e Retia ranei. (Auck.6 1858,p.20)

Ka mea ahau kia retitia toku whenua, a te Wharau, ka mea koe, 'Kahore', na, kei a koe anake te ture. (MM2 7:15 1860,p.28)

rewenatia leavened (adv)

He mea paraoa; he mea i tunua rewenatia. (Maun.14a 1844,p.118)

rewenatia to be leavened (vi)

Ko te rangatiratanga o te rangi e rite ana ki te rewena i tangohia e te wahine, a kuhua ana ki roto ki nga mehua paraua e toru, a no ka rewenatia katoatia. (Syd.4 1833,p.29)

E rite ana ki te rewena i tangohia e te wahine i huna ki roto ki nga mehua paraua e toru, no ka rewenatia katoatia. (Pai.2 1835,p.40)

Ka tata te hakari o te taro kihai rewenatia. (Pai.2 1835, p.58)

Tenei taku ki, he mohio tangata tena: ka rewenatia e te Atua, ka tahi ka tika. (MM2 7:15 1860,p.60)

reweratia to be bedevilled (vi)

A kawea katoatia ana e ratou ki a ia ... e ngaua ana e te tini o te mate, me te mamae, me ratou e reweratia ana, me ratou e haurangitia ana me ratou e mate ana i te pararutiki. (Syd.2 1830,p.14)

Arahina mai ana e ratou ki a ia he tokomaha te hunga kua reweratia. (Syd.2 1830,p.24)

Arahina mai ana ki a ia te tahi tangata turi kua reweratia. (Syd.2 1830,p.28)

Tutaki ana ki a ia tokorua tangata e reweratia ana. (Syd.2 1830,p.25)

I puta mai hoki nga wairua kino, e aranga ana ki te reo nui i roto i te tini e reweratia ana, a he tokomaha i pararutikitia, i kopatia, i wakaorangia. (Syd.4 1833, p.102)

Me i reira arahina mai ana ki a ia he tangata kua reweratia, he matapo, turi kerekere. (Syd.4 1833,p.27)

I wakaorangia ai te tangata i reweratia. (Pai.2 1835, p.24)

Kua ara - kua ora - kua reweratia' - na - ka tahika timatangia houtia ta ratou whawhai!. (Whiteley 1847, p.25)

Rewiti Levites? (n)

E nga hato Ariki me nga hato Rewiti, inoi.... (Pom.8 1847,p.521)

rihitia to lease (vt)

Kia hohoro te mahi a Te Tino Kawanatanga i nga whenua e Rihitia ana e ratou. (Wan.1 2:21 1875,p.239)

riihitia to be leased (vi)

Ka oti he Karauna Karaati, ka tika kia Riihitia, kia hokoa ranei. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

Ko ahea rawa a matou iwi Maori, te tae ai ki te mohiotanga tika, e mahi ai ratou, i a ratou whenua ki te akihana, ana Riihitia. (Wan.1 2:14 1875,p.129)

riiri reti lease (deed) (n)

Kia tuhituhia e ratou o ratou ingoa ki te Riiri hoko. (Wan.1 2:27 1875,p.336)

riiti deed (n)

Ko te tangata ka tahae i te Pukapuka - Riiti mana e kitea ai te tikanga o tetahi whenua nowai taua whenua. (Auck.6 1858,p.19)

ripenetatia to repent (vt)

Ripenetatia a koutou hara, penei aua e haere mai ki tena Tepera tapu, noho atu. (Pai.9b 1840, p.153b)

Ahakoa hara te tangata whakapono, ki te mea e ripenetatia taua hara, e whakina ranei ki te Atua, e murua taua hara. (Lond.3 1848,p.4)

ripenetia to repent (vt)

Ko te kupu hoki tenei a Hoani, a Pita - 'Ripenetia a koutou hara'. (MM2 8:2 1861,p.15)

Riperetinai Libertines (n)

A ka wakatika etahi o te wakaminenga e meinga nei no nga Riperetinai. (Pai.3 1837,p.166)

Riperetini Libertines (n)

Ka whakatika etahi o te whakaminenga e karangatia nei no nga Riperetini. (Pom.6 1879,p.131)

riti writ (n)

No te mea ko nga Riti mo nga Mema e mana ai ta ratou noho i te Paremata, kia tae aua Riti ki Poneke i mua atu o te 2 o nga ra o Pepuere 1876. (Wan.1 2:35 1875,p.445)

ritimana regiment (n)

Mohio tonu matou ko nga mea i ma mai ra, he potae no nga hoia o te Ritimana Raeora. (MM2 2a:6 1862,p.3)

Riwaiti Levite (n)

Ehara ianei a Arona te Riwaiti te tuakana nou?. (Pai.14 1840,p.10)

riwhitia to succeed to? (vt)

Te tunga ake o H° Petera i waenganui o ana hoa, e korero ana i enei ritenga whakawehiwehi; ka mutu, ka whakahau kia riwhitia te nohoanga o Hura. (Pom.9 1894,p.39)

rokaiti locust (n)

Te ingoa pakeha o tenei tu mawhitiwhiti he Locust, ara, he rokaiti. (Kareti 9 1849,p.6)

rongotaimatia to wait a 'long time' (vi)

I mua i kohikohia e matou, e te Maori, kotahi rau e rima tekau pauna, mo tetahi takuta mo to matou kainga; na, rongotaimatia ana e te Maori, kahore kau i utua. (MM2 7:15 1860,p.20)

rotatia to divide by lot (vt)

Huia ana ona kakahu, wehewehea rotatia ana e nga kaipatu. (Pom.9 1894,p.30)

Ruiti Druid(s) (n)

He tokomaha nga taitamariki o nga iwi o te Piritone i akona e nga Ruiti. (Kareti 8 1850,p.7)

Ki to ratou reo he Ruiti aua tohunga. (Kareti 8 1850,p.7)

Ko nga kai whakarite whakawa o te iwi aua Ruiti ra. (Kareti 8 1850,p.7)

Ko nga kaumatua, ko nga tangata mohio, i kiia hei Ruiti. (Kareti 8 1850,p.7)

Na, i reira ano he Ruiti e noho ana: he hunga torutoru nei, he oranga patunga na te Romana. (Kareti 5 1851,p.4)

ruketihi duchess (n)

Ka haere atu he ruma ke, aru atu ana i muri i a raua, nga Ruki nunui, me nga Ruketihi. (MM2 1:2 1855,p.19)

runatiki lunatic (n)

I pangia e nga mate me nga mamae o ia ahua o ia ahua, me te hunga i tapokoria e nga taimona, me nga runatiki, me nga pararutiki. (Pom.8 1847,p.16)

ruritia to be surveyed (vi/vt)

Kua nohia tetahi wahi e te pakeha - kua ruritia ranei, hei nohoanga i te whenua. (KNT 3:5 1844,p.24)

Hei aha hoki taua whenua te ruritia noatia ai?. (Whiteley 1847,p.10)

Ki te rite mai i a koe taku hiahia, me nga kai ruri hoki, me te marama e ruritia ai; hei reira au me aku whanaunga haere atu ai. (MM2 4:15 1857,p.5)

Kia whakahau atu koe ki nga kai mahi kia ruritia nga wahi e ka nei o matou ahi. (MM2 6:10 1859,p.3)

Kia ruritia o tatou whenua, kai ai he raruraru i muri nei. (MM2 7:14 1860,p.35)

Ko taku whakapono i ruritia mai ano i Ingarani, ka u, ko Otaki te unga ki uta. (MM2 7:14 1860,p.17)

Ko taua Tiriti e rite ana ki te huarahi ka tahi ka timataia te mahi: kahore i ata ruritia, i tapahia kautia ko nga otaota. (MM2 7:15 1860,p.48)

Kua oti etahi te ruri, ko etahi kahore ano i ruritia. (MM2 2a:2 1862,p.18)

Hei reira ka whakahau ai kia ruritia e te tino kai-ruri, kia pai ai te wehewehenga mo te wa e maketetia ai. (Martin 2 1872,p.5)

I ki te Ture mo nga whenua maori kia Ruritia te whenua. (Wan.1 1:3 1874,p.9)

ruuritia to be surveyed (vt)

Katahi ano ahau ka tuku panui atu ki a koutou mo aku papa whenua i hoatu e au kia Ruuritia e Utiku Potaka. (Wan.1 2:20 1875,p.222)

Taiti Thursday (n)

I te taiti, i te rua te kau ma ono o nga ra o Mei. (KNT 1:6 1842,p.25)

tamanatia to summons (vi)

He mea tika ano ki te kohuru te tangata Maori te Pakeha ranei, kia tukua ki runga ki te ture o Ingarani, kia taronatia mo tana hara; kia tamanatia mo nga hara ririki. (MM2 715 1860,p.64)

tameti testament (n)

He aha te ingoa o nga pukapuka i tuhituhia i mua atu i a Hehu Kerito? Ko nga pukapuka o te Tameti tawhito. (Pom.8 1847,p.259)

Tameti. Kawenata, he Maunga Rongo. (Pom.5 1893,p.212)

tangata pooti elector/voter (n)

Ki nga tangata pooti i te takiwa pooti i Nepia. (Wan.1 2:31 1875,p.410)

taonetia to make a town (vi)

Ka paamutia tana whenua, ka taonetia, ka waputia, ka kaipuketia na. (Whiteley 1847, p.32)

Ko tenei kainga kua taonetia rawatia,me ona whare papai, me nga paamu, me nga nohoanga Pakeha ka takoto nei. (MM2 8:23 1861,p.9)

taraiti ?-light? (n)

Noho tonu iho ki runga i taku Turu, tahuna te Taraiti - ka hono hoki ka pouri. (Govt.16 1852, p.52)

taratimere dulcimer (n)

I te wa e rongo ai koutou i te tangi o te tetere o te putorino, o te hapa, o te hakaputa, o te hatere, o te taratimere, o nga mea tangi katoa. (Kareti 12 1856,p.453)

tariti street (n)

Ko te Whakatakoto tariti, ko tetahi e tata ana ki nga maero erua te roa. (MM2 4:6 1857,p.3)

tatiha tortoise (n)

Ko te witere, ko te kiore, me te tatiha, me nga mea e rite ana ki a ia. (Maun.14a 1844, p.84)

Tatihi Dutch (n)

E rere ke ana te Tatihi i nga iwi o Oropi, i nga Poatuki hoki, i pehia e ratou i taua motu. (MM2 2a:3 1862,p.23)

tautini thousand (n)

Ka karanga au inaianei, E toru tautini e rima rau; ma te runanga o te Kawana e whakaae. (MM2 7:15 1860,p.50)

teneti tent (adj)

Ka whakaaro au, akuanei pea, ko te horonga iho o te kowhatu ki runga i taku whare Teneti ko te tino whakanaromanga e ngaro atoa ai aku taonga te tanu. (Govt.16 1852,p.45)

teneti tent (n)

Ko ia te tupuna o te iwi noho teneti. (Syd.4 1833,p.7)

E haereere tonu nei i te roro o tona teneti e pehia ana e te taimaha o ana kahu arai. (Wilber.2 1843,p.5)

Ka mahue rawa i ahau te potae nei ki te teneti. (Wilber.2 1843,p.3)

Hotikina te kuwaha o te teneti. (Will.1844,p.23)

Kei hea nga tiatia o te teneti?. (Will.1844,p.139)

Me hanga he pahoka hei wakaruru mo nga teneti. (Will. 1844,p.170)

Me poupou nga tia o te teneti. (Will.1844,p.106)

Me tia nga poupou o te teneti. (Will.1844,p.139)

Turakina te teneti. (Will.1844,p.193)

'Wakaturia te teneti. (Will.1844,p.192)

He teneti nui te teneti i kite ai au, he teneti ma, ma, ma, ma tonu. (Wilber.3 1845,p.1)

Moe noa iho au, ka kite au he teneti e tu ana i waenga mania. (Wilber.3 1845,p.1)

Haere mai ana ratou, me o ratou teneti, me a ratou kararehe. (CM1 1847,p.21)

He teneti hoki i hanga ki te kakahu ki te hiako whakapai-pai. (CM1 1847,p.13)

Ka noho ano hoki ia ki nga teneti o Hema. (CM1 1847, p.6)

Ki roto ki te teneti i whakaarahia e ia hei tapenakara. (CM1 1847,p.39)

Kahore ona whare pumau, he noho teneti kau tana. (Kareti 6 1852,p.13)

Ma nga uri o Hapeta e noho nga teneti o Hema. (MM2 7:15 1860,p.56)

I a ia e noho ana i roto i tona teneti. (Martin 3 1863, p.39)

teniti tent (n)

Ka haere a Rota i a Aperama, na, he kahui hipi ona, he kahui kau ano, me te teniti hoki. (Mang.1 1840,p.14)

teratihiona traditional (adj)

He aha te tangata e kore e matau i te tuhituhinga o te pukapuka Tapu,a e wakarongo tonu ana ki te ako Teratihiona o te Hahi Katorika Romana?. (Pom.1 1842,p.29)

Teratihiona Tradition (n)

A ki muri na te Atua i mea hoki ki te Teratihiona, mahuetia te ra hapati, a tangohia te ra tuatahi o te wiki hei ra tapu. (Pom.1 1842,p.40)

Kihai tena i tuhituhia ai ki te pukapuka tapu, engari ko te mea tena e kitea nuitia ki te Teratihiona. (Pom.1 1842, p.29)

Ki ta te korero tawito o te Hahi o Hehu Kerito ka huaina tena ko te Teratihiona. (Pom.1 1842,p.28)

Ko to ratou Teratihiona hoki te pou me te unga o te pono; na, e rangi taua Teratihiona i te tuhituhinga kau o te pukapuka tapu ano. (Pom.1 1842,p.40)

E kitea ana ki te Tuhituhinga tapu, ko te Piperia te ingoa; e kitea ana hoki ki te Teratihiona. (Pom.8 1847,p.258)

tereti slate (n)

Ko nga waiu i riro i tenei i tera, ka tuhituhia tonutia e ia ki te tereti. (MM2 6:22 1859,p.3)

tereti thread (n)

Nana hoki i ho atu ki a ia tetahi kakahu kaone e meatia ai ki nga tereti me nga pani tini ke. (Pom.3 1860,p.28)

Teretihiona Tradition (n)

E mea ana nga Pikopo kahore i poto mai ki roto ki te karaipiture nga ture a te Karaiti, engari kei nga kupu i tukua noatia iho e nga Apotoro ki te Hahi. Ko to ratou ingoa mo enei tikanga ko Teretihiona. (Lond.4 1852,p.12)

He aha ta Paora korero mo nga Teretihiona o nga Hurai puta ke i te karaipiture?. (Lond.4 1852,p.14)

Tetikahio Dedication (n)

He aha te Tetikahio o nga Temepara? Ko nga ritenga me nga karakia e meatia ana e te epikopo kia tapu te tahi whare mo te Atua anake. (Pom.8 1847,p.384)

Tetikahio o Ha. Maria i te haupapa. (Pom.8 1847,p.15a)

Tetikahio. Ko te ra Whakawhetai-tanga mo nga whare karakia. (Pom.5 1893,p.213)

tia to steer (vi)

Ka heke iho au ki te Horo o to maua kaipuke, ka waiho atu ko Huri ki te Tia. (Govt.16 1852, p.17)

tiakeni deacon (n)

Na nga Apotoro i whakatu nga Epikopo hei kai mau mana no ratou, a nga pirihi hoki me nga tiakeni, hei hoa mahi tapu. (Pom.3 1860,p.168)

tiakete jacket (n)

Ko nga koti nunui o nga Heremana i riro mai i au i te tahuritanga o to matou kaipuke, ko era e tui hei Tiakete. (Govt.16 1852,p.75)

I rere mai te toto o te motu ki runga ki tona tiakete. (MM2 2a:8 1862,p.7)

tiaki cheque (n)

He Tiaki ki te Peeke Iuniana: Nama 28979, mo te £1. (Wan.1 2 :27 1875,p.342)

tiama jam (n)

110 tana riwai, 3 pouaka tiama, 3500 pauna huru hipi. (MM2 7:6 1860,p.8)

tiamana chairman (n)

He korero marama nga korero a Te Paraihi, te Tiamana o te Komiti Maori. (Wan.1 3:32 1876,p.342)

tiami jam (n)

20 hanaraweti tangai rakau, 350 pauna tiami. (MM2 7:9-10 1860,p.15)

tianara general (n)

E hiahia ana te tianara ki te whawhai ki Waikato. (Hoki 1:15 1863,p.3)

Ki atu ana ia ki te Tianara kia mutu te whawhai. (Hoki 1:15 1863,p.2)

Ka mea te Tianara o nga hoia e pai ana. (Wan.1 1:3 1874,p.8)

Heoi ka timata rawa te whawhai me te hinganga o tera kingi, o tera kingi, o tera tianara, o tera tianara. (Pom.6 1879,p.433)

Heoi ka tu tahi ratou, o ratou kingi me o ratou tianara kaha mo te whawhai, kia wawe te mate a Iharaira. (Pom.6 1879,p.432)

tiaporo Lat. diabolus (n)

I arahina a Hehu e te Wairua ki te koraha, kia whakawaia e te tiaporo. (Pom.8 1847,p.12)

I nga mahanga o te tiaporo, whakaorangia ra matou. (Pom.8 1847,p.xxv)

Peia atu taku hoa riri, Te tiaporo. (Pom.7 1889,p.81)

Tiaporo. Rewera. (Pom.5 1893,p.212)

tiata theatre (n)

He tangata purei a Kenehi no roto i nga tiata o Roma. (Pom.9 1894,p.150)

tiati judge (n)

I haere ano ahau kia Te Matenga Tiati tawhito o te Kooti Hupirimi, a mea atu ana ahau ki aia. (Wan.1 2:35 1875,p.450)

Kua whakaturia hei Tiati mo te Kooti Whakawa Whenua Maori. (Wan.1 2:14 1875,p.124)

Tiati Tumuaki Chief Justice (n)

I kiia kia whakawakia i te aro-aro o te Tiati Tumuaki o te Kooti Huperimi i Poneke. (Wan.1 2:14 1875,p.125)

tienara general (n)

Ko te Kawana, haere tahi i a ia, a te Tienara Kamerona, a Te Pokiha, Tino Kai-tuhituhi o Niu Tireni, i u atu ki Tokerau. (MM2 2a:7 1862,p.6)

Karangatia ana e te Tienara o te Wiwi, a Re Kirea, ka tiakina ka whakaorangia nga tangata katoa o Hana Tomingo. (MM2 3a:6 1863,p.7)

Ko etahi i mea hei patu i o matou, ko etahi i mea hei hopu ia Te Kawana, a kia kaua e aha, ki etahi atu tangata, engari ko Te Kawana raua ko te Tienara anake. (Govt.11 1863, p.2)

tienera general (n)

tieti judge (n)

Mau e whakahoki mai o matou whenua ko koe te Tieti o nga Kooti katoa. (Wan.1 1:4 1874,p.17)

Tihema December (n)

Ko te tohu mo Tihema 1836. (Mang.2 1836,title page)

Ko Tihema, e toru tekau ma tahi o ona ra. (Pai.18 1840, p.14)

No te 2 o Tihema ka tuhituhi ano ahau i te reta ki a koe. (MM2 8:2 1861,p.10)